KU NODE ya Ostrobothnia twawutukila, kuna Finlândia. Kumi dia wana twawutuka. Twasansuka muna kolo kianwananga Vit’Anzole ya Nz’Amvimba. Kana una vo e mbanza twazingilanga vala yakala ye kuna kwakala vita, twazayanga wo vo wantu mpasi zayingi bamonanga. Vava mbanza Oulu ye Kalajoki zanongwa, ezulu diakituka diambwaki mu kuma kia tiya twalemanga. Mase meto batukanikina vo twaswekamanga avo tumwene makumbi ma vita kun’ezulu. Muna kuma kiaki, vava Tauno wa mpangi eto ambuta katuzayisa vo e mpasi zifokoka vava ntoto ukituka se paradiso, twazola zaya diaka mayingi.

Tauno wa mpangi eto walongoka e ludi muna kimbuta kia mvu 14 vava katanga nkanda mia Alongoki a Nkand’a Nzambi. Vava Vit’Anzole ya Nz’Amvimba yayantika, kazola nwana vita ko mu kuma kia ntona zandi zalongwa muna Nkand’a Nzambi. Muna kuma kiaki, wasiwa muna pelezo. Ekolo kakala muna pelezo, wamweswa mpasi zayingi. Ediadi diasiamisa etima diandi dia sadila Yave. Vava kavaikiswa muna pelezo, wawokesa salu kiandi kia umbangi. E mbandu ambote ya mpangi eto yatukasakesa mu yantika kwenda muna tukutakanu twa Mbangi za Yave twavangamenanga lukufi ye mbanza twazingilanga. Twayendanga mpe muna tukutakanu twa mvivu, kana una vo ngolo diavavanga mu lungisa nzimbu za nkangalu. Muna vwa nzimbu, twatunganga mvwatu mia mfinangani zeto, kuna niaza yo vela bundu ya teka. Wau vo salu kiayingi twakalanga kiau kuna mpatu, ke twalendanga kwenda mu tukutakanu twa mvivu ko yeto awonso muna nkumbu mosi.

Mana twalongokanga mu kuma kia Yave y’ekani diandi mawokesa o zola kweto muna yandi yo baka nzengo za kunsadila. Muna mvu wa 1947, yeto nzole twavubwa—Annikki muna kimbuta kia mvu 15, Aili muna kimbuta kia 17. O Saimi wa mpangi eto ankento mu mvu wauna mpe kavubwa. Twalongoka mpe Nkand’a Nzambi yo Linnea wa mpangi eto akaka ankento, ona wakala vo wasompa. Yandi mpe y’esi nzo andi bakituka se Mbangi za Yave. Vava twavubwa, twabak’e nzengo za salanga e salu kia kimviti a nzila ansadisi muna ntangwa vundu.

Muna mvu wa 1955, twayaluka yo kwenda zingila kuna mbanza Kemi, kuna node. Kana una vo yeto awole lumbu kiamvimba twasalanga, twakala y’etima dia sala nze aviti anzil’a ngonde ke ngonde. Kansi, twatokananga kana vo tulenda kuyilunga-lunga. Twayindulanga vo tufwete teka sala yo lunda nzimbu zafwana. I mu kolo kiaki twamokena yo mpangi ankento wa mviti a nzila ona tuyikidi kala. Ediadi diatusadisa mu bakula vo muna sadila Yave muna salu kia ntangwa ke ntangwa, ke tufwete bunda vuvu mu mavwa meto ko ngatu muna lusadisu lwa yitu yeto. Kansi divavanga vo twabund’e vuvu muna lusadisu lwa S’eto ezulu.

Yamu kolo kiaki, nzimbu zafwana twayilundila mu kutusadisa mu sala se aviti a nzila mu ngonde zole. Muna ngonde ya Mayu, 1957, twasina e ndomba ya kwenda sala se aviti a nzila kuna mbanza Pello, zunga kia Lapônia kuna ntandu a Círculo Ártico. Wonga twakala wau. Kansi, una twasala ngonde zole, e nzimbu twakala zau ke twasadila zo ko. Muna kuma kiaki, twasina diaka ndomba yakaka ya salu kia kimviti a nzila mu ngonde zole. Una vavioka ngonde zole, e nzimbu zeto zawonso twakala zau. Owau twabakula vo Yave okutulunga-lunga. Kana una vo se mvu 50 miviokele kala tuka twayantikila salu kia kimviti a nzila, twakinu ye nzimbu zeto zazina! Vava tusungamenanga kuna tutukidi, tumonanga nze vika sia vo Yave okutusimbanga muna moko yo kutuvovesa vo: ‘Ke numoni wonga ko; ikunusadisa.’—Yes. 41:13.

Muna mvu wa 1958, o nkengi a zunga watuvovesa vo twenda sala se aviti a nzila a espesiale kuna mbanza Sodankylä, zunga kia Lapônia. Muna tandu kiakina, mpangi mosi kaka ankento wazingilanga muna zunga kiakina. E mpila kazayila e ludi yasivi kikilu. O mwan’andi eyakala mu nkangalu kayenda kumosi y’akundi a sikola kuna Helsinki, mbanz’a kimfumu ya Finlândia. Ekolo bakangalanga muna mbanza, mpangi mosi ankento wa nunu wavana Eyingidilu kwa mwan’andi yo kumvovesa vo kavana dio kwa ngudi andi. I diau mpe kavanga o mwana. Vava ngudi andi katanga dio, wabakula vo ludi dialonganga.

E nzo twafutilanga va ntandu a nzo ya pasulwila mabaya yakala. I muna mpe twavangilanga tukutakanu. Kuna lubantiku, yeto awole kumosi yo mpangi ankento yo mwan’andi andumba kaka twakutakananga. Tanga kaka twatanganga malongi. Kuna kwalanda, yakala dimosi walongokanga Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave, wayiza sadila kuna nzo ya pasulwila mabaya. Yandi y’esi nzo andi bayantika kutakana ye buka kieto. Kuna kwakwiziwa, yandi yo nkaz’andi bavubwa. Mpangi ndioyu yandi wafilanga tukutakanu tweto. Vana ntandu, akala akaka ana basadilanga kuna nzo ya pasulwila mabaya bayantika kwiza muna tukutakanu yo tambulwila e ludi kia Nkand’a Nzambi. Vioka mvu miole, e buka kieto kiakituka se nkutakani.

E diambu diampasi twanwananga diau mu sila umbangi i vanga nkangalu miandá. Muna lwaka mu fulu izingilanga wantu muna nsungi a sivu, twakangalanga mu malu, mu mvelo yovo mu nlungu. E mvelo mieto miatusadisanga kikilu. Twasadilanga mio mpe mu kwenda mu tukutukanu twa mvivu yovo kingula mase meto bazingilanga kwandá. Muna nsungi a kiozi, twayenda vingilanga ekalu muna mene-mene mu kwenda ku vata dimosi dia zunga, i bosi twasilanga umbangi mu nzo ke nzo. Avo tukingwidi nzo zawonso, twayendanga ku vata diakaka. Muna kuma kia mbungezi wasaka, tombe kiakalanga muna nzila. Nkumbu miayingi, twalandanga e ntambi za wantu akaka wau vo e nzila yazalanga ye matadi ma mbungezi (gelo). Kansi ezak’e ntangwa matadi ma mbungezi mafukanga diaka e nzila. Kuna lubantiku lwa nsungi a kiozi, diampasi diakalanga mu kangala mu kuma kia matadi ma mbungezi mazelomokanga.

Muna kuma kia kiozi kiasaka ye mbungezi, twalongoka vwata mvwatu mia nsungi a kiozi. Twavwatanga mvwatu miavangilwa muna mika mia bulu yo bandakesa sosoti (meias) zole yovo zitatu muna malu kumosi ye nsampatu zazanguka. Kana una vo i wau, nkumbu miayingi e nsampatu zeto zazalanga ye matadi ma mbungezi. Vava twalwakanga vana mwelo a nzo, twavulanga nsampatu yo katula matadi ma mbungezi. Vana ntandu, e nzaka miandá twavwatanga miayondalalanga ye maza ekolo twakangalanga kunansi a mbungezi. I bosi, muna kuma kia kiozi kiasaka e nzaka miakitukanga nze sengwa. Nkento mosi wavova vo: “Oyeno lukwikilu lwasikila luna lwau, kadi nwizidi kutukingula kana una vo kiozi kiangolo kina ko.” Muna lwaka kuna nzo yayina, twakangala tezo kia kilometa 11.

Muna kuma kia nkangalu miandá, nkumbu miayingi mu nzo za wantu twalekanga. Avo kuma kuyantikidi bwita, twalombanga kwa wantu kana vo tulenda baka fulu kia leka muna nzo au. Kana una vo mu nzo za usukami bazingilanga, esi mavata mama azodi a nzenza bakala. Batuvananga fulu kia leka kumosi mpe ye madia. Ezak’e ntangwa va nkanda mia bulu twalekanga. Kansi muna nzo zakaka mu fulu yambote twalekanga. Kasikil’owu, nkento mosi wakala ye nzo yampwena watutambula yo kutusonga esuku dia nzenza diakala ye mfulu yambote yayalwa mavunga mampembe. Nkumbu miayingi, twamokenanga oma ma Nkand’a Nzambi y’esi nzo yakuna dingi-dingi. Mu nzo mosi, esuku dimosi twaleka yo yakala dimosi yo nkaz’andi, oyau kun’esambu edi, oyeto kun’esambu diakaka. Twamokena yau oma ma Nkand’a Nzambi fuku wamvimba yamuna mene-mene. Yakala diadina yo nkaz’andi yuvu yayingi batuyuvula.

Lapônia zunga kiambote kikilu. Kansi kuna kwa yeto, o wantu ana bayangalelanga longoka oma ma Yave yau basunda o wete. Vana vena awana twasila umbangi, vakala yo wantu ana bayizanga kuna Lapônia mu sala salu kia zenga nti. Ezak’e ntangwa, yeto awole twakotanga muna saba yakete-kete yo wana tezo kia kumi ye zole dia wantu bazingilanga mo. O wantu awaya bayangalelanga kikilu wá malongi ma Nkand’a Nzambi yo tanga nkanda mieto.

Mambu mayingi makiese twawanana mau. Lumbu kimosi, twawana vo ekalu dilondokelenge wau vo e ola yakala mo yaswaswana mu miniti tanu ye ola ya lolonzi twakala yau. Twamanta mu kalu diayendanga ku vata diakaka. Wauna i nkumbu antete twayenda sila umbangi kun’evata diadina. Kansi, muna nzo antete twakota, twawana nkento mosi wavova vo: “Yeno ivingilanga, owau mpe nwizidi.” Mpangi andi ankento twalongokanga yandi o Nkand’a Nzambi. O nkento ndioyu walomba kwa mpangi andi ankento katuzayisa vo twenda kunkingula muna lumbu kiakina. Kansi katuzayisa wo ko. Twayantika ­longoka ­yandi Nkand’a Nzambi kumosi ye yitu yandi bazingilanga kuna belo kiau. Ke vavioka kolo ko, twabak’e nzengo za longokanga yau va fulu kimosi. Tezo kia 12 dia wantu bakala. Ayingi muna wantu awaya bakituka se Mbangi za Yave.

Muna mvu wa 1965, twafilwa ku nkutakani mosi yakala kuna mbanza Kuusamo. Muna kolo kiakina, ateleki akete kaka bakala muna nkutakani yayina. Kuna lubantiku, diampasi diakala mu sila umbangi muna zunga kiakina. O wantu a zunga kiakina minkwikizi bakala, ke bayangalelanga salu kieto ko. Kana una vo i wau, ayingi bazitisanga Nkand’a Nzambi. Ediadi diatuvananga elau dia mokena yau. Muna kuma kiaki, entete twasia e ngolo za kulukiana yo wantu. Vioka mvu miole, ke diakala diaka mpasi ko mu yantika longoka Nkand’a Nzambi yo wantu.

O unu, kana una vo ke tuna diaka ye nkuma wayingi ko, tukwendanga muna salu kia umbangi lumbu yawonso. Owau, e mpasi za sila umbangi mu zunga kieto zakuluka, kadi Aili walongoka nata ekalu. Mwan’a mpangi eto wankasakesa kalongoka nata ekalu. Muna mvu wa 1987 wavewa nkanda wa natina ekalu vava kakala ye kimbuta kia mvu 56. Vana ntandu, owau e nzo tuzingilanga vamosi ina y’Eseka dia Kintinu diatungilu ke kolo ko.

Kiese kiayingi tuna kiau mu mona ulolo wa wantu betambulwilanga nsangu zambote. Vava twayantika e salu kia ntangwa ke ntangwa kuna node ya Finlândia, ke kwakala y’ateleki ayingi ko. O unu, se nkutakani zayingi zina muna zunga kiaki. Nkumbu miayingi, vava tukalanga mu tukutakanu twampwena, tumonananga yo wantu bekuyizunzulanga kwa yeto yo kutuyuvula kana vo tubasungamene. Ezak’e ntangwa, bekutuzayisanga vo yeto twalongokanga Nkand’a Nzambi ye mase mau vava bakala aleke. E mbongo twakuna se vioka mvu miayingi owau imenene!—1 Kor. 3:6.

Muna mvu wa 2008, twalungisa mvu 50 muna salu kia kimviti a nzila a espesiale. Tuvutulanga matondo kwa Yave wau tulendanga kasakesa muntu yo nkw’andi mu zindalala mu salu kiandi kiamfunu. Twavevola zingu kieto, kansi ke tukondwanga má ko kina tuvwidi o mfunu. (Nku. 23:1) Elo, o wonga twakala wau kuna lubantiku wakondw’e kuma! Mu mvu miami miawonso, Yave okutukumikanga mun’owu wa nsilu kasia muna Yesaya 41:10, oku vo: “Ikuvamisa; elo, ikusadisa; elo, ikusikidisa muna koko kwalunene kwa unsongi wame.”