Akwa Kwikizi Bafilwa kwa Mwand’a Nzambi Kuna Nz’ankulu
Akwa Kwikizi Bafilwa kwa Mwand’a Nzambi Kuna Nz’ankulu
“O Mfumu Yave untumini, yo mwand’andi.”—YES. 48:16.
1, 2. Adieyi divavwanga muna kala ye lukwikilu? E mbandu y’akwa kwikizi kuna nz’ankulu nkia lukasakeso ikutuvananga?
KANA una vo wantu ayingi besonganga lukwikilu tuka muna lumbu ya Abele, muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: ‘Ke wantu awonso ko bena ye lukwikilu.’ (2 Tes. 3:2) Aweyi muntu kalenda vwila lukwikilu? Nki kilenda kunsadisa mu kala nkwa kwikizi? O lukwikilu lutukanga mu mana tuwanga muna Diambu dia Nzambi. (Roma 10:17) Lukwikilu i kimosi muna fu ya mbongo a mwand’avelel’a Nzambi. (Ngal. 5:22, 23) Muna kuma kiaki, mwand’avelela tuvwanga o mfunu muna kala ye lukwikilu lwasikila.
2 Akala y’akento akwa kwikizi ke bawutuka ye lukwikilu ko. Selo yakwikizi ana tutanganga muna Nkand’a Nzambi ‘wantu nze yeto.’ (Yak. 5:17) Bakala ye lukatikisu yo lutovoko. Kansi, ‘bakumikwa’ kwa mwand’a Nzambi mu sunda nkakalakani banwananga zau. (Ayib. 11:34) Vava tulongokanga una mwand’a Yave wabasadisila, tukasakeswanga mu kwamanana sadila Nzambi ye kwikizi kiawonso, musungula mu lumbu yayi tuzingilanga yazala ye mambu mayingi malenda kulula lukwikilu lweto.
Mwand’a Nzambi Wakumika Mose
3-5. (a) Aweyi tuzayidi wo vo mwand’avelela wasadisa Mose mu lungisa kiyekwa kiandi? (b) E mbandu a Mose adieyi itulongele mu mpila ina Yave kekutuvaninanga mwand’andi?
3 Muna wantu awonso bazinganga muna mvu wa 1513 Vitila Tandu Kieto, Mose i ‘waluta o unleka.’ (Nta. 12:3) Kana una vo i wau, Yave wamvana kiyekwa kiampwena vana vena nkangu a Isaele. Mwand’a Nzambi wakumika Mose mu sakula, fundisa, soneka, fila yo vanga masivi. (Tanga Yesaya 63:11-14.) Kansi, vakala ye lumbu kina Mose kayidima mu kuma kia zitu diampwena kakala diau. (Nta. 11:14, 15) Muna kuma kiaki, Yave wabonga ndambu a mwanda wakala muna Mose yo sia wo muna 70 lwa wantu kimana bansadisa mu nata ezitu diandi. (Nta. 11:16, 17) Kana una vo Mose ezitu diampwena kakala diau, ke yandi mosi ko wanatanga dio, ngatu 70 lwa wantu ana basolwa mu kunsadisa.
4 Yave wavana Mose mwand’avelela wafwana mu lungisa kiyekwa kiandi. Vava Yave kavana mwand’avelela kwa 70 lwa wantu, Mose wakala yo mwand’avelela una kavwang’o mfunu. Mose kakala ye kunku kiakete ko kia mwand’avelela, ambuta 70 mpe ke bakala ye kunku kiasaka ko. Yave okutuvananga mwand’andi avelela tuvwidi o mfunu mun’owu wa kiyekwa tuna kiau. O Nzambi ‘kevaninanga mwanda mu nzongo ko’ kansi ‘muna luzalu luandi.’—Yoa. 1:16; 3:34.
5 Nga diambu diampasi onwananga diau? Nga kukalanga diaka ye ntangwa yafwana ko mu kuma kia kiyekwa kiampwena una kiau? Nga onwananga ye mpasi za lungisa e nsatu za nitu ye za mwanda za esi nzo aku ekolo otelamanga moyo mu kuma kia kondwa kwa nzimbu yovo mavimpi mambote? Nga kiyekwa kiampwena una kiau muna nkutakani? Kala ye vuvu vo muna mwand’andi, Nzambi olenda kuvana e ngolo ovwidi o mfunu muna lungisa kiyekwa kiaku.—Roma 15:13.
Mwand’avelela Wavana Besalele e Ngangu
6-8. (a) Besalele yo Oliabe nkia salu basala muna lusadisu lwa mwand’a Nzambi? (b) Adieyi disonganga vo Besalele yo Oliabe mwand’a Nzambi wabafilanga? (c) E nona kia Besalele ekuma kinina kia lukasakeso kwa yeto?
6 E nona kia Besalele ona wazinga tandu kimosi yo Mose kilenda kutulonga mayingi mu kuma kia mpila ina mwand’a Nzambi usadilanga. (Tanga Luvaiku 35:30-35.) Besalele wasolwa mu vit’o ntu muna salu kia vanga salanganu ya saba. Nga wakizayila salu ya moko vitila kavewa kiyekwa kiaki? Dilenda kala. Kansi, e salu kiansuka kasala i kia vanga bilikisi ya esi Engipito. (Luv. 1:13, 14) Aweyi Besalele kalenda lungisila kiyekwa kiampwena kavewa? Yave ‘wanzadisa yo mwand’a Nzambi, muna ngangu yo muna umbakuzi yo zayi, ye mbaku miawonso mia salu; kasoka salu ya umbangu, . . . kakala kimfuzi kia mbaku miawonso mia salu kia umbangu.’ Mwand’avelela wawokesa ngangu za Besalele. Diau adimosi mpe tulenda vova mu kuma kia Oliabe. Nanga Besalele yo Oliabe batoma longoka kikilu, kadi balenda sala salu kiaki yo longa akaka. Elo, Yave wasia umbangu wau muna ntima miau kimana balonga akaka.
7 E ziku kiakaka kisonganga vo mwand’a Nzambi wafilanga Besalele yo Oliabe, i lekwa yanzingi bavanga. E salanganu ina bavanga yakwamanana sadilwa vioka 500 za mvu. (2 Tus. 1:2-6) Nswaswani y’akwa umbangu a lumbu yeto, Besalele yo Oliabe ke bavavanga etunda ko muna salu basalanga. Bavananga nkembo kwa Yave muna mawonso bavanganga.—Luv. 36:1, 2.
8 O unu, dilenda vava vo twasala salu kivavanga umbangu wayingi, nze tunga nzo, nieteka nkanda, kubika tukutakanu twa mvivu, sadisa awana bebwilwanga sumbula yo mokena ye madotolo ye mfumu za tupitalu mu kuma kia nzengo zeto muna diambu dia sadila menga. Ezak’e ntangwa, e salu yayi isalwanga kw’awana batomene zaya umbangu wau. Kansi, nkumbu miayingi e salu yayi isalwanga kw’awana bekuyivananga kuna mvevo kana una vo ke batomene zaya salu yayi ko. O mwand’a Nzambi ukubasadisanga mu sala salu yayi una ufwene. Nga wonga okalanga wau wa tambulwila kiyekwa muna salu kia Yave mu kuma kia sia vo vena y’akaka batomene zaya salu kiaki? Sungamena vo mwand’a Yave ulenda wokesa ngangu yo zayi waku mu sala konso salu kavene.
Mwand’a Nzambi Wasadisa Yosua
9. Adieyi diabwila Aneyisaele vava bavaika muna Engipito? Nkia kiuvu divaikisanga?
9 Mwand’a Nzambi wafila mpe selo kiakaka kia Nzambi ona wazinga muna tandu kia Mose yo Besalele. Vava Aneyisaele bavaika muna Engipito, Amaleke bayenda nwanisa nkangu a Nzambi. Diavava vo Aneyisaele bayitanina. Kana una vo ke bazaya nwana vita ko, owau Aneyisaele bafwete nwana vit’au yantete nze nkangu wavevoka. (Luv. 13:17; 17:8) Muntu wavavwanga ofwete kala se ntu a makesa kuna vita. Nani osolwa?
10. Ekuma Aneyisaele muna lutumu lwa Yosua basundila e vita?
10 Yosua i muntu wasolwa. Kansi, kele vo banyuvula e salu kateka sala ilenda kumfwanisa mu lungisa kiyekwa kiandi, nkia salu kadi yika? Nga wadi yika e salu kia vanga bilikisi yovo kia kutika mana? Dialudi vo Elisama wa nkak’andi a Yosua ntu ekanda dia Eferaime kakala ona wafilanga vu kia makesa 108.100 ma buka kia makanda tatu ma Isaele. (Nta. 2:18, 24; 1 Tus. 7:26, 27) Kansi, Yave katuma Mose ko vo kasola Elisama ngatu Nuni wa mwan’andi. Yosua wasolwa mu kala se mfumu a makesa mekwenda nwana vita ye mbeni zau yo kubasunda. E vita yayi lumbu kiamvimba yazingila. Wau vo Yosua walemvokela Nzambi yo landa mfil’a mwand’a Nzambi, Isaele yasund’e vita.—Luv. 17:9-13.
11. Aweyi tulenda sikidila muna salu kia Nzambi nze Yosua?
11 Kuna kwalanda, Yosua ona ‘wazala yo mwand’a ngangu,’ wavinga vana fulu kia Mose. (Nsi. 34:9) O mwand’avelela ke wamvana nkuma wa sakula ko yovo wa vanga masivi nze Mose. Kansi, wasadisa Yosua mu fila Aneyisaele muna vita zayingi banwana kimana babaka e nsi ya Kenani. O unu, tulenda yindula vo ke tuna ye ngangu yovo zayi wafwana ko mu vanga maka mambu muna salu kia Nzambi. Kansi nze Yosua, tulenda sikila kele vo tulemvokele luludiku lwa Nzambi.—Yos. 1:7-9.
“O Mwand’a Yave Wizidi Muna Ngidone”
12-14. (a) Adieyi tulenda longoka muna mpila makesa 300 ma Isaele masundila ulolo wa makesa ma Midiani? (b) O Yave aweyi kakumikina Ngidone? (c) O Nzambi aweyi kekutusadisilanga o unu?
12 Vava Yosua kafwa, Yave wakwamanana songa una mwand’andi ulenda kumikina akwa kwikizi. O nkand’a Afundisi uvwidi tusansu twayingi tuyikanga ana ‘bakumikwa muna lutovoko’ bakala lwau. (Ayib. 11:34) Nzambi wasadila mwand’andi avelela mu kumika Ngidone kimana katanina nkangu andi. (Afu. 6:34) Makesa ma Ngidone ke makala mayingi ko, ekesa dimosi vana vena makesa yá ma Midiani. Kansi, o Yave wamona vo lutangu lwa makesa ma Isaele lusundidi. Mu nkumbu miole kavovesa Ngidone vo kakulula lutangu lwa makesa yamu lutangu lwa ekesa dimosi vana vena makesa 450 ma Midiani. (Afu. 7:2-8; 8:10) Yave watonda lutangu lwalu. Muna mpila yayi, avo makesa ma Isaele basundidi e vita, ke muntu mosi ko ovova vo mu ngolo yovo ngangu za wantu basundila.
13 Ngidone ye makesa mandi bakubama mu kwenda nwana vita. Yindula vo u mosi muna vu kiaki kiakete, nga wadi kala ye ntima wavuvama wau vo awana bakala ye wonga wasaka yovo balembi yingila bavutulwa kuna nzo? Nga wonga wadi kala wau wa yindula kana vo nusunda? Tuna ye ziku vo Ngidone wabund’e vuvu muna Nzambi. Wavanga dina katumwa. (Tanga Afundisi 7:9-14.) Yave kafunga makasi ko wau Ngidone kalomba sinsu kisonga vo Nzambi okala yandi. (Afu. 6:36-40) Kansi, wakumika nkutu lukwikilu lwa Ngidone.
14 O nkum’a Yave wa vuluza ke una ye nsuka ko. Olenda vevola nkangu andi muna konso mpasi, kana nkutu divava vo kasadila awana balenda moneka vo batovoka yovo ka balendi vanga diambu ko. Ezak’e ntangwa tulenda yindula vo mbeni zeto basundidi yovo ke tuna y’owu tuvanga ko mu kuma kia diambu diampasi ditubwididi. Ke tuvingilanga ko vo Nzambi katusonga e sinsu nze una kavanga kwa Ngidone. Kansi, olenda kutuvana luludiku yo kutufiaulwisa muna Diambu diandi ye muna nkutakani ifilwanga kwa mwand’andi. (Roma 8:31, 32) E nsilu mia Yave mikumikanga lukwikilu ye vuvu kieto muna nkum’andi wa kutusadisa.
“O Mwand’a Yave Wizidi Muna Yefeta”
15, 16. Adieyi diasadisa mwan’a Yefeta mu kuyivana kuna mvevo? Nkia lukasakeso dilenda vana kwa mase?
15 Badika nona kiakaka. Vava Aneyisaele bayiza nwaniswa kwa wan’a Amone, mwand’a Yave ‘wayiza muna Yefeta.’ Wau vo etima dia sunda kakala diau muna vana nkembo kwa Yave, Yefeta wasia nsilu vo avo Nzambi oyekwele wan’a Amone vana moko mandi, muntu antete ovaika muna nzo muna kunkika vava ketuka kuna vita, okumvana kwa Yave. Vava Yefeta kasunda wan’a Amone yo vutuka kuna nzo, mwan’andi ankento i wantete wavaika. (Afu. 11:29-31, 34) Nga ediadi diasivikisa Yefeta? Ve, kadi vava kasia nsilu, wazaya wo vo muntu antete okwiza kunkika olenda kala vo i mwan’andi. Yefeta walungisa nsilu andi wa vana mwan’andi muna salu kia saba kia Yave kuna Silo. Wau vo selo kiakwikizi kia Yave kakala, mwan’a Yefeta wakala ye vuvu vo s’andi kafwete lungisa nsilu andi. (Tanga Afundisi 11:36.) Mwand’a Yave wabavana nkuma bavwang’o mfunu.
16 Nki kiasadisa mwan’a Yefeta mu kuyivana kuna mvevo muna salu kia Yave? Ka lukatikisu ko vo lukwikilu lwandi lwawokela ekolo kamonanga vema yo vumi wa S’andi muna Nzambi. Mase, o wan’eno bemonanga mana nuvanganga. E nzengo nubakanga zisonganga vo nukwikilanga mana nuvovanga. Wan’eno bewanga e sambu yeno yaziku, besianga sungididi muna malongi meno yo mona e ngolo nuvanganga za sadila Yave yo nsi a ntima wawonso. Mawonso mama mesinga kubasadisa mu kala y’etima dia kuyivana muna salu kia Yave. Ediadi kiese kiayingi dikunutwasila.
‘O Mwand’a Yave Waluakila Samesone Kuna Ngolo’
17. Adieyi kavanga Samesone muna lusadisu lwa mwand’a Nzambi?
17 Vena diaka ye mbandu akaka. Vava Isaele yabakwa kwa Afelesetia, ‘o mwand’a Yave wayantika yangik’o ntima’ Samesone mu vevola Isaele. (Afu. 13:24, 25) Nzambi wavana Samesone e ngolo zayingi za vanga masivi lutila wantu akaka. Vava Afelesetia bafila akaka muna Aneyisaele bakanga Samesone, “o mwand’a Yave wakunluakidila kuna ngolo, e ngonzi zakala muna moko mandi zakituka nze vusu diaziniswa va tiya, e kangwa isotokele muna moko.” (Afu. 15:14) Kuna kwalanda, mu kuma kia nzengo zambi kabaka, Samesone wavidisa ngolo kakala zau. Kansi, kana nkutu vava kakala watovoka muna nitu, Samesone wakumikwa “muna lukwikilu.” (Ayib. 11:32-34; Afu. 16:18-21, 28-30) Mwand’a Yave wasala muna Samesone mu mpil’esivi mu kuma kia diambu diampasi kanwananga diau. Kana una vo Yave ke kutuvana ngolo ko mu vanga dina Samesone kavanga, e mbandu andi ilenda kutukasakesa o unu. Mu nkia mpila?
18, 19. (a) E mbandu a Samesone nkia vuvu ikutuvananga? (b) Nkia nluta obakidi muna badika lusansu lwa selo yakwikizi tubadikidi mun’elongi diadi?
18 Tubundang’e vuvu muna mwand’avelela una wasadisa Samesone. Tuvanganga wo vava tusalanga e salu kina Yesu kavana kw’alandi andi, kia ‘telekela nsangu zambote kwa nkangu yo kubasila umbangi.’ (Mav. 10:42) E salu kiaki ngangu kivavanga zina ke tuwutukanga zau ko. Tuvutulanga matondo wau vo Yave osadilanga mwand’andi mu kutusadisa twavanga mawonso kekutulombanga muna salu kiandi. Muna kuma kiaki, ekolo tulungisanga e salu twavewa, tulenda vova nze Yesaya wa ngunza ona wavova vo: “O Mfumu Yave untumini, yo mwand’andi.” (Yes. 48:16) Elo, mwand’a Nzambi ukututumanga. Yave okwamanana kutusadisa muna sala salu kiandi muna wokesa ngangu zeto nze una kavanga kwa Mose, Besalele yo Yosua. Tusadilanga “nsosolo a mwanda, una vo i diambu dia Nzambi,” ye vuvu vo okutukumika nze una kakumikina Ngidone, Yefeta yo Samesone. (Ef. 6:17, 18) Avo tubund’e vuvu muna lusadisu lwa Yave, tulenda kumama muna mwanda, nze una Samesone kakumamena muna nitu.
19 Dialudi vo, Yave osambulanga awana besonganga unkabu mu kuma kia nsambil’aludi. Vava tuyambulanga vo mwand’avelel’a Nzambi watufila, lukwikilu lweto lukumamanga. Muna kuma kiaki, diamfunu twabadika mpe twaka tusansu twasonama muna Sono ya Kingerekia ya Kikristu. Tusansu twatu tusonga una mwand’a Yave wasadisila selo yandi yakwikizi muna tandu kiantete, vitila ye vava kiavioka Pentikosti ya mvu wa 33. Tubadika tusansu twatu mun’elongi dilanda.
Nkia lukasakeso otambwidi mu zaya una mwand’a Nzambi wasadisila . . .
• Mose?
• Besalele?
• Yosua?
• Ngidone
• Yefeta?
• Samesone?
[Yuvu ya Longoka]
[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa 22]
Mwand’a Nzambi ulenda kutukumika muna mwanda nze una wakumikina Samesone muna nitu
[Foto ina muna lukaya lwa 21]
Mase, e mbandu eno ilenda sadisa wan’eno mu kala y’etima dia sadila Yave
