Muna Malundilu Meto

‘Yafila Awonso Muna Kuntungununa’

Vava Charlotte White wa mviti a nzila kalwaka muna mbanza Louisville, Kentucky kuna Estados Unidos ye nkele andi a maloda, wantu awonso basivika.

Muna mvu a 1908 mpangi White wakala ye Nkele ampa yavangwa muna natina o nkanda Aurora do Milênio. E nkele yayi yatunta e sungididi kia wantu awonso muna mbanza. Mpangi ankento wavova vo: “Akaka basanisina yo, yo fila awonso muna kuntungununa.”

Alongoki a Nkand’a Nzambi nze una bayikilwanga Mbangi za Yave, bamona mfunu wasamuna ludi kia Nkand’a Nzambi kw’akaka. Ayingi bazayila ludi kia Nkand’a Nzambi muna lusadisu lwa nkanda Aurora do Milênio (wayikilwanga mpe vo Estudos das Ecrituras). Akristu ana bakala bakubama bayendanga mu fulu yandá, nze muna mbanza, muna mavata ye muna zunga yakaka mu kaya nkanda Aurora do Milênio kw’awana bayangalalanga wo tanga.

Muna mvu a 1908, mpangi White y’ateleki akaka a Kintinu avema bakayanga buku diasambanu dia nkanda wau walombelwanga lukau lwa dolar 1.65 ma cêntimos. Vana fulu kia nata nkanda miayingi, ntete bavavanga awana bakala ye luzolo lwa tanga wo, i bosi bavutukanga muna kubavana wo, musungula muna lumbu kina muntu kavananga e nzimbu za lukau. Ntantu mosi wayidima mu kuma kia lukau lwakete lwalombwanga kw’awana batambulanga nkanda wau.

Malinda Keefer wasungamena vo muna lumingu lumosi watambula tezo kia nkama zole yovo  nkama tatu za wantu balomba nkanda wau. Kansi, diampasi diakala mu nata nkanda Aurora do Milênio kw’awana bayangalalanga wo. E buku diasambanu dia nkanda wau 740 ma makaya diakala. Eyingidilu diasonga vo nkanda wau mfinga ayingi wakala mu nata wo, musungula kwa mpangi z’akento. “O nkanda 50 tezo kia 18 dia kilo miazitianga.”

Muna vevola ampangi bakayanga o nkanda Aurora do Milênio, mpangi James Cole wasoka nkele a maloda mole. Ke diakala diaka mfunu ko mu bimuka ye zitu dia nkutu zazala ye nkanda. O mpangi wasoka nkele yoyo wavova vo: “Kibimuka diaka ye zitu ko!” Wasunzula e sadilwa kiaki kwa nkangu wakala muna lukutakanu lwa mvivu lwa mvu wa 1908 lwa Alongoki a Nkand’a Nzambi muna mbanz’a Cincinnati, Ohio, Estados Unidos. Vana ntandu a konso Nkele, vasonekwa vo Natinwa kia Aurora do Milênio, kadi i kani yavangilwa. Ke diakala mpasi ko mu longoka koka e nkele yazala ye nkanda. E nkele yafwana singikwa mun’owu wa ntel’a nteleki. Kuna mfoko a salu kia umbangi, muna nata e nkele yankatu mu sazu, o maloda makatulwanga muna nkele. Ediadi diavangamanga diakala vo o nkangalu wa malu yovo mun’ekalu.

Mpangi z’akento bakala mu salu kia ntangwa ke ntangwa nkele za ngovo bavewanga. Mpangi zakaka mu dolar 2.50 ma cêntimos basumbilanga yo. Mpangi Keefer, una mu foto, wakala ye ndekwa za kokela nkele yayi yazala ye nkanda mu koko kumosi, kuna koko kwakaka wanatanga mpe nkutu yazala diaka ye nkanda. Wau vo wantu ayingi batambulwilanga ludi muna mbanza mosi yatiminwanga matadi mantalu muna mvivu wa Pennsylvania, Estados Unidos, nkangalu tatu yovo yá kavanganga mu kwenda kaya nkanda wau.

Muna mvu wa 1987 nanti mosi a kumbi di’ezulu wasoka ekalu dinatinwanga nkele muna yanzala ya makumbi m’ezulu ye muna mbanza zampwena. Kansi, vioka nkama mvu, alongoki avema a Nkand’a Nzambi batunta sungididi kia nkangu vava basadila e Nkele a maloda banatinanga nkanda Aurora do Milênio muna samuna ludi kia Nkand’a Nzambi muna fulu yakaka.

[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa 32]

Mpangi Keefer nkangalu tatu yovo yá kavanganga muna lumbu kia kaya nkanda

[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa 32]

Kibimuka diaka ye zitu ko