1, 2. (a) Nkia mambu tufwete vanga muna kala ye ngwizani ambote yo Yave? (b) Nkia nluta tulenda vwa muna fimpa o tusansu twa Nkand’a Nzambi twa wantu bayambulanga vo Nzambi katuwumba?

“VO I mono, o finama Nzambi i wete oku ngina: Ngina yo Mfumu Yave s’etininu diame.” (Nku. 73:28) Muna mvovo miami, o ntozi a nkunga wasonga vo Nzambi kabundanga e vuvu. Nki kiamfila mu vova e mvovo miami? Vava kamonanga o luvuvamu lwa yimpumbulu, entete o ntozi a nkunga wakendalala yo vova vo: ‘Nkatu ankatu mpelel’o ntima, yo sukula moko mu nkondwa-kuma.’ (Nku. 73:2, 3, 13, 21) Kansi, vava kayenda kuna “nzo avauk’a Nzambi,” wasingika ngindu zandi yo tatidila e ngwizani andi yo Nzambi. (Nku. 73:16-18) Ntozi a nkunga ndioyo walongoka diambu diamfunu: Muna kala ye ngwizani ambote yo Yave, o muntu kafwete kala mosi muna nkangu a Nzambi, tambulwila elongi yo sadila dio.—Nku. 73:24.

² Oyeto mpe tuzolanga kala ye ngwizani ambote yo Nzambi aludi ye amoyo. Muna vwa e ngwizani yayi, tufwete yambula vo malongi mandi masoba e zingu kieto kimana twakituka mpila wantu ­keyangalelanga. Kuna nz’ankulu, Nzambi wasonganga nkenda kwa wantu ye kwa zula muna kubavana elau dia tambulwila elongi diandi. O tusansu twau twasonekwa muna Nkand’a Nzambi ‘muna kutulonga’ yo ‘kutulukisa, oyeto tuluakilu kwa nsuka za tandu.’ (Roma 15:4; 1 Kor. 10:11) O fimpa tusansu twatu, dikutusadisa mu zaya kiwuntu kia Yave ye nluta tulenda vwa avo tuyambwidi vo katuwumba.

3. E sono kia Yesaya 64:8 ye kia Yeremiya 18:​1-6 aweyi isonganga vo Yave wuna ye wisa muna wantu? (Tal’e fwaniswa kiantete.)

³ Muna songa e wisa kia Yave muna wantu ye zula, sono kia Yesaya 64:8 kivovanga vo: “E Yave, ongeye s’eto, oyeto tu tuma, ngeye nwumbi eto, oyeto awonso i salu kia koko kwaku.” O nwumbi una ye wisa kia wumba tuma yovo nteke mu vanga konso kina kazolele. O tuma ke tuna ye wisa ko muna nwumbi. Diau adimosi divangamanga kwa muntu yo Nzambi. O muntu kena yo nswa ko wa vova kwa Nzambi kanwumba mu mpila ina kazolele nze una o tuma ke tuna ye wisa ko kia lomba kwa nwumbi kamvanga una kazolele.—Tanga Yeremiya 18:1-6.

4. Nga Yave mpila zole kewumbilanga wantu yovo zula? Sasila.

⁴ Kuna kwa Isaele yankulu, Yave wasonga vo una ye wisa kia vanga una o nwumbi kevanganga kwa tuma. Kansi, vena ye nswaswani. O nwumbi olenda sadila e nteke mu vanga mpila zawonso za kinzu. Nga Yave mpila zole kewumbilanga wantu, i sia vo, tomesa amosi yovo yivisa akaka? E mvutu za Nkand’a Nzambi i zazi, ve. Yave ovananga lukau lwantalu kwa wantu, nswa wa kuyisolela. Ke sadilanga wisa kiandi ko mu komekena wantu. O wantu yau kibeni bafwete kuyisolela yo yambula vo basobwa kwa Yave wa Mvangi.—Tanga Yeremiya 18:7-10.

5. Aweyi Yave kesadilanga wisa kiandi vava wantu ke beyambulanga ko vo kabawumba?

⁵ Adieyi tuvova kele vo muntu kuna lukanu kazolele kwandi wumbwa ko kwa Nwumbi Anene? Nze Nwumbi, o Nzambi aweyi kesadilanga wisa kiandi? Adieyi kevanga o nwumbi kele vo tuma ke tuna diaka twambote ko mu vanga kinzu kazolele? O nwumbi olenda vanga kinzu kiakaka muna twatu yovo veta to. Nkumbu miayingi nteke ifwasukanga avo nwumbi katomene yo kubika ko. Ediadi ke divangamanga ko kuna kwa Nwumbi eto. (Nsi. 32:4) Avo muntu kazolele ko vo Yave kanwumba, e ngyelele ya yandi kibeni, ke ya Yave ko. Yave osadilanga wisa kiandi nze nwumbi, mun’owu wa luzolo lwa muntu. Awana besonganga luzolo lwambote bewumbwanga una ufwene. Kasikil’owu, Akristu akuswa bena nze “yinzu ya nkenda” ana bewumbwanga nze ‘yinzu ya zitu.’ Kansi, awana balembi lemvokelanga Nzambi bena nze “yinzu ya makasi, yakubamena muna lufwasu.”—Roma 9:19-23.

6, 7. Davidi wa Ntinu yo Saulu wa Ntinu adieyi bavanga vava Yave kabavana elongi?

 ⁶ O vana luludiku imosi muna mpila Yave kewumbilanga o wantu. Tulenda mona e ziku kia mpila ina Nzambi kewumbilanga o wantu muna fimpa lusansu lwa atinu wole a nkangu a Isaele, Saulu yo Davidi. Vava Davidi wa Ntinu katá zumba yo Bate-seba, esumu diandi diantwasila mpasi ye kw’akaka mpe. Kana una vo Davidi ntinu kakala, Yave ka yambula kuntumba ko. Nzambi watuma Natani wa ngunz’andi muna kwenda vana elongi diankuma kwa Davidi. (2 Sam. 12:1-12) Adieyi Davidi kavanga? Wakendalala kikilu mu kuma ki’evangu diandi. Wau vo Davidi waviluka ntima, Nzambi wamfwila nkenda.—Tanga 2 Samuele 12:13.

 ⁷ Nswaswani yo Davidi wa Ntinu, Saulu wa Ntinu kalemvokela luludiku lwa Nzambi ko. Yave watuma Samuele wa ngunza mu kanikina Saulu vo: Kafwaswa Aneyamaleke awonso ye twelezi yau. Kansi, Saulu kalemvokela nkanikinu a Yave ko. Wavukisa Angangi wa ntinu ye mameme mambote ye ngombe. Ekuma? E kuma kadi zitu wa yandi kibeni kavavanga. (1 Sam. 15:1-3, 7-9, 12) Vava kavewa elongi, Saulu nga wafwana zezesa ntim’andi yo yambula vo Nwumbi Anene kanwumba. Kansi, kayambula ko vo Nzambi kanwumba. Wavava vakuba muna kuyilungisa. Saulu wavova vo wavukisa mameme mambote ye ngombe muna kela mo se kimenga, muna mpila yayi waveza lulukisu lwa Samuele. Muna kuma kiaki, Yave wabembola Saulu nze ntinu. Saulu wafwasa emvimba ngwizani andi yo Nzambi aludi.—Tanga 1 Samuele 15:13-15, 20-23.

8. Adieyi tulenda longoka mu kuma kia zula kia Isaele wau balembi lemvokela luludiku lwa Yave?

⁸ Yave ke wumbanga kaka muntu mosi ko, kansi ovananga elau diadi kwa zula yawonso. Muna mvu a 1513 V.T.K, Aneyisaele bakûlwa muna ubundu kuna Engipito yo kanga ekangu yo Nzambi. Wau vo Isaele i zula kasola o Nzambi, babaka elau dia wumbwa kwa yandi nze tuma vana moko ma Nwumbi Anene. Kansi, Aneyisaele bakwamanana vanga e mbi vana meso ma Yave yo sambila nzambi za zula yabazunganga. Kana una vo i wau, Yave watwikanga ngunza zandi mu kubalukisa, kansi Aneyisaele ke baviluka ntima ko. (Yer. 35:12-15) Muna kuma kia ukolami wau, Aneyisaele bavewa tumbu kiangolo. Nze yinzu yakubamena muna lufwasu, e kintinu kia node kia makanda kumi kiafwaswa kwa Asuri, e kintinu kia makanda mole kuna sude kiafwasa kwa kintinu kia Babele. Ediadi difwete kutulonga diambu diamfunu. Avo tuyambwidi vo Yave katuwumba, nluta tuvwa.

9, 10. Adieyi esi Nineve bavanga vava balukiswa kwa Nzambi?

⁹ Yave wavana mpe elau kwa nkangu a Nineve, mbanz’a kimfumu ya Asuri, kimana bawá lulukisu lwandi. Nzambi wavovesa Yona vo: “Telama, wenda kuna Nineve, e mbanza yayina yampwena, wenda mo bokela, kadi o bi wau utombokele oku ngina.” Mu kuma kia mavangu mambi ma nkangu, Yave wabaka nzengo za fwasa mbanz’a Nineve.—Yona 1:1, 2; 3:1-4.

¹⁰ Kansi, vava Yona kasamuna nsangu za lufundisu, ‘esi Nineve bakwikidi muna Nzambi, babokese nkoki a mfionkonona, bavwete ngoto, tuka mbuta yamu nleke.’ O ntinu au ‘okatukidi vana kunda kiandi, okatwidi e mvwatu miandi mia kintinu, ovwete ngoto yo fonga vana ntoto ampolo.’ Esi Nineve batambulwila wumbwa kwa Yave yo viluka ntima. Muna kuma kiaki, Yave katwasa diaka lufwasu luna kakana ko.—Yona 3:5-10.

11. Adieyi tulenda longoka muna dina Yave kavanga kwa nkangu Isaele ye Nineve?

¹¹ Kana una vo Isaele i nkangu wasolwa kwa Nzambi, watumbwa. Kuna diak’esambu, esi Nineve ke bakanga ekangu yo Nzambi ko. Kansi, wau vo balemvokela lulukisu lwa Yave yo viluka ntima, Nzambi wabafwila e nkenda yo lembi kubafwasa. Dialudi, e nona yole yayi isonganga vo Yave wa Nzambi eto ‘ke sianga mpambula ko.’—Nsi. 10:17.

12, 13. (a) Ekuma Nzambi kesobelanga e nzengo zandi vava wantu beyambulanga vo bawumbwa kwa yandi? (b) O mvovo Yave ‘omwene ntantu,’ adieyi wasonga mu kuma kia Saulu yo nkangu a Nineve?

¹² E mpila Nzambi kekutuwumbilanga isonganga vo yandi nkwa tezo ye osobanga nzengo zandi. Tulenda mona e ziku kiaki muna kolo ina Yave kabakanga nzengo za fundisa wantu, kansi wasobanga ngindu vava wantu bavilukanga o ntima. Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia ntinu antete a Isaele vo Yave ‘wamona ntantu wau katumba Saulu e kintinu.’ (1 Sam. 15:11) Vava esi Nineve baviluka o ntima yo yambula mavangu mau mambi, Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O Nzambi ovilukilu o ntima muna mbi ina kakanini o kubavanga, se kavangidi yo ko.”—Yona 3:10.

¹³ E mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “omwene ntantu” usonganga vo soba ngindu yovo ekani. E ngindu za Yave mu kuma kia Saulu zasoba, i sia vo, entete wansola se ntinu, i bosi wambembola. Ediadi ke disongele ko vo Yave vilwa kavanga vava kasola se ntinu. Yave wabembola Saulu mu kuma kia ukolami wandi. Nzambi aludi waviluka o ntima mu kuma kia esi Nineve, i sia vo, wasoba ekani diandi mu kuma kiau. Dialukasakeso mu zaya vo Yave wa Nwumbi eto nkwa tezo, osobanga nzengo zandi yo fwila wantu e nkenda vava bevilukanga o ntima.

14. (a) Aweyi Yave kekutuwumbilanga o unu? (b) Adieyi tufwete vanga vava Nzambi kekutuwumbanga?

¹⁴ O unu, Yave osadilanga Nkand’a Nzambi una vo i Diambu diandi ye nkubik’andi muna kutuwumba. (2 Tim. 3:16, 17) Nga ke diangangu ko mu lemvokela konso elongi tutambulanga muna nkubika zazi? Kiakala vo se kolo twavubwa yovo mbebe zayingi twatambula, tufwete kwamanana lemvokela elongi dia Yave yo yambula vo katusadila nze kinzu kia zitu.

15, 16. (a) Nkia ngindu zambi muntu kalenda kala zau avo okatwilu e kiyekwa? Yik’e nona. (b) Adieyi dilenda kutusadisa mu sunda ngindu zambi vava tutumbwanga?

¹⁵ Aweyi Yave kekutuvaninanga elongi? Ezak’e ntangwa okutuzayisanga dina kevavanga kwa yeto yo singika e ngindu zeto. Ezak’e ntangwa, tulenda tumbwa mu kuma kia vangu diambi tuvangidi. Muna kuma kia tumbu, muntu olenda vidisa kiyekwa kiandi. Badika e nona kia Dennis * ona wakala nkuluntu. Wavidisa elau diadi mu kuma kia kuyisia mu mpila zambi za yinkita. Aweyi Dennis kamona vava nkutakani yazayiswa vo ke nkuluntu diaka ko? Wavova vo: “Yakendalala kikilu. Mu mvu 30 yakala ye malu mayingi. Yasala salu kia kimviti a nzil’a ngonde ke ngonde, yasadila kuna Betele yo tumbwa se selo kia salu, i bosi yakituka se nkuluntu. Yafila mpe elongi diame diantete muna lukutakanu lwa mvivu. Kuna kinsalukisa, mawonso mama mafokoka. Katula nsoni, yamonanga vo kiakala diaka ye fulu ko muna nkubik’a Yave.”

¹⁶ Diavavanga vo Dennis kasoba mavangu mandi mambi. Kansi, adieyi diansadisa mu sunda ngindu zandi zambi? Wavova vo: “Yabaka nzengo za kwamanana kuyivana muna salu ya mwanda. Yakasakeswa muna lusadisu yatambula kw’ampangi muna nkutakani ye muna nkanda mieto. Elongi diakala ye ntu a diambu vo ‘Nga Wasadila Kala Akaka? Nga Olenda Vutukila Salu Kiaku?, mun’Eyingidilu dia 15 dia ngonde a Agositu, 2009 diakala se mvutu za sambu yame. Yatoma yangalela luludiku luyikanga vo, ‘ekolo kuna y’elau dia sadila akaka ko muna nkutakani, vava siamisa ngwizani aku yo Yave.’ ” Nkia nluta Dennis katambula muna tumbu kavewa? Vioka mvu miayingi, Dennis wavova vo: “Yave wansambula diaka y’elau dia sala nze selo kia salu.”

17. O vaikiswa muna nkutakani aweyi dilenda vanga kwa nsumuki? Yik’e nona.

¹⁷ O vaikiswa muna nkutakani i mpila yakaka ina Yave kevaninanga elongi. Ediadi ditaninanga nkutakani muna lembi yiviswa yo sadisa nsumuki kaviluka o ntima. (1 Kor. 5:6, 7, 11) Robert wavaikiswa mu nkutakani tezo kia mvu 16, muna mvu miami miawonso mase ye mpangi zandi balemvokela luludiku lwa Nkand’a Nzambi lwa lembi kala entwadi yo kayisa asumuki balembi vilukanga o ntima. Kuna kwalanda, Robert wavutuka muna nkutakani, owau onungunukanga muna mwanda. Vava kayuvulwa ekuma kavutukila diaka kwa Yave yo nkangu andi vioka mvu miayingi, wavutula vo e mpila ina yitu yandi balemvokela luludiku lwa Nzambi, diansadisa muna vutuka. Wavova vo: “Kele vo yitu yame bakalanga yame entwadi kana nkutu mu fikolo, nanga kiadi kala y’etima dia vutuka ko kwa Nzambi.”

18. Nkia mpila tuma tufwete kala vana moko ma Nwumbi Anene?

¹⁸ Nanga  ke tulwaka mu tezo kia vaikiswa muna nkutakani ko, kansi nkia mpila tuma tuna vana moko ma Nwumbi Anene? Nga tutondanga elongi vava tulongwanga? Nga tukala nze Davidi yovo nze Saulu? O Nwumbi Anene i S’eto. Kuvilakana ko vo “Yave, ona kezola i kesemba, nz’ese muna mwan’ona keyangalela.” Ozevo, “kubembol’elongi dia Yave ko, ngatu zezola lusembo luandi.”—Nga. 3:11, 12.