Fu Kilenda Yivisa Ngindu Zeto Kimpala

Napolião Bonaparte, Júlio César ye Alexandre, o Grande akwa kimpala bakala. Kana una vo wisa y’etunda bakala diau, wantu awaya bakala ye fu kina nze nlongo miampondi milenda yivisa ngindu za muntu. Yau ntatu bamwenanga muntu yo nkw’andi kimpala.

Bertrand Russell wa nkwa ngangu kuna Inglaterra wasoneka vo: “Napolião wamwena César kimpala, César wamwena Alexandre, o Grande kimpala, Alexandre, o Grande wamwena Heracles kimpala kana una vo ka zinga ko. Konso muntu olenda kituka se nkwa kimpala, diakala mvwama yovo nsukami.

Kimpala i ketokela akaka mu kuma kia mavwa mau. Muna songa nswaswani ina vana vena kimpala ye nsongo, Dicionário dimosi dia Nkand’a Nzambi divovanga vo: “‘Nsongo’ i luzolo lwavwa lekwa ina bena yau akaka, vo i ‘kimpala’ i luzolo lwa kutumuna lekwa kiangani.” O nkwa kimpala, ke ketokelanga kaka lekwa kiangani ko kansi ovanganga mawonso muna baka kio.

Diambote twakifimpanga mu zaya una tulenda kitukila akwa kimpala ye vonza kilenda twasa. Diambote mpe twazaya dina tufwete vanga muna lembi yima e fu kiaki mu zingu kieto.

MAMBU MALENDA WOKESA KIMPALA

Wau vo wantu alembi lunga bewutukanga ye fu kia “nsongo,” vena ye mambu mayingi malenda wokesa fu kiaki. (Yak. 4:5) Muna sengomona dimosi muna mambu mama, Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “Ke tukumvalala ko, ovo fiengenesaziana, ngatu vwavwana nsita za kimpala.” (Ngal. 5:26) E fu kia vava sunda akaka, kilenda kutufila mu wokesa fu kia kimpala. Akristu wole bena ye nkumbu a Cristina yo José * babakula e ziku kia diambu diadi.

Cristina, osalanga se mviti a nzila a ngonde ke ngonde wavova vo: “Nkumbu miayingi yamwenanga akaka nsongo. Yayindulanga e lekwa ina bakala yau, ina vo kiakala yau ko.” Lumbu kimosi, Cristina badianga kumosi ye nkengi a zunga ye nkaz’andi. Wau kabakula vo Eric wa nkaz’andi ntela mosi bakala yo nkengi a zunga ye nkaz’andi, muna mvu miavioka salu kimosi mpe basalanga, Cristina wavova vo: “O nkaz’ame mpe nkuluntu, ekuma nwavaninwa elau dia sala se nkengi a zunga, oyeto nkatu?” E nsita za kimpala ye fu kia vava sunda akaka, kianzima meso mu lembi bakula e salu kiambote basalanga yo nkanz’andi yo lembi yangalela e zingu kiau.

José wakala y’etima dia sala nze selo kia salu muna nkutakani. Vava kalembi tumbikwa yo mona vo akaka batumbikwanga, wayantika kubamwena nsongo yo mwena kimpala mfidi a buka ki’akuluntu. José wavova vo: “Kimpala  kiamfila mu menga mpangi ndioyo yo lembi yangalela konso diambu kavanganga.”

DINA TULENDA LONGOKA MUNA NONA YA NKAND’A NZAMBI

O Nkand’a Nzambi uvwidi nona yayingi ya lulukisu. (1 Kor. 10:11) Yakaka muna nona yayi ke yisonganga kaka ko una muntu kalenda kitukila nkwa kimpala, kansi isonganga mpe una kilenda fwasila e zingu kia muntu.

Kasikil’owu, Kaini wa mwan’antete Adami yo Eva wafunga makasi vava Yave katonda lukau lwa Abele yo bembola lukau lwandi. Kaini wafwana vanga edi diansongi, kansi, kimpala kiamfila mu vonda mbunzi andi. (Etu. 4:4-8) Muna kuma kiaki, muna Nkand’a Nzambi Kaini oyikilwanga vo “wa ndiona wambi” i sia vo wa Satana.—1 Yoa. 3:12.

Mpangi kumi za Yosefe bamwena kimpala mu kuma kia ngwizani ambote kakala yau yo se diau. E kimpala kiau kiawokela vava kabazayisa e ndozi kalota. Bavava nkutu kumvonda. I bosi, banteka nze ntaudi yo vuna se diau vo Yosefe wafwa. (Etu. 37:4-11, 23-28, 31-33) Vioka mvu miayingi, bazaya o bi wau yo vovaziana vo: “I kielekà tu, esumu twanata muna diambu dia mbunzi eto, wau twamona mviangalu andi a moyo, wau katudodokela yeto ke tunwè.”—Etu. 42:21; 50:15-19.

Kora, Datani ye Abirami bakituka akwa kimpala vava batezanesa elau diau dia salu ye dia Mose yo Arone. Bavova vo Mose ‘wakiyekeka kinkuluntu’ yo boselela akaka. (Nta. 16:13) Kansi, luvunu bavova. (Nta. 11:14, 15) Yandi kibeni Yave watumbika Mose. Kansi, akolami awaya bamwena kiyekwa kia Mose e kimpala. Muna kuma kia kimpala kiau, Yave wabavonda.—Nku. 106:16, 17.

Solomo wa ntinu wamona vangu dia nsoki kalenda vanga nkwa kimpala. Nkento mosi wawuta o mwana, i bosi o mwan’andi wafwa, muna vava vunginika nkw’andi ona wakala mpe yo mwana, muna fuku wabonga mwana nkw’andi yo kunsisila o fwa. Vava bafundiswa, o mvunginiki, watambulwila vo mwan’a moyo kavondwa. Ediadi diasadisa Solomo mu bakula ngudi akielek’a mwana yo kumvutulwila mwan’andi.—1 Nti. 3:16-27.

Kimpala kilenda twasa vonza kiampwena. E nona ya Nkand’a Nzambi yiyikilu isonganga vo e kimpala kilenda fila muntu mu menga akaka, vanga vilwa yo vonda nkutu akaka. Vana ntandu, awana bakotwa nsoki muna nona yayi, ke bavanga vilwa ko. Adieyi tulenda vanga kimana kimpala kialembi yala e zingu kieto?

DINA TULENDA VANGA MU VENGA KIMPALA

Tukala ye nzolani a ungudi. Petelo wa ntumwa wawondelela Akristu vo: “Wau vo nuvelelese mioyo mieno muna lemvokel’e ludi muna nzolani a ungudi yakondwa kuvùnina, nuzolana  kikilu ye nsi a ntima.” (1 Pet. 1:22) Nki i zola? Paulu wa ntumwa wavova vo: “O zola tasi kulandula, kuna yo walakazi; o zola ke kuna ya kimpala ko; o zola ke kukusàna ko, ke kukutùndisa ko; ke kukuvàvila wandi ko.” (1 Kor. 13:4, 5) Avo o zola kwaku kuna muna ntim’eto, kulenda kutusadisa mu venga mwena akaka kimpala. (1 Pet. 2:1) Vana fulu kiamwena Davidi kimpala, Yonatane ‘wanzola nze wandi moyo.’—1 Sam. 18:1.

Vanga kikundi y’awana bevuminanga Nzambi. O nsoneki a Nkunga 73 wamwena yimpumbulu kimpala wau vo zingu kiambote bakala kiau. Kansi, wasunda kimpala kiandi vava kayenda “kuna nzo avauk’a Nzambi.” (Nku. 73:3-5, 17) Okala entwadi ye akw’andi asambidi, diasadisa ntozi a nkunga mu bakula e nsambu kavwanga muna “finama Nzambi.” (Nku. 73:28) Okalanga entwadi y’ampangi zeto muna tukutakanu dilenda kutusadisa mpe mu vwa e nsambu za Yave.

Vanga owete kw’akaka. Vava kamona kimpala ye lumengo muna ntim’a Kaini, Nzambi wamvovesa vo: “Vang’o wete.” (Etu. 4:7) Adieyi divavwanga kw’Akristu muna “vang’o wete”? Yesu wavova vo ‘tufwete zolanga Yave wa Nzambi eto yamuna nsi a ntim’eto wawonso, ya muna fulumwinu kieto kiawonso, ya muna nyindu eto wawonso yo zola akw’eto, konso una tukizolelanga.’ (Mat. 22:37-39) O sadila Yave yo sadisa akaka i salu kilutidi o mfunu kilenda kutusadisa mu venga kimpala. Kuyivana emvimba muna samuna nsangu za Kintinu yo kitula wantu s’alongoki i mpila yambote tulenda sadila Nzambi y’akw’eto yo ‘vwa nsambu za Yave.’—Nga. 10:22.

“Nukembes’awana bekembanga.” (Roma 12:15) Vava alongoki andi bavutuka muna salu kia umbangi, Yesu watoma yangalala yo kubavovesa vo mana besinga vanga muna salu kia umbangi mesunda mana kavanga. (Luka 10:17, 21; Yoa. 14:12) Wau vo tu selo ya Yave twayikakana, avo mosi mu yeto otambwidi e nsambu; yeto awonso tuyangalalanga. (1 Kor. 12:25, 26) Muna kuma kiaki, avo akaka baveno kiyekwa kia salu, vana fulu kia kubamwena kimpala, tufwete yangalalanga.

DIAMPASI MU SUNDA KIMPALA

Ngolo ye luzindalalu luvavwanga muna sunda kimpala. Cristina wavova vo: “Yamu wau yakinu y’etima dia kimpala. Kana una vo itoma kio menganga, kiakinu mu ntim’ame, ngolo ivanganga muna venga kio.” José mpe i vita yayi kenwananga. Wavova vo: “Yave wansadisa mu yangalela e fu yambote kesonganga o mfidi a buka ki’akuluntu. Okala ye ngwizani ambote yo Nzambi dikunsadisanga muna venga kimpala.”

E kimpala dimosi muna “mavangu ma nitu” bafwete venga Akristu awonso. (Ngal. 5:19-21) Avo tuyikengele kimana kimpala kialembi kutuyala, tukala ye kiese muna zingu kieto yo yangidika Yave wa S’eto ezulu.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa 17]

“Nukembes’awana bekembanga”