1, 2. (a) Nkia nzengo kabaka o Mose vava kakala ye kimbuta kia mvu 40? (Tala fwaniswa ova ntandu.) (b) Ekuma Mose kasolela kala vamosi yo nkangu a Nzambi una wabangikwanga?

 MOSE wazaya e mpil’a zingu kadi kala kiau kuna Engipito. Wamonanga nzo zampwena zina amvwana bazingilanga. Kuna lûmbu lwa ntinu kasansukilanga. Mose ‘walongwa e ngangu zawonso za Angipito,’ nze umbangu wa mpila mu mpila, zayi wa fimpa ntetembwa (astrologia), ntalu ye mambu makaka. (Mav. 7:22) Wakala y’elau dia kituka mvwama, mfumu ye malau makaka mana esi Ngipito ayingi ke badi vwa ko.

² Kansi, vava kalungisa kimbuta kia mvu 40, Mose wabak’e nzengo zina ke zayangidika esi lûmbu lwa ntinu ko ana bansansanga. Vana fulu kia sola zingu kia umvwama kina esi Ngipito bayangalelanga, wasola kala vamosi y’abundu. Ekuma? E kuma kadi Mose lukwikilu kakala lwau. (Tanga Ayibere 11:24-26.) Mu kuma kia lukwikilu, Mose kasianga kaka sungididi ko mu mana kamonanga muna meso. Wakwikilanga muna Yave, ‘Ndiona olembi monekanga’ ye muna ndungan’a nsilu mia Nzambi.—Ayib. 11:27.

3. Nkia yuvu tatu ivaninwa e mvutu mu longi diadi?

³ Yeto mpe ke tufwete sianga kaka sungididi ko mu mana tumonanga muna meso. Tufwete kala “akwa lukwikilu.” (Ayib. 10:38, 39) Muna kutusadisa twakala ye lukwikilu lwasikila, yambula twabadika mana masonama mu kuma kia Mose muna  Ayibere 11:24-26. Ekolo tubadikanga mambu mama, tuvava e mvutu za yuvu eyi: Aweyi lukwikilu lwasadisila Mose mu venga zolela ya nitu? Vava kasevwanga, aweyi lukwikilu lwansadisila mu yangalela malau mandi ma salu? Ekuma Mose ‘kasilanga sungididi muna nsendo’?

4. Adieyi Mose kabakula mu kuma kia “wete w’esumu”?

⁴ Muna kuma kia lukwikilu lwandi, Mose wabakula vo “wete w’esumu” wa kolo kiandwelo kwandi. Akaka nanga bayindulanga vo kana una vo nkangu wayivananga muna nsambila za teke ye mavangu ma mpandu, e Ngipito yakituka se luyalu lwasunda e ngolo mu nza yawonso, ekolo nkangu a Yave wamweswanga e mpasi nze abundu. Kansi, Mose wazaya wo vo Nzambi osoba e mambu. Ekolo diamonekanga vo mimpanga-mayi zingu kiambote bakala kiau, Mose wakwikilanga vo yimpumbulu isukiswa. Muna kuma kiaki, kavukumunwa ko kwa ‘wete w’esumu wa kolo kiandwelo.’

5. Adieyi dilenda kutusadisa mu venga ‘wete w’esumu wa kolo kiandwelo’?

⁵ Aweyi tulenda vengela o ‘wete w’esumu wa kolo kiandwelo’? Ke tufwete vilakananga ko vo kuyivana mun’esumu ke ditwasanga kiese kiasikila ko. Tufwete kwikilanga vo ‘e nza vempoka ivempoka, y’eketo diandi.’ (1 Yoa. 2:15-17) Tufwete yindulanga dina disinga bwila asumuki ana balembi vilukanga o ntima. Wantu awaya va fulu kia nlelo bena, e mbaninu au yambi kikilu ikala. (Nku. 73:18, 19) Vava e ngindu za kuyivana mun’esumu zikulwakilanga, ukiyuvula: ‘Adieyi nzolele vo diambwila kuna sentu?’

6. (a) Ekuma Mose kazolela ‘yikilwa ko vo mwan’a mwan’ankento a Faro’? (b) Ekuma tulenda vovela vo Mose nzengo zambote kabaka?

⁶ Lukwikilu lwasadisa mpe Mose mu baka nzengo zambote muna zingu kiandi. “Muna lukwikilu o Mose, vava kakala vo se mbuta, i kakadil’o yikilwa vo mwan’a mwan’ankento a Faro.” (Ayib. 11:24) Mose kayindula ko vo olenda kwandi sadila Nzambi kuna lûmbu lwa ntinu yo sadila mavwa y’etunda diandi muna sadisa mpangi zandi Aneyisaele. Mose wazolanga Yave ye nsi a ntim’andi, fulumwinu ye ngolo zandi zawonso. (Nsi. 6:5) E nzengo kabaka Mose zansadisa mu venga ulolo wa mpasi. Ke vavioka kolo kiayingi ko, mavwa ma Ngipito mana kabembola masanzwa kwa Aneyisaele. (Luv. 12:35, 36) Faro wafusulwiswa e nsoni yo vondwa. (Nku. 136:15) Kansi, Mose wavuluzwa yo sadilwa kwa Nzambi nze mfidi a zula kiawonso kia Isaele. Kieleka, zingu kiasikila kakala kiau.

7. (a) Mun’owu wa Matai 6:19-21, ekuma ke tufwete sila sungididi mu mawete ma nza yayi ko? (b) Yika nona kisonganga e nswaswani vana vena mavwa ma nza yayi ye mavwa ma mwanda?

⁷ Avo u nleke osadilanga Yave, aweyi lukwikilu lulenda kusadisila mu sola una ofwete sadila zingu kiaku? Diangangu mu kubama yo sikidisa zingu kiaku kia kusentu. Kansi, o lukwikilu muna nsilu mia Nzambi nga lukufilanga mu vava mawete ma kolo kiandwelo yovo mawete ma kwele mvu? (Tanga Matai 6:19-21.) E kiuvu kiaki kiatokanesanga Sophie, ona wakala vo nkini ambote a miziki. Wavewa elau dia tanga sikola zandá ye fulu kiambote muna sikola zilonganga makinu kuna Estados Unidos. Wavova vo: “O toma zayakana diambu diambote kikilu. Yamonanga vo nsundidi akw’ame ana twakinanga entwadi. Kansi kiakala ye kiese ko.” Lumbu kimosi, Sophie watala e vídeo ina yo ntu a diambu: Os Jovens Perguntam—O Que Fazer da Minha Vida? Wavova vo: “Yabakula vo e nza yamfilanga mu sia etunda yo sanisinwa kwa wantu vana fulu kiantete ke mu sambila Yave ye nsi a ntima wawonso ko. Muna kuma kiaki, yasamba ye ziku kiawonso kwa Yave. I bosi, yayambula e salu kia kina.” Aweyi kemonanga mu kuma kia nzengo kabaka? Wavova vo: “Kikendalalanga  ko wau yabembola e zingu kiakina. Owau se kiese kiayingi ngina kiau. Salu kia kimviti a nzila isalanga yo nkaz’ame. Dialudi vo ke tuna y’etunda ko ngatu mavwa mayingi. Kansi tuna yo Yave, alongoki ayingi a Nkand’a Nzambi ye makani ma mwanda. Kikuyibanzanga nkutu ko.”

8. Nkia luludiku lwa Nkand’a Nzambi lulenda sadisa aleke mu zaya una bafwete sadila zingu kiau?

⁸ Yave ozeye edi diambote kwa ngeye. Mose wavova vo: “O Yave wa Nzambi aku, aweyi kekulomba, nangu vumina Yave wa Nzambi aku, yo diatila mu nzila zandi zawonso, yo kunzola, yo sadila Yave wa Nzambi aku yamuna nsi aku a ntima yawonso, yo muna fulumwinu kiaku kiawonso, walunda nkanikinu mia Yave, ye mîna miandi, mina ikukanikin’o unu, mun’ewete diaku?” (Nsi. 10:12, 13) Ekolo wakinu nleke, sola e mpil’a zingu kikusadisa mu zola Nzambi yo kunsadila ye “nsi aku a ntima yawonso, yo muna fulumwinu kiaku kiawonso.” Avo ovangidi wo, kala ye vuvu vo i “mun’ewete diaku.”

9. Yika e kuma diakadila diampasi kwa Mose mu lungisa kiyekwa kavewa.

⁹ Kuna kwa Mose, o “lusembo lua Kristu i umvwama uviokele o tusalu twa Engipito.” (Ayib. 11:26) Mu sono kiaki, Mose oyikilwanga vo “Kristu” yovo “Kuswa,” kadi wasolwa kwa Yave kimana kavaikisa Isaele muna Engipito. Mose wazaya wo vo e kiyekwa kiaki kiampasi kikala yo kuntwasila nkutu “lusembo,” i sia vo, kitantu. Entete, mosi muna Aneyisaele wayuvula Mose kuna luvezo lwawonso vo: “Nani utumbidi e kinkuluntu ye kimfundisi eto?” (Luv. 2:13, 14) Kuna kwalanda, Mose wayuvula Yave vo: “Nkia ngwa kekungwa o Faro?” (Luv. 6:12) Muna kala ye ngolo za sunda kitantu kiaki, Mose wasambanga kwa Yave yo kunzayisa o wonga kakala wau. Aweyi o Yave kasadisila Mose mu lungisa kiyekwa kiakina kiampasi?

10. Aweyi o Yave kasadisila Mose mu lungisa kiyekwa kiandi?

¹⁰ Diantete, Yave wavovesa Mose vo: “Kala nkala yaku.” (Luv. 3:12) Diazole, Yave wamvana e vuvu yo unkabu muna kunzayisa e nsas’a nkumbu andi: ‘Omono Ikala Ona Ikala.’ * (Luv. 3:14) Diatatu, Yave wavana Mose o nkuma wa vanga masivi masonga vo yandi kikilu wantuma. (Luv. 4:2-5) Diayá, Yave wasola Arone mu kala se kimpovela kia Mose yo kunsadisa mu lungisa kiyekwa kiandi. (Luv. 4:14-16) Kuna mfoko a zingu kiandi, Mose wakala ye ziku vo Nzambi osadisanga selo yandi mu lungisa konso salu kabavene. Muna kuma kia vuvu kakala kiau muna Yave, Mose wavovesa Yosua ona wavinga vana fulu kiandi vo: “O Yave yandi okuvitila; oyandi okala yaku, kekuyambula ko, ngatu kusisa: kumoni wonga ko, ngatu vumiswa.”—Nsi. 31:8.

11. Ekuma Mose kayangalelanga kiyekwa kiandi?

¹¹ Muna lusadisu lwa Yave, Mose wayangalelanga kiyekwa kiampasi kavewa, wabadikilanga kio nze “umvwama uviokele tusalu twa Engipito.” Kadi, o kala selo kia Faro ke dilendi tezaneswa ko yo kala selo kia Nzambi wa Mpungu-ngolo. O kala mwan’a ntinu a Engipito ke dilendi tezaneswa ko yo kala “Kristu” yovo kuswa kia Yave. Mose wasambulwa wau vo wayangalelanga kiyekwa kiandi. Wakala ye ngwizani ambote yo Yave, ona wamvana koko kwa nkuma mu fila Aneyisaele kuna Nsi a Nsilu.—Nsi. 34:10-12.

12. Nkia salu katuvana o Yave kina tufwete yangalelanga?

¹² Yeto mpe tuna ye salu twavewa. Yave wavana “uselo” wa samuna nsangu zambote, nze una kavana kwa Paulu wa ntumwa y’akaka. (Tanga 1 Timoteo 1:12-14.)  Yeto awonso tuna y’elau dia samuna nsangu zambote. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Akaka besalanga e salu kia ntangwa ke ntangwa. Mpangi z’akala zazikuka muna mwanda besalanga nze selo ya salu yovo akuluntu muna nkutakani. Kansi, e yitu yaku ya mindembi-kwikila y’akaka balenda veza malau ma salu una mau yo kusia nkutu kitantu mu kuma kia ngolo ovanganga za sadila Yave. (Mat. 10:34-37) Avo balendele kuyoyesa, olenda yantika yindula vo e salu osalanga ke kina mfunu ko yovo yindula kana vo olenda lungisa kiyekwa kiaku. Avo ediadi dibwididi, aweyi lukwikilu lulenda kusadisila mu zindalala?

13. Aweyi Yave kekutusadisilanga mu lungisa e salu katuvana?

¹³ Lomba lusadisu kwa Yave yo kwikila vo okusadisa. Unzayisa mawonso mekutokanesanga. Wau vo Yave wavana salu kiaki, kala ye vuvu vo okusadisa kimana walungisa kio. Mu nkia mpila? Muna mpila ina kasadisila Mose. Diantete, Yave okusianga nsilu vo: “Ikuvamisa; elo, ikusadisa; elo, ikusikidisa muna koko kwalunene kwa unsongi wame.” (Yes. 41:10) Diazole, okusungamesanga vo e nsilu miandi miaziku: “Mpovele, nlungisa dio mpe; nkanini, mvanga dio mpe.” (Yes. 46:11) Diatatu, Yave okuvana “ulolo wa nkuma” kimana walungisa uselo waku. (2 Kor. 4:7) Diayá, muna kusadisa wazindalala muna salu kiaku, Se dieto dianzodi wavana kintwadi kia wana-ngudi kia asambidi aludi mu nza yawonso ana ‘bekasakesanga yo kumika muntu yo nkw’andi.’ (1 Tes. 5:11) Vava Yave kekuvananga yawonso ovwidi o mfunu muna lungisa uselo waku, lukwikilu lwaku muna yandi luwokelanga. Ediadi dikufila mu yangalela e salu okunsadilanga lutila mavwa mawonso ma nza yayi.

14. Ekuma Mose kakadila ye vuvu vo nsendo ketambula?

¹⁴ Mose ‘wasianga sungididi muna nsendo.’ (Ayib. 11:26) Elo, kana una vo kazaya mayingi ko mu kuma kia kusentu, Mose wayambula vo mana kazaya mafila nzengo zandi. Nze Abarayama wa nkulu andi, Mose wakala ye vuvu vo Yave olenda fula mafwa. (Luka 20:37, 38; Ayib. 11:17-19) E vuvu muna nsilu mia Nzambi kiasadisa Mose mu lembi badikila e mvu 40 kakala nze muntayila ye mvu 40 kakala muna makanga nze mpasi zankatu. Kana una vo kazaya ko una ulunganena nsilu mia Nzambi, muna lukwikilu Mose wamonanga o nsendo ketambula.

15, 16. (a) Ekuma tufwete sila sungididi muna nsendo? (b) Nkia mawete olakukilwanga o moyo muna Kintinu kia Nzambi?

 ¹⁵ Nga ngeye mpe ‘osianga sungididi muna nsendo’? Nze Mose, ke tuzeye mawonso ko mu kuma kia ndungan’a nsilu mia Nzambi. Kasikil’owu, ‘ke tuzeye ko e ntangwa’ iyantika e mpasi zayingi. (Maku 13:32, 33) Kansi, mayingi tuzeye mu kuma kia Paradiso lutila nkutu mana Mose kazaya. Yave okutuvananga nsilu miayingi misonganga una ukala e zingu muna Kintinu kia Nzambi kimana twasia meso meto muna nsilu miami. O yindula una ukala e zingu muna nz’ampa dikutufila mu sia oma ma Kintinu va fulu kiantete. Mu nkia mpila? Badika edi: Nga olenda sumba e nzo ina kutomene zaya ko una ina? Nanga kusumba yo ko! Diau adimosi, ke tulendi sadila zingu kieto ko mu vava vwa nsendo una ke tuzeye sikididi ko. Lukwikilu lweto lufwete kutusadisa mu toma mona una ukala e zingu muna Kintinu kia Nzambi.

¹⁶ Muna kala ye vuvu kiasikila muna Kintinu kia Nzambi, ofwete ‘sia sungididi,’ i sia vo, yindula una ukala e zingu kiaku muna Paradiso. Kasikil’owu, vava olongokanga lusansu lw’awana beyikwanga muna Nkand’a Nzambi bazinga vitila Yesu, yindula mana osinga kubayuvula vava befuluka. Yindula mana balenda kuyuvula mu kuma kia zingu mu lumbu yambaninu. Yindula e kiese okala kiau vava osinga monana ye yitu yaku bafwa se vioka mvu miayingi yo kubalonga mawonso Nzambi kavanga mu kuma kiau. Yindula e kiese omona vava oyantika longoka oma ma bulu ya futa yo kubasimba kondwa kwa wonga. Yindula e mpila kikundi kiaku yo Yave kitoma sikidila ekolo okitukanga se muntu alunga.

17. O yindula o nsendo tusinga vwa aweyi dikutusadisilanga o unu?

¹⁷ O yindula e nsendo tuvwa kuna sentu dikutusadisanga mu zindalala, kala ye kiese yo baka nzengo zina ngwizani ye vuvu tuna kiau kia zinga yakwele mvu. Paulu wasonekena Akristu akuswa vo: “Ovo tusia kina tulembele mon’e vuvu, tuvingila kio kuna luzindalalu.” (Roma 8:25) Ediadi ke ditadidi kaka Akristu akuswa ko. Kansi, ditadidi Akristu awonso bena ye vuvu kia zinga yakwele mvu. Kana una vo ke twatambwidi nsendo ko, lukwikilu lweto lwakumama lwina kadi tuvingilanga kuna luzindalalu lwawonso e lumbu ‘tutambula o nsendo.’ Nze Mose, ke tubadikilanga e mvu tuviokese ko muna salu kia Yave nze fwasa ntangwa. Tuna ye vuvu vo e ‘lekwa ina imonekanga, ya kolo kiandwelo; ina ilembi moneka, ya mvu ya mvu.’—Tanga 2 Korinto 4:16-18.

18, 19. (a) Ekuma tufwete sila ngolo za siamisa lukwikilu lweto? (b) Adieyi tubadika muna longi dilanda?

¹⁸ Lukwikilu lukutusadisa mu bakula “lusikidisu lua mana mesiwang’e vuvu.” (Ayib. 11:1) O nkwa kinitu kena ye meso ma lukwikilu ko. Muna kuma kiaki, ke bakulanga mfunu wa sadila Yave ko. Kuna kwa yandi, o sadila Yave ‘dia uzowa.’ (1 Kor. 2:14) Oyeto tuna ye vuvu kia zinga yakwele mvu yo mona awana befuluka. Kansi, o wantu a nza ke bekwikilanga mu mambu mama ko. Nze akwa ndongota muna lumbu ya Paulu, ana banyikila vo “nkwa mawulumuna,” wantu ayingi o unu bebadikilanga e vuvu tusamunanga nze ndozi yalota baba.—Mav. 17:18.

¹⁹ Wau vo va nza yakondwa lukwikilu tuzingilanga, tufwete sianga ngolo za siamisa lukwikilu lweto. Sambanga kwa Yave kimana ‘lukwikilu lwaku lwalembi yoya.’ (Luka 22:32) Kuvilakani ko e mfwilu olenda vwa avo uyivene mun’esumu. Sianga sungididi mun’elau una diau dia sadila Yave ye muna vuvu kia zinga yakwele mvu. Kansi, nga i mau kaka tulenda longoka muna mbandu a Mose? Ve. Muna longi dilanda, tuzaya una lukwikilu lwasadisila Mose mu mona “Ndion’olembi moneka.”—Ayib. 11:27.