1, 2. Akinani balenda vwa nluta mia nkanda Nkung’a Nkunga? Ekuma? (Tala e fwaniswa ova ntandu.)

TOKO ye ndumba batalanene yo seva. Awonso bamwene vo zolana kikilu bezolananga. Mpangi ona ofilanga e longi dia lukazalu lwau obakwidi o zola besongaziananga yo kukiyuvula: ‘Nga o zola kwau kukwamanana wokela ekolo mvu mivioka? Yovo malembe-malembe kufokoka? Vava yakala yo nkento besongaziananga zola kwakieleka, balenda zizidila konso mpasi kana nkutu zina zibaviokele tezo. Kansi, diankenda kikilu vo akazi ayingi bevidisanga kiese kiau yo vonda e longo. Muna kuma kiaki, olenda kiyuvula: ‘Nga o zola kulenda zingila?’

² Kana nkutu vava Solomo wa Ntinu kakala o moyo, o zola kwakieleka ke kwatoma songwangwa ko. Ekuma? Solomo wavova vo: “Eyakala dimosi mun’ezunda nsolwele; kansi nkento vana bena kimwene mosi ko. Ediadi kaka nsolwele, vo Nzambi osemene muntu se wansongi; kansi oyau makani  mengi bavavidi.” (Kimpovi 7:26-29) Akento anzenza ana basambilanga Bale, bakala vo minta zumba, kumosi bazingilanga ye Aneyisaele. Muna kuma kiaki, ayingi muna Aneyisaele bakituka mpe minta zumba. * Kansi vitila 20 ma mvu, Solomo wa Ntinu wasoneka nkanda mu kuma kia toko dimosi ye ndumba ana batoma zolananga. Kiakala vo twakazala yovo ve, o nkanda Nkung’a Nkunga ulenda kutusadisa mu bakula e nzola yakieleka ye una tulenda yo songela.

3. Ekuma yakala yo nkento balenda kadila ye nzola yakieleka?

³ Tanga Nkung’a Nkunga 8:6. O zola kuyikilwanga nze ‘nlaku a Yave.’ Ekuma? E kuma kadi o zola i fu kia Yave kisundidi ye watusema ye ngangu za tanginina o zola kwandi. (Etuku 1:26, 27) Vava Yave kasema Adami wa muntu antete, wamvana mote a nkento. Vava Adami kamona Eva mu nkumbu antete, wamona kikilu kiese yo songa e nzola muna yandi. Eva mpe wayangalala wau kakala vana ndambu a nkaz’andi. Vana ntandu, Yave mu Adami kavangila Eva. (Etuku 2:21-23) Tuka kuna lubantiku, Yave waziula e nzila kimana yakala yo nkento bakwamanana songaziana e nzola yakieleka.

4, 5. Nkia lusansu luna muna nkanda Nkung’a Nkunga?

⁴ O nkanda Nkung’a nkunga utoma songanga o zola kuna yakala yo nkento balenda songaziana. O nkunga wau uyikanga o zola kwa dumbelele kimosi kia mwisi mbanza Suneme ye toko dia mvungudi. Lusansu luvovanga vo: E dumbelele muna mpatu a vinyo ya mpangi andi kasadilanga, yakala lukufi ye fulu kina Solomo wa Ntinu ye makesa mandi bakala. O Solomo vava kamona e dumbelele otumini selo yandi benda kumbokela. I bosi, wansanisina vo mote kikilu kakala yo kumvana tukau twayingi. Kansi, e dumbelele kiaki nzitikil’a toko dia mvungudi kakala, watoma kiesesa vo ozolele kazala yandi. (Nkung’a Nkunga 1:4-14) E toko dia mvungudi watala e dumbelele yo kwenda kuna kakala. Ekolo bamokenanga, basongaziana e nzola mu mvovo miambote-mbote.—Nkung’a Nkunga 1:15-17.

⁵ Vava Solomo kavutuka muna Yerusaleme, wanata dumbelele kiaki, o mvungudi mpe wabalanda. (Nkung’a Nkunga 4:1-5, 8, 9) Ke vena diambu ko dina Solomo kavova yovo vanga diasoba e ngindu za dumbelele mu kuma kia nzol’andi muna toko dia mvungudi. (Nkung’a Nkunga 6:4-7; 7:1-10) Muna kuma kiaki, Solomo wanyambula kavutuka kuna nzo. I bosi, o Nsulami wabokela o nzolw’andi kazabuka “nze kimpiti.”—Nkung’a Nkunga 8:14.

6. Ekuma dilenda kadila diampasi mu zaya ona ovovanga muna nkanda Nkung’a Nkunga?

⁶ O nkanda Nkung’a Nkunga wambote kikilu. I dianu uyikilwanga vo “nkung’a nkunga.” (Nkung’a Nkunga 1:1) Kansi muna nkunga wau, Solomo kayika nkumbu za wantu ko ekolo bavovanga. Vana fulu kia kudikila mambu mayingi, wazola vo wantu basia sungididi muna mvovo mia nkunga. Kana una vo nkunga wau ke uyikanga nkumbu ko, tulenda  bakula ona ovovanga mu kuma kia mana kevovanga.

7, 8. Aweyi mvungudi ye dumbelele basongaziananga e nzola? Yika nona.

⁷ E dumbelele ye toko dia mvungudi mvovo miambote-mbote basadila mu songa e nzola kwa muntu yo nkwandi. E mpila basongaziana e nzola ilenda moneka nze ke ina mfunu ko kwa yeto, kadi se 3.000 ma mvu miviokele kala tuka mvovo miami miasonekenwa. (Nkung’a Nkunga 1:2) Kana una vo e fu yau ya kisi nsi yaswaswana yakala ye yeto o unu, tulenda bakula e nzola bakala yau akazi awaya kwa muntu yo nkwandi. Kasikil’owu, o mvungudi wavova vo e meso ma dumbelele makala “nga mayembe.” Ediadi disongele vo wayangalelanga kikilu meso mandi. (Nkung’a Nkunga 1:15) E dumbelele mpe wavova vo e meso ma mvungudi mambote makala nze mayembe. (Tanga Nkung’a Nkunga 5:12.) Kuna kwa dumbelele, e meso ma mvungudi mampembe makala nze mayembe ma nsala za bule mayowele muna kimvumina.

⁸ O mvungudi ye dumbelele ke bayangalelanga kaka mpw’a muntu yo nkw’andi ko. Kasikil’owu, o mvungudi wayangalelanga e mpila ina dumbelele kamokenenanga ye wantu kuna ngemba zawonso. (Tanga Nkung’a Nkunga 4:7, 11.) Muna kuma kiaki, wamvovesa vo: “E befo yaku, e nkaz’ame, isonsanga wiki: Wiki ye kimvumina kina kunansi a lubinu luaku.” Kuna kwa mvungudi, e mvovo mia dumbelele nzenzo miakala ye miambote nze kimvumina ye wiki owu usundidi e ntomo. Vava mvungudi kavovesa dumbelele vo “u mote nkutu” ye “omo ngeye ke mwina twangu ko,” kavovela kaka mpw’andi ko, kansi wavovela mpe fu yandi yambote.

9. (a) Nkia mpil’a nzola yakala yo nkento bafwete songaziananga? (b) Ekuma dinina diamfunu kwa yakala yo nkento mu songaziananga e nzola?

⁹ O unu, kuna kw’akazi besadilanga Yave, o longo mayingi luvavanga ke mpasi nsilu kaka ko una besilananga. Bafwete toma zolananga yo songa o zola kwau muna mvovo ye mavangu. Kansi, nkia mpila zola bafwete songanga? Nga i nzol’amvevo ina tulongokanga muna Nkand’a Nzambi tufwete songanga kwa wantu awonso? (1 Yoane 4:8) Nga i zola kuna tusonganga kwa yitu yeto? Nga i zola vana vena akundi wole? (Yoane 11:3) Yovo nzol’a kimakangu? (Ngana 5:15-20) Wau vo nwakazala, nufwete songaziananga nzola yakieleka mu mpila zazi zawonso. Mu mana nuvovanga yo vanga, nulenda songaziana o zola yo kala ye longo lwakiese. Elo, diamfunu kikilu mu vanganga wo kana nkutu vo mambu mayingi lunuananga mau mu zingu kieno. Mu nsi zankaka zina vo mase besolelanga mwan’au ndiona kekazala yandi, ezak’e ntangwa o yakala yo  nkento ke bezayananga ko yamuna lumbu kia lukazalu. Muna kuma kiaki, ekolo bezayananga yo wokesa o zola kwau, bafwete songanga muna mvovo e nzola bena yau muna muntu yo nkwandi. Ediadi dikubayikakesa yo siamisa longo lwau.

10. O vovaziana e mvovo mia nzola aweyi kulenda siamisina longo?

¹⁰ Vava akazi besongaziananga e nzola, bekumikanga diaka longo lwau mu mpila yankaka. Muna nkanda Nkung’a Nkunga, Solomo wa Ntinu wakayila e dumbelele “mvanda mia wolo ye yinzembele ya palata.” Wansanisina yo vova vo “mote nze ngonde, velela nze ntangwa.” (Nkung’a Nkunga 1:9-11; 6:10) Kansi, e dumbelele wasolola kala ona katoma zolanga. Adieyi diansadisa mu songa kwikizi kwa mvungudi? Adieyi diamfiaulwisanga vava ke bakalanga vamosi ko? (Tanga Nkung’a Nkunga 1:2, 3.) Wasungamenanga una e mvovo miandi mia nzola miantwasilanga e kiese. Kuna kwa yandi, e mvovo mia nzola mia mvungudi ‘miasunda vinyo o wete,’ vava kakala kuna lumbu lwa ntinu e mvovo miami miamfiaulwisanga nze “mazi mapongoka” vana ntu. (Nkunga 23:5; 104:15)Diamfunu kikilu kwa yakala yo nkento bavovaziananga e mvovo mia nzola kadi dilenda wokesa zola kwau. O sungamena e mvovo miami dikubasadisa mu siamisa e nzola muna longo lwau.

11. Adieyi tulenda longoka muna mvovo mia Nsulami kwa wan’amakento a lumbu lwa ntinu?

¹¹ Avo ngindu za sompa una zau, adieyi olenda longoka muna mbandu a Nsulami? Kasonga nzola ko kwa Solomo wa Ntinu, kuna ziku kiawonso wavovesa wan’amakento a lumbu lwa ntinu vo: “Ke nuyangamuna ngatu sikamesa zola ko, yavana kwiyizolela.” (Nkung’a Nkunga 2:7; 3:5) Muna kuma kiaki, nga diambote mu banda kimakangu yo konso muntu? Ve, diambote wavingila kuna luzindalalu yo kazala yo muntu ona olenda zola kikilu.

12. Ekuma dumbelele kia Nsulami kazolelanga toko dia mvungudi?

¹² Ekuma dumbelele kia Nsulami kazolelanga toko dia mvungudi? Wambadikilanga vo mote nze “kimpiti.” E moko mandi ngolo makala nze “ndamba zawolo,” e malu mandi matoma vienga yo kumama nze “malunzi ma mâbele.” Kansi, kakala kaka nkwa nkuma ko yovo mote. E dumbelele wazaya wo vo e toko dia mvungudi wazolanga kikilu Yave, fu yambote mpe kakala yau. Ekiaki i kuma kakadila wamfunu kwa yandi nze “pome muna nti mia mfinda.”—Nkung’a Nkunga 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Ekuma mvungudi kazolelanga dumbelele kia Nsulami?

¹³ O Nsulami mote kikilu kakala. Kana nkutu Solomo wa Ntinu wanlakukilanga o  moyo kana una vo wakala ye ‘atinu akento makumasambanu y’akento lunana ye ndumba ke zitangakana.’ Nga o mvungudi wazolanga kaka e dumbelele kiaki wau vo mote kakala? Ve. Dumbelele mpe Yave kazolanga ye fu yambote kakala yau. Kasikil’owu, e dumbelele nlembami kakala, wayitezanesa ye mvuma za “nasisi a Saroni.” Kansi kuna kwa mvungudi, e dumbelele waswaswana kakala, nze “lengelenge muna nkeka za mfinda.”—Nkung’a Nkunga 2:1, 2; 6:8.

14. Avo ngindu za sompa una zau, adieyi olenda longoka muna mbandu a mvungudi ye Nsulami?

¹⁴ Yave okanikinanga selo yandi mu sompela kaka “muna Mfumu.” (1 Korinto 7:39) Ediadi disongele vo tufwete banda kimakangu yovo kazala kaka ye selo kia Yave kiavubwa. Aweyi dilenda sadisila muna longo? O yakala yo nkento mambu mayingi mampasi benuana mau muna zingu kiau kia lumbu ke lumbu. Kansi, avo yau awole ngwizani ambote bena yau yo Yave, balenda kala ye luvuvamu ye kiese muna longo lwau. Muna kuma kiaki, avo ngindu za sompa una zau, tanginina mbandu ya mvungudi yo Nsulami. Vava muntu una ye fu yambote, ona ozolanga kikilu Yave.

15. Aweyi e kwikizi kia Nsulami kinina se mbandu ambote kw’Akristu bena ye nzitikila?

¹⁵ Tanga Nkung’a Nkunga 4:12. Ekuma mvungudi kavovela vo nzitikil’andi wa Nsulami wakala nze “mpatu yakakilwa”? E mpatu yakakilwa ke ikotanga konso muntu ko. E dumbelele wakala nze mpatu yayi kadi mvungudi kaka kazolanga. Wazola kazala yandi, muna kuma kiaki katambulwila e nzola kasongwa kwa ntinu ko. Kasoba ngindu zandi ko. Wakala nze “yaka” ke nze “kielo” ko kina kilenda ziuka mu sazu. (Nkung’a Nkunga 8:8-10) Diau dimosi, Akristu ana bena vo anzitikila bafwete songanga kwikizi kwa muntu yo nkwandi. Ke bafwete songa nzol’a kimakangu kwa muntu ankaka ko.

16. Avo nzitikila una yandi, adieyi olenda longoka muna nkanda Nkung’a Nkunga?

¹⁶ Vava mvungudi kalomba dumbelele  vo benda kiya, mpangi zandi ke bazola ko. Kansi, bantuma nkutu kenda yingila e mpatu a vinyo. Nga ke bambundanga e vuvu ko? Nga bayindula vo nsang’au yo mvungudi zumba betá? Ve. Mpangi zandi bazola kuntanina mu konso ntonta zilenda kumfila mu vangu diambi. (Nkung’a Nkunga 1:6; 2:10-15) Avo nzitikila una yandi, aweyi olenda vengela konso diambu dilenda kufila mu mavangu ma zumba? Nuteka sikidisa mana nuvenga kimana e kinzitikila kieno kiakwamanana kala kiavelela. Ke nukadinge va fulu kia yeno kaka ko, lembi moneka kwa wantu ankaka. Nusongaziananga o zola mu mpila yambote.

17, 18. Nkia lusadisu obakidi muna longoka nkanda Nkung’a Nkunga?

¹⁷ Yave ozolele vo longo lwazingila. Ozolele vo yakala yo nkento bazolananga. Ke diambi ko mu songaziana zola vava bekazala. Kansi avo bazolele vo longo lwau lwazingila, bafwete lo kumikanga nze nlaku a tiya ke uzimanga ko.—Maku 10:6-9.

¹⁸ Avo ngindu za sompa una zau, vava muntu ona otoma zola. Avo unsolwele, nuvanga ngolo za wokesa zola kweno. Nze una tulongokele muna nkanda Nkung’a Nkunga, e nzola yakieleka ilendakana kadi o zola kuna nze ‘nlaku a Yave.’—Nkung’a Nkunga 8:6.