1. (a) Muna mvovo miankufi, yika kingana kia masa ye mbongo ambi. (b) Aweyi Yesu kasasila kingana kiaki?

KIMOSI muna yingana ya Yesu kiyikanga mvati a nsengo ona wakuna mbongo ambote, i bosi o ntantu wakuna mbongo ambi muna mpatu yayi. E mbongo ambi ikudidi vioka masa, kansi o mvati a nsengo wavovesa ntaudi zandi vo ‘bayambula yakudila kumosi yamuna nsâlu.’ Vava e ntangw’a nsâlu yafwana, e mbongo ambi yafwaswa, e masa makutikwa. Yesu yandi kibeni wasasila kingana kiaki. (Tanga Matai 13:24-30, 37-43.) E kingana kiaki adieyi kisonganga? (Tala babu  “Mbongo Ambote ye Mbongo Ambi.”)

2. (a) Mana meyikwanga muna kingana kia masa ye mbongo ambi adieyi mesonganga? (b) Nkia diambu dia kingana kiaki tubadika?

² E mambu meyikwanga mu kingana kiaki mesonganga e mpila ye ntangwa ina Yesu kekutika e mbongo ambote, i sia vo, Akristu akuswa ana keyala yau muna Kintinu kiandi. E salu kia kuna kiayantika kina kia Pentikosti ya mvu wa 33 wa Tandu Kieto. E salu kia nsâlu yovo kia nkutika kifokoka vava akuswa ana bekala o moyo muna mbaninu a tandu kiaki besiwa e dimbu kiansuka yo kwenda kun’ezulu. (Mat. 24:31; Lus. 7:1-4) Nze una muntu una vana mongo ketoma mwenanga lekwa ina kwandá, e kingana kiaki kikutusadisanga mu zaya mambu mevangama mu kolo kia 2.000 ma mvu. Nkia mambu tubakulanga mu kuma kia Kintinu? E kingana kiaki kiyikanga e ntangwa ya kuna mbongo, ntangwa ikula e mbongo ye ntangw’a nsâlu. Mun’elongi diadi, ntangw’a nsâlu tutoma vovela. *

3. (a) Nkia diambu diavangama kuna nima tandu kiantete? (b) Mun’owu wa Matai 13:28, nkia kiuvu kiayuvulwa ye kwa nani? (Tala mpe e mvovo kuna nsuk’elongi)

³ Muna mvu wa 100, e ‘mbongo ambi’ yamoneka vava Akristu aluvunu basayana ova nza. (Mat. 13:26) Muna mvu wa 300, lutangu lw’Akristu ana bafwananene ye mbongo ambi lwavioka olu lw’Akristu ­akuswa. Sungamena vo muna kingana, antaudi balomba nswa kwa mfumu au kimana benda yo vuza. * (Mat. 13:28) O mfumu nkia mvutu kabavana?

4. (a) E mvutu kavana o Yesu wa Mfumu adieyi zisonganga? (b) Nkia ntangwa Akristu bena nze masa batoma zayazakana?

⁴ Muna kuma kia masa ye mbongo ambi, Yesu wavova vo: “Nuyambula yakudila kumosi yamuna nsâlu.” O nkanikinu wau usonganga vo tuka muna tandu kiantete yamu wau, vekalanga kaka y’Akristu akuswa ana bena nze masa ova nza. E mvovo mia Yesu kw’alongoki andi misonganga e ziku kia diambu diadi. Wavova vo: “Ngina yeno e lumbu yawonso, yakuna nsuk’a tandu.” (Mat. 28:20) Muna kuma kiaki, Akristu akuswa betaninwanga kwa Yesu e lumbu yawonso yakuna mbaninu a tandu kiaki. Kansi, tuka bafukilwa kwa Akristu ana bena nze mbongo ambi, ke tuna kikilu ye ziku ko kana nani wakala muna buka kia mbongo ambote muna kolo kiakina. Tezo kia 30 ma mvu vitila nsungi a nsâlu yayantika, e mbongo ambote yatoma zayakana. Aweyi diavangamena?

5. Aweyi ungunza wa Malaki walunganena muna tandu kiantete?

⁵ Mvu miayingi vitila Yesu katá kingana kia masa ye mbongo ambi, Yave wavumunwina Malaki wa ngunz’andi mu zayisa mambu mana Yesu kayika muna kingana kiandi. (Tanga Malaki 3:1-4.) O ‘nkunzi ona wakubika (yovo velelesa) nzila’ i Yoane wa Mvubi. (Mat. 11:10, 11) Vava kayiza muna mvu wa 29 wa Tandu Kieto, lufundisu lwa zula kia Isaele lukufi lwakala. O nkunzi wezole i Yesu. Nkumbu miole kavelelesa e tempelo muna Yerusaleme. Nkumbu wantete i vava kayantika e salu kiandi kia umbangi, i bosi kuna mfoko a salu kiandi. (Mat. 21:12, 13; Yoa. 2:14-17) Muna kuma kiaki, e salu kia Yesu kia velelesa ntangwa kiavavanga.

6. (a) Aweyi ungunza wa Malaki watoma lunganena? (b) Nkia ntangwa o Yesu kayiza fimpa e tempelo ya kimwanda? (Tala mpe e mvovo kuna nsuk’elongi.)

⁶ Aweyi ungunza wa Malaki watoma lunganena? Muna mvu miavitila mvu wa 1914, mpangi Charles Taze Russell y’akundi andi basala e salu kiafwanana ye kina kiasala Yoane wa Mvubi. E salu kiaki kiavavanga vo bavutulwisa e ludi kia Nkand’a Nzambi. Alongoki a Nkand’a Nzambi balonganga e nsasa yasikididi ya kimenga kia lukûlu kia Kristu, basenzeka elongi dialuvunu dia bilungi bia tiya yo zayisa e mbaninu a Tandu ya Zula. Kana una vo i wau, vakala ye mabundu mayingi mayibadikilanga vo alandi a Kristu. Muna kuma kiaki, kiuvu kiamfunu kiavavanga vaninwa e mvutu: Aki nani muna mabundu mama bakala nze masa yovo mbongo ambote? Muna vana mvutu za kiuvu kiaki, Yesu wayantika fimpa e tempelo ya kimwanda muna mvu wa 1914. Ntangwa yavavwanga muna sala salu kiakina kia fimpa yo velelesa. Wayantika salu kiaki muna mvu wa 1914 yakuna lubantiku lwa mvu wa 1919. *

7. Vava Yesu kayantika lufimpu lwandi muna mvu wa 1914, adieyi kawana?

⁷ Vava Yesu kayantika lufimpu lwandi, adieyi kawana? Wawana buka kia Alongoki a Nkand’a Nzambi basadilanga ngolo ye mavwa mau muna nungununa salu kia samuna nsangu zambote se vioka tezo kia 30 ma mvu. * Ekwe kiese bamona o Yesu y’ambasi mu wana vo fibuka fi’awana bakala nze masa fiasikila ye kwikizi yo lembi fukiswa kwa mbongo ambi ya Satana! Kana una vo i wau, ­diavavanga vo Yesu ‘kavelelesa wan’a Levi,’ i sia vo, Akristu akuswa. (Mal. 3:2, 3; 1 Pet. 4:17) Ekuma?

8. Nkia mambu mavangama kuna mfoko a mvu wa 1914?

⁸ Kuna mfoko a 1914, akaka mun’Alongoki a Nkand’a Nzambi bakendalala wau balembi kwenda kun’ezulu. Muna mvu wa 1915 ye 1916, kitantu basiwanga kwa wantu bakala kuna mbazi a nkutakani kiakulula e salu kia umbangi. Edi diasunda e mpasi, vava mpangi Russell kafwa muna ngonde a Okutoba, 1916, kitantu kiayantika muna kati kwa nkubik’a Yave. Mpangi yá muna mpangi nsambwadi bakala vo afidi a Sociedade Torre de Vigia de Bíblias e Tratados batelamena e nzengo za sia vo mpangi Rutherford kavita o ntu. Bavava kotesa e mpambula vana vena ampangi, kansi muna ngonde ya Agositu 1917, bavaika kuna Betele, i sia vo, luveleleso lwavangama. Akaka mun’Alongoki a Nkand’a Nzambi babakama kwa wonga wa wantu. Kansi nze buka, yau awonso batambulwila e salu kia Yesu kia velelesa yo vanga e nsobani zavuwanga o mfunu. Muna kuma kiaki, Yesu wabatonda nze Akristu akieleka, kansi wabembola Akristu awonso aluvunu, kumosi y’awana bena muna mabundu ma Kikristu kia Kimpangila. (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19) Adieyi diavangama kuna kwalanda? Muna zay’e mvutu, yambula twafimpa diaka kingana kia masa ye mbongo ambi.

9, 10. (a) Nkia mambu tubadik’owau mu kuma kia nsungi a nsâlu? (b) Nkia diambu diantete diavangama muna nsungi nsâlu?

⁹ Yesu wavova vo: “O nsâlu i mbaninu a nza.” (Mat. 13:39) E nsungi a nsâlu yayantika muna mvu wa 1914. Owau, tubadika mambu tanu kasakula o Yesu mu kuma kia nsungi yayi.

¹⁰ Diantete, nkutik’a mbongo ambi. Yesu wavova vo: ‘Muna nsâlu mvovesa nsâdi vo, Nukutikil’ekulu e mbongo ambi, nukanga yo muna mbubika.’ Kuna nim’a mvu wa 1914, e mbasi zayantika “kutika” Akristu ana bena nze mbongo ambi muna kubavambula yo “wan’a Kintinu,” i sia vo, Akristu akuswa.—Mat. 13:30, 38, 41.

11. Yamu wau, nkia diambu diswaswanesanga Akristu akieleka ye aluvunu?

¹¹ E kolo e salu kia nkutika kianungunukanga, e nswaswani vana vena buka yole yayi yatoma moneka. (Lus. 18:1, 4) Muna mvu wa 1919, diamoneka vo Babele Anene yabwa kikilu. Nkia diambu diaswaswanesa Akristu akieleka ye aluvunu? Salu kia umbangi. Awana bavitanga o ntu vana vena Alongoki a Nkand’a Nzambi bayantika sia e sungididi muna salu kia samuna e nsangu za Kintinu. Kasikil’owu, muna mvu wa 1919, bavayikisa e finkanda-nkanda (Panfleto) fiakala yo ntu a diambu vo A Quem se Confia a Obra, mu kasakesa Akristu akuswa awonso mu sila umbangi muna nzo ke nzo. Muna finkanda-nkanda fiafi mwasonama vo: “E salu kiaki kilenda moneka vo kiampasi, kansi wau vo salu kia Mfumu, ye muna nkum’andi tulenda kio lungisa. Una y’elau dia sala e salu kiaki.” Adieyi diavangama? Eyingidilu dia 1922 diavova vo tuka muna kolo kiakina, Alongoki a Nkand’a Nzambi bawokesa e salu kia umbangi. Tuka muna kolo kiakina yamu wau, e salu kia sila umbangi mu nzo ke nzo kiakituka se sinsu kiswaswanisanga Akristu awaya akwikizi.

12. Tuka nkia ntangwa e masa mekutikwanga?

¹² Diazole, nkutik’a masa. Yesu wavovesa ambasi vo: “Vo i masa, nusia mo mun’elundilu diame.” (Mat. 13:30) Tuka muna mvu wa 1919, akuswa bekutikwanga mun’elundilu, i sia vo, muna nkutakani ya Kikristu. Kuna kw’Akristu akuswa ana bekal’o moyo kuna mbaninu a tandu kiaki, e nkutik’a nsuka ivangama vava betambula o nsendo au kun’ezulu.—Dan. 7:18, 22, 27.

13. E sono kia Lusengomono 18:7, adieyi kisonganga mu kuma kia fu kia nkembi yovo Babele Anene kumosi ye Kikristu kia Kimpangila?

¹³ Diatatu, dilu yo nkweteso a meno. Vava e mbasi zifokola kutika e mbongo ambi, adieyi divangama? Mu kuma kia mbongo ambi, Yesu wavova vo: “I muna mukal’e dilu yo nkweteso a meno.” (Mat. 13:42) Nga ediadi mu lumbu yeto divangamanga? Ve. Wau vo dimosi muna mabundu mesunzulwanga kwa nkembi, o unu Kikristu kia Kimpangila kikwamanananga vova mu kuma kia yandi kibeni vo: “Mvwende se ntinu nkento, ki nkento ansona ko, kikala kwame nkutu ya dilu ko.” (Lus. 18:7) Kieleka, Kikristu kia Kimpangila kiakinu mona vo ke vena diambu ko dikumbwila, okuyibadikilanga nkutu nze ‘ntinu nkento’ una ye wisa mun’afidi a tuyalu. Owau, awana besunzulwanga kwa mbongo ambi ke bedilanga ko, sana bekuyisananga. Kansi, ke kolo ko e diambu diadi disoba.

14. (a) Nkia ntangwa Akristu aluvunu ‘bekwetesa o meno’? Ekuma? (b) E mpila umbakuzi weto wa sono kia Matai 13:42 usingikilu, aweyi winina e ngwizani ye sono kia Nkunga 112:10?

¹⁴ Muna kolo kia mpasi zayingi, vava kifwaswa e nsambila zawonso zaluvunu, asambidi bevava eswekameno, kansi ke besolola etininu ko. (Luka 23:30; Lus. 6:15-17) Wau bemona vo ke belenda tina lufwasu lwalu ko, beyantika dila yo ‘kwetesa o meno’ mu kuma kia makasi. Nze una kasakula o Yesu muna ungunza wandi mu kuma kia mpasi zayingi, muna kolo kiakina kia tombe, wantu awaya ‘zazana bezazana yovo nionga mu kuma kia mpasi.’ *—Mat. 24:30; Lus. 1:7.

15. Adieyi dibwila awana bena nze mbongo ambi? Nkia ntangwa divangama?

¹⁵ Diayá, tubwa mun’esoka dia tiya. Adieyi dibwila awana bena nze mbongo ambi? Ambasi ‘bekubatuba mun’esoka dia tiya.’ (Mat. 13:41) Ediadi disongele vo befwaswa emvimba. Muna kuma kiaki, minkwikizi mia nsambila zaluvunu befwaswa kuna mfoko a mpasi zayingi, i sia vo, muna Armangedo.—Mal. 4:1.

16, 17. (a) Nkia diambu diansuka divangama kayika o Yesu muna kingana kiandi? (b) Ekuma tuvovele vo e diambu diadi kuna sentu dilungana?

¹⁶ Diatanu, asongi bekezima. Yesu wafokola kingana kiandi muna mvovo emi: “I bosi asongi bekezima nze ntangwa muna kintinu ki’Es’au.” (Mat. 13:43) Nkia ntangwa divangama? Akweyi? E mvovo miami milungana kuna sentu. E diambu kayika o Yesu ke divangamenanga va ntoto ko, kansi kun’ezulu disinga vangamena. * Badika kuma yole itufididi mu vova wo.

¹⁷ Kiantete, nkia ntangwa divangama? Yesu wavova vo: “I bosi (yovo muna ntangwa yayina) asongi bekezima.” E mvovo ‘muna ntangwa yayina,’ nanga miyikanga e kolo kina Yesu kateka vovela kala, i sia vo, vava ‘kitubwa mbongo ambi mun’esoka dia tiya.’ Ediadi divangama kuna mfoko a mpasi zayingi. Muna kuma kiaki, Akristu akuswa mu kolo kiakina mpe “bekezima.” E kuma kiezole, akweyi divangamena? Yesu wavova vo asongi ‘bekezima muna kintinu.’ Ayeyi i nsas’a mvovo miami? Akristu awonso akuswa ana bekala ova ntoto vava e ndambu antete a mpasi zayingi ifokoka, bekuyisilwa e dimbu kiansuka. I bosi, nze una Yesu kayika muna ungunza wandi mu kuma kia mpasi zayingi, belungalakeswa kun’ezulu. (Mat. 24:31) I kuna besinga kezimina “muna kintinu ki’Es’au.” I bosi, vava kifokoka vita ya Armangedo, bekala muna “nkinzi a longo a Mwan’ememe” nze nzitikil’a Yesu.—Lus. 19:6-9.

18, 19. Lufimpu lwa kingana kia Yesu mu kuma kia masa ye mbongo ambi nkia nluta lututwasidi?

¹⁸ Lufimpu lwa kingana kiaki nkia nluta lututwasidi? Badika nluta ntatu. Entete, lufimpu lwa kingana kiaki luwokese umbakuzi weto. E kingana kiaki kisonganga ekuma Yave keyambulwilanga umpumbulu. Yave wayambulwila e “yinzu ya makasi” kimana kakubika “yinzu ya nkenda,” i sia vo, awana bena nze masa. * (Roma 9:22-24) Ediazole, lufimpu lwalu lukumikini e vuvu kieto. Ekolo kifinamanga e mbaninu, atantu eto bewokesa kutusia kitantu, ‘kansi ke bekutusunda ko.’ (Tanga Yeremiya 1:19.) Wau vo tuka kolo Yave otaninanga awana bena nze mbongo ambote, tuna ye vuvu vo muna Yesu Kristu ye mbasi, o S’eto ezulu okala yeto “e lumbu yawonso” yavana e mbaninu ikwiza.—Mat. 28:20.

¹⁹ Diatatu, e kingana kiaki kitusadisi mu zaya e mbongo ambote. Ekuma dinina diamfunu? O zaya awana besunzulwanga kwa mbongo ambote dikutusadisa mu zaya e mvutu za kiuvu kimosi kayuvula o Yesu muna ungunza wandi mu kuma kia lumbu yambaninu. Yesu wayuvula vo: “Nani i ntaudi akwikizi yo lulungalalu?” (Mat. 24:45) Malongi mole melanda mevan’e mvutu za kiuvu kiaki.