Nga Mbandu Ambote kwa Ngeye Yovo Lulukisu?
Nga Mbandu Ambote kwa Ngeye Yovo Lulukisu?
“Nwiza twatomboka kuna mongo a Yave, kuna nzo a Nzambi a Yakobo; katulonga nzila zandi, twakangala muna mayendelo mandi.”—YES. 2:3.
1, 2. Aweyi olenda bakila e nluta mu kuma kia nona ya Nkand’a Nzambi?
KA LUKATIKISU ko vo olenda vwa nluta mu mana masonama muna Nkand’a Nzambi. Olenda mo solola nona y’akala ye akento akwikizi ana basonga fu ina ofwete tanginina. (Ayib. 11:32-34) Kansi, olenda solola mpe nona ya lulukisu, i sia vo, akala ye akento ana bakala ye fu ye mavangu mana ofwete venga.
2 Kieleka, wantu ayingi beyikwanga muna Nkand’a Nzambi balenda kala se mbandu ambote ya tanginina, kansi balenda mpe kala se mbandu ambi ina tufwete venga. Yindula e nona kia Davidi ona wakala mvungudi, i bosi wakituka ntinu angolo. Una se mbandu ambote kadi wazolanga e ludi yo bund’e vuvu muna Yave. Kansi, Davidi wavola masumu mampwena nze vava katá e zumba yo Bate-seba, vava kavondesa Ureya, ye vava katanga o nkangu lembi vewa o nswa. Mun’elongi diadi tulongoka e nona kia Solomo wa mwan’a Davidi, ona wakala ntinu ye nsoneki a miaka nkanda mia Nkand’a Nzambi. Entete tubadika mpila zole kenena se mbandu ambote.
“Ngangu za Solomo”
3. Ekuma tulenda vovela vo Solomo mbandu ambote katusisila?
3 Yesu Kristu wa Solomo Anene, wasonga vo Solomo wa Ntinu mbandu ambote tufwete tanginina. Yesu wavovesa akaka mun’Ayuda vo: “O ntinu nkento akwa Sude otelamena mbandu yayi kuna lufundisu, kayelesa yo: kadi watuka kuna nsuk’a nza, keza wá ngangu za Solomo; tala oyu osundidi Solomo una vava.” (Mat. 12:42) Solomo watoma zayakana mu kuma kia ngangu zandi. Watukasakesa mpe twakala akwa ngangu.
4, 5. O Solomo aweyi kavwila e ngangu? Aweyi diswaswanene ye una yeto tulenda vwila e ngangu?
4 Kuna lubantiku lwa luyalu lwa Solomo, Nzambi wamoneka kwa Solomo kuna ndozi yo kumvovesa vo kalomba konso dina kazolele. Wau kazaya vo kakala ye ngangu zafwana ko, Solomo walomba e ngangu. (Tanga 1 Ntinu 3:5-9.) Nzambi wayangalala wau o ntinu kalomba ngangu vana fulu kia lomba mavwa yo zitu. Muna kuma kiaki, Nzambi wavana Solomo “ntim’a ngangu yo umbakuzi,” kumosi ye mavwa. (1 Nti. 3:10-14) Nze una Yesu kavova, Solomo ngangu zayingi kakala zau, kadi vava ntinu ankento a Seba kawa e nsangu zandi, wavanga nkangalu wandá kimana kamonana yo Solomo mu wá e ngangu zandi.—1 Nti. 10:1, 4-9.
5 Oyeto ke tuvingilanga ko vo o Nzambi katuvana e ngangu mu mpil’esivi. Solomo wavova vo “Yave ovananga ngangu” kansi wasoneka vo tufwete sia ngolo za vwa ngangu. Wavova vo: “Watamb’o matu muna ngangu. Wasia ntima muna mbakula.” Solomo wavova mpe vo tufwete ‘bokela,’ ‘vava’ yo ‘satulula’ e ngangu. (Nga. 2:1-6) Kieleka tulenda vwa e ngangu.
6. Aweyi tulenda tanginina mbandu ambote ya Solomo?
6 Diamfunu wakiyuvula: ‘Nga ivavanga vwa ngangu nze Solomo?’ E mpasi za zingu zifilanga wantu ayingi mu kuyivanga muna salu ya yau kibeni yo vava kala ye nzimbu zayingi. Beyambulanga vo e mpasi zazi zafila e nzengo bebakanga mu kuma kia tezo kia sikola bafwete tanga. Adieyi tuvova mu kuma kiaku y’esi nzo aku? Mana osolanga nga mesonganga vo ‘osatululanga’ e ngangu nze tusalu? Nga divava vo wavanga e nsobani mu mana osianga va fulu kiantete kimana wakala ye ntangwa ya vava ngangu? Elo, o vwa ngangu yo sadila zo nluta miakwele mvu dikutwasila. Solomo wasoneka vo: “I mbakul’obakula unsongi ye ndungidi ye ziku, ye nzila zawonso zambote.”—Nga. 2:9.
O Sia Nsambil’aludi va Fulu Kiantete Diatwasa Luvuvamu
7. Adieyi diavangama muna tungila Nzambi e tempelo ampwena?
7 Kuna lubantiku lwa luyalu lwandi, Solomo wabaka e nzengo za tunga e tempelo yo katula e saba kina kiasadilwanga tuka muna lumbu ya Mose. (1 Nti. 6:1) Tulenda yo yikila yo vo tempelo ya Solomo, kansi katunga yo y’ekani dia kuyitundidika ko. Kadi e ngindu za tunga e tempelo ke yandi ko wayantika zo. Davidi wayantika e ngindu za tunga e tempelo. Nzambi wamvovesa una ketungila yo ye lekwa kesia mo. Davidi wavana mpe nzimbu zayingi mu kuma kia salu kiaki. (2 Sam. 7:2, 12, 13; 1 Tus. 22:14-16) Kana una vo i wau, Solomo wavewa kiyekwa kia fokola e salu kia tunga tempelo, eki kiazingila mvu nsambwadi ye ndambu.—1 Nti. 6:37, 38; 7:51.
8, 9. (a) Nkia mbandu ambote katusisila Solomo ya kuyivana muna salu yambote? (b) Adieyi diabwa vava Solomo kasia nsambil’aludi va fulu kiantete?
8 Solomo mbandu ambote katusisila ya kuyivana muna salu yambote yo sia mambu masundidi o mfunu vana fulu kiantete. Vava tempelo yafokoka yo sia nkele ekangu muna tempelo, Solomo wasamba mu kuma kia wantu awonso. Muna sambu kiandi, walomba kwa Yave vo: “O meso maku matemok’oku nzo yayi, yo fuku yo mwini, oku fulu kina wavovela vo, e nkumbu ame ikala vo: wila sambu kina kesamba ntaudi aku oku fulu kiaki.” (1 Nti. 8:6, 29) Aneyisaele y’anzenza balenda samba muna tempelo, eyi yatungwa mu kembelela nkumbu a Nzambi.—1 Nti. 8:30, 41-43, 60.
9 Adieyi diabwa vava Solomo kasia nsambil’aludi va fulu kiantete? Vava kiavaulwa e tempelo, o nkangu wamona e “kiese yo wete wa ntima, muna mawete mawonso kasongele o Yave kwa Davidi wa ntaudi andi, yo Isaele.” (1 Nti. 8:65, 66) Muna mvu 40 mia luyalu lwa Solomo, o nkangu mu kiese yo luvuvamu wakala. (Tanga 1 Ntinu 4:20, 21, 25.) Nkunga 72 usonganga e ziku kia diambu diadi, ukutusadisanga mpe mu zaya e nsambu tuvwa muna luyalu lwa Yesu Kristu wa Solomo Anene.—Nku. 72, 6-8, 16.
Mbandu a Solomo ina se Lulukisu kwa Yeto
10. O Solomo nkia vilwa kavanga?
10 Ekuma tulenda vovela vo e zingu kia Solomo kina mpe se lulukisu kwa yeto? Nanga e diambu diantete olenda yindula i akento anzenza ye makangu kakala mau. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O Solomo vava kanunuvini, akazi andi bamvilwidi o ntima, kalanda nzambi zakaka: o ntim’andi ke wasikila yo Yave wa Nzambi andi ko.” (1 Nti. 11:1-6) Kieleka, ongeye nanga kuzola tanginina uzowa wa mpila yayi ko. Kansi, nga i lulukisu lwalu kaka tulenda solola muna zingu kia Solomo? Yambula twabadika mambu makaka mabwa muna zingu kiandi tulenda vilakana yo zaya una menena se lulukisu kwa yeto.
11. Adieyi tulenda longoka mu kuma kia longo lwantete lwa Solomo?
11 Solomo mvu 40 kayala. (2 Tus. 9:30) Kansi, adieyi tulenda longoka muna 1 Ntinu 14:21? (Tanga.) E sono kiaki kisonganga vo vava Solomo kafwa, Rekabame wa mwan’andi wakituka se ntinu muna kimbuta kia mvu 41, o ngw’andi i “Nama wa Nyamone.” Ediadi disongele vo una kakitukidi ntinu ko, Solomo wasompa nkento anzenza wa mwisi zula kiasambilanga nzambi za teke. (Afu. 10:6; 2 Sam. 10:6) Nga nkento ndioyo nzambi zazi kasambilanga? Kana nkutu vo entete i wau kavanganga, nanga kuna kwalanda wabembola nzambi za teke yo kota muna nsambil’aludi, nze una Rakabi yo Rutu bavanga. (Rutu 1:16; 4:13-17; Mat. 1:5, 6) Kansi, muna kuma kia longo lwalu, Solomo wakituka se nkwezi ye yitu ki’awana ke basadilanga Yave ko.
12, 13. O Solomo nkia vilwa kavanga kuna lubantiku lwa luyalu lwandi? Adieyi kayindulanga?
12 E zingu kia Solomo kiasaka o yiva vava kakituka ntinu. O Solomo “oyikanini yo Faro wa ntinu a Engipito, obongele mwan’ankento a Faro untwese muna mbanz’a Davidi.” (1 Nti. 3:1) Nga o nkento ndioyo wa mwisi Engipito wakituka se selo kia Yave nze Rutu? Nkand’a Nzambi ke uyikanga ko kana vo kakituka selo kia Yave yovo ve. Kansi, uyikanga vo Solomo wantungila e nzo (nanga ye nzo za ntaudi zandi esi Engipito) kuna mbazi a Mbanz’a Davidi. Ekuma? Nkand’a Nzambi usonganga vo watunga nzo zazi e kuma kadi asambidi a teke ke bayambulwanga ko vo bazingila lukufi ye nkele ekangu.—2 Tus. 8:11.
13 Solomo nanga edi kabanza vo o sompana ye mwan’a ntinu diadi siamisa ngwizani vana vena Isaele ye Engipito. Kansi, ekiaki ke kuma kiasikila ko. Kadi tuka kolo, o Nzambi wakanikina nkangu andi balembi sompana ye Anekenani yo yika nkutu nkumbu za zula yakaka. (Luv. 34:11-16) Nga Solomo wabanza vo olenda kwandi sompana y’esi Engipito wau vo zula kiaki ke kiayikwa ko? Kana nkutu vo i diau kayindula, nga ekiaki kuma kiasikila? Solomo waveza dina Yave kavova vo o sompa esi zula yakaka dilenda fila Nyisaele mu bembola nsambil’aludi.—Tanga Nsiku 7:1-4.
14. Mu nkia mambu e mbandu a Solomo ilenda kadila se lulukisu kwa yeto?
14 Aweyi e mbandu a Solomo ilenda kadila se lulukisu kwa yeto? Mpangi ankento olenda vava vakuba mu kulula nkanikinu a Nzambi wa ‘sompela kaka muna Mfumu.’ (1 Kor. 7:39) Diau adimosi, mpangi olenda vava vakuba mu kuyikotesa mu buka ya tá esomba kuna sikola, tina futa mpaku yovo vuna vava keyuvulwanga diambu kavanga dilenda kala diansoni. E diambu tufwete sungamena i diadi: O vava vakuba mu kulula nkanikinu mia Nzambi dilenda kutusia mu vonza, nze kina kiabwila Solomo.
15. Aweyi Yave kasongela nkenda kwa Solomo? Adieyi tufwete sungamena?
15 Nanga tulenda sivika mu zaya vo kana una vo Solomo wasompa nkento anzenza, Nkand’a Nzambi uvovanga vo Nzambi wamvana e ngangu zina kalomba. Wamvana mpe diaka mavwa. (1 Nti. 3:10-13) Solomo wakulula nkanikinu mia Nzambi. Kana una vo i wau, ke vena ziku ko kisonganga vo Yave wankatula vana kunda kia kintinu yovo kuntumba. Nzambi ozeye wo vo tu wantu alembi lunga, mu mbundukutu a ntoto twavangilwa. (Nku. 103:10, 13, 14) Kansi tufwete sungamena vo mana tuvanganga owau malenda kututwasila nluta yovo mfwilu kuna sentu.
Ulolo wa Akento!
16. Nkia nkanikinu kakulula vava kasompa ulolo w’akento?
16 Muna nkanda Nkung’a Nkunga, o ntinu wasanisina mwan’andumba mosi vo yandi wasund’o wete ke mu ntinu mi’akento 60 ye makangu 80 ko. (Nku. Nku. 6:1, 8-10) Nanga lwalu i lutangu lw’akento ye makangu kakala mau muna kolo kiakina. Kana nkutu vo ayingi mun’akento awaya asambidi aludi bakala, Nzambi wakanikina muna Mose vo ntinu a Isaele kafwete ‘kuwokesela akento ko, o ntim’andi walembi bendomoka.’ (Nsi. 17:17) Kansi, o Yave kabembola Solomo ko. Nzambi wakwamanana sambula Solomo yo kunsadila mu soneka o nkand’a Nkung’a Nkunga.
17. Nkia ludi ke tufwete vilakana ko?
17 Nga ediadi disonganga vo Solomo wakulula nkanikinu mia Nzambi lembi vewa tumbu? Nga disonganga vo yeto mpe tulenda vanga diau adimosi? Ve. Ediadi disonganga vo Nzambi nkwa luzindalalu kikilu. Dialudi vo muntu lenda kulula nkanikinu mia Nzambi lembi bak’e mfwilu vana vau. Kansi, ediadi ke disongele ko vo kuna sentu ke dikuntwasila mpasi ko. Sungamena dina Solomo kasoneka: “Wau vo e nzengo mun’evangu diambi ke ivika lungiswa ko, o ntim’a wan’a wantu wakangam’o vanga mayi.” Wakudikila vo: “Nzeye vo wete-wete kw’awana bevumina Nzambi, yo kumwen’o wonga.”—Kim. 8:11, 12.
18. Dina diabwila Solomo aweyi disongelanga e ziku kia mvovo mina muna Ngalatia 6:7?
18 Diankenda vo Solomo waveza e ludi kiaki. Dialudi vo mambu mayingi mambote kavanganga yo vwa nsambu za Nzambi. Kansi ekolo e mvu miaviokanga, wayantika vanga vilwa wayingi. Wayima e fu kia kulula nkanikinu mia Yave. Ediadi disonganga e ziku kia mvovo mia Paulu wa ntumwa ona wasoneka vo: “Ke nwiyivuni ko; o Nzambi ketianginikinwa zunu ko: kadi o muntu, konso eyi kekuna, yau i kesâla.” (Ngal. 6:7) Kuna kwalanda, Solomo mfwilu miayingi kabaka wau kaveza nkanikinu mia Nzambi. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O Ntinu Solomo ozolele akento engi anzenza, e kikaka yo mwan’ankento a Faro, akento a Moabe, Aneyamone, Aneyedome, akwa Sidone, y’akento Anekete.” (1 Nti. 11:1) Nanga ayingi mun’akento awaya bakwamanana sambila nzambi zau zaluvunu. Solomo mpe wavukumunwa. Wayantika vanga oma mambi vana meso ma Yave yo vidisa edienga dia Nzambi eto wa nkwa luzindalalu.—Tanga 1 Ntinu 11:4-8.
Dina Tulenda Longoka Muna Mbandu Andi Ambote ye Yambi
19. Ekuma olenda vovela vo Nkand’a Nzambi uvwidi mbandu zayingi zambote?
19 Yave wavumunwina Paulu mu soneka vo: “Kadi konso mana mateka sonekwa, masonekenwa muna longwa kweto, muna luzindalalu, yo muna fiauzi wa sono; twakala ye vuvu.” (Roma 15:4) Muna mambu masonekwa, muna ye mbandu zayingi zambote z’akala y’akento ana basonga lukwikilu lwasikila. Paulu wasoneka mu kuma kia wantu awaya vo: “Aweyi diaka mpova? kadi e ntangwa ke ifwene ko, yakumbulul’oma ma Ngidone, yo Baraki, yo Samesone, yo Yefeta oma ma Davidi mpe, yo Samuele, ye ngunza: awana muna lukwikilu i basundìdi e yintinu e ngolo, i bavangìdi edi disongele, i babakìdi nsilu, . . . i muna lutovoko bakumamène.” (Ayib. 11:32-34) Tulenda longoka mayingi muna wantu basonga mbandu ambote beyikwanga muna Nkand’a Nzambi yo kubatanginina.
20, 21. Ekuma ozolele kwamanena longoka lusansu lwa wantu beyikwanga muna Nkand’a Nzambi?
20 Kansi, vena ye wantu akaka beyikwanga muna Nkand’a Nzambi bena se lulukisu kwa yeto. Akaka muna yau akala y’akento ana bateka sadila Yave yo vwa edienga diandi. Vava tutanganga Nkand’a Nzambi, tulenda zaya e mbi bavanga yo kala se lulukisu kwa yeto. Tulenda longoka vo akaka muna malembe-malembe bakotela muna nzila zambi ezi zabatwasila mfwilu miayingi. Aweyi tulenda longokela diambu muna tusansu twatu? Tulenda kiyuvula e yuvu eyi: ‘Aweyi muntu ndioyo kayantikila vanga vilwa wau? Nga ediadi dilenda mpe kumbwila? Aweyi e mbandu andi ilenda kunsadisila mu venga vilwa wau?’
21 Diamfunu twabadikanga tusansu twatu ye sungididi kiawonso. Paulu wavumunwinwa mu soneka vo: “Omama mun’elongi mababwidila; masonamena muna lutemweno lueto, oyeto tuluakilu kwa nsuka za tandu.”—1 Kor. 10:11.
Adieyi Olongokele?
• Ekuma olenda sololwela mbandu zambote ye zambi muna Nkand’a Nzambi?
• Aweyi Solomo kayikotesela muna nzila zambi?
• Adieyi olenda longoka muna mbandu ambi ya Solomo?
[Yuvu ya Longoka]
[Foto ina muna lukaya lwa 9]
Solomo wasadila ngangu kavewa kwa Nzambi
[Mafoto zina muna lukaya lwa 12]
Nga olongokanga diambu muna mbandu ambi ya Solomo?
