1, 2. (a) Ekuma 24.000 ma Aneyisaele bavidisila e lau diau? (b) Ekuma lusansu lwalu lwinina lwa mfunu kwa yeto?

VAVA e zula kia Aneyisaele kiafinama kota mu Nsi a Nsilu, ulolo muna akala ‘bata zumba yo wan’amakento a Moabe.’ Muna kuma kiaki, 24.000 ma Aneyisaele bafwa. Kolo kiayingi bavingila ye fioti fiasala muna tambula e vwa diau! Diankenda vo bavidisa e lau diau kadi babwa muna ntonta za tá zumba.—Ntalu 25:1-5, 9.

² E nona kiaki ‘kiasonekwa muna lulukisu lweto, oyeto tuluakilu kwa nsuka za tandu.’ (1 Korinto 10:6-11) Mu “lumbu yambaninu” tuzingilanga, tufinamene kikilu kota mu nz’ampa. (2 Timoteo 3:1; 2 Petelo 3:13) Diankenda kikilu vo akaka muna selo ya Yave bekululanga e nkanikinu mia nkal’ambote yo bwa muna vangu dia zumba. Owau bemonanga e mpasi za mavangu mau, avo ke  bavilukidi ntima ko bevidisa e lau diau dia zinga yakwele mvu muna Paradiso ova

3. Ekuma akazi bavwididi luludiku ye lutaninu lwa Yave o mfunu? (Tala e fwaniswa kiantete.)

³ Akala ye akento luludiku ye lutaninu lwa Yave bavwidi o mfunu muna kwamanana tanina longo lwau, kadi wantu a nza ngindu zabendomoka bena zau mu kuma kia vukana. (Tanga Nkunga 127:1.) Mu longi diadi tubadika una akazi balenda tanina longo lwau. Akazi bafwete lunga-lunga ntim’au, finama Nzambi, vwata uwuntu wampa, kala ye mbokena zambote yo vana kwa konso muntu kina kafwanukini.

4. Ekuma Akristu akaka betontelwanga mu tá zumba?

⁴ Aweyi o Nkristu kalenda bwila muna ntonta za tá zumba? Nkumbu miayingi ediadi diyantikilanga muna meso. Yesu wavova vo: “Konso on’otungununa nkento, kanlengokelw’o moyo, zumba kia nsi a ntima katele yandi.” (Matai 5:27, 28; 2 Petelo 2:14) Ndonga mun’awana batá e zumba bakulula e nkanikinu miau mia nkal’ambote muna talanga mavangu ma zumba muna internete yovo tanga nkanda mivovelanga mavangu mama. Akaka betalanga filme, yimpa yovo programa za televizau zisonganga mavangu ma zumba. Akaka bekwendanga mu nzo za nkembo muna fuku yovo mu fulu isonganga akento bekinanga e nkonga yovo mu wá mambu masafu.

5. Ekuma tufwete lunga-lungila o ntim’eto watekama?

⁵ Akaka bebwanga muna ntonta za tá zumba kadi besianga e sungididi kiasaka kwa muntu una vo ke nkaz’andi ko. Omu nza tuzingilanga wantu ke besonganga volo ko, beyangalelanga mavangu ma zumba. Vana ntandu, wau vo ntim’eto watekama, dilenda kala diasazu mu yantika zola muntu una vo ke nkaz’eto ko. (Tanga Yeremiya 17:9, 10.) Yesu wavova vo: “Muna ntima metukanga makani mambi, mponda, zumba, ngyambila.”—Matai 15:19.

6, 7. (a) Adieyi dilenda bwa avo zolela yambi iwokele muna ntim’eto? (b) Aweyi tulenda vengela sumukina Yave?

⁶ Vava zolela yambi ikotakanga mu ntima, wantu wole ana bezolananga balenda yantika mokena mambu mana bafwete mokena kaka ye akazi au. I bosi, malembe-malembe beyantika vava vakuba kimana bakala vamosi. Beyantika wanana nkumbu miayingi yo vova vo ku kinsalukisa divangamenanga. Ekolo nzol’au iwokelanga, diampasi dikala mu vanga edi diansongi. Avo kikundi kiau kiwokele, diampasi dikala mu fokola kio kana nkutu vo bazeye wo vo evangu diadi diambi.—Ngana 7:21, 22.

⁷ O wantu awaya bevilakananga e nkanikinu mia Yave mia nkal’ambote. Ekolo zolela yambi iwokelanga beyantikanga simbaziana moko, fibaziana, bimbaziana yo simbaziana e yikwa ya kikento ye ya kiyakala. Diankenda vo bevanganga mambu mana bafwete vanga kaka ye akazi au. ‘Betwalakeswanga yovo filwa’  kwa zolela yau. I bosi, vava zolela yau iwokelanga, betanga e zumba. (Yakobo 1:14, 15) Diankenda kikilu kadi yau nzole balenda venga sumukina Yave avo bayambwidi vo kabasadisa bawokesa luzitu muna longo lwau. Aweyi muntu kalenda songela luzitu lwalu?

8. Aweyi e kikundi kieto yo Yave kilenda kututanina mu lembi bwa muna vangu dia zumba?

⁸ Tanga Nkunga 97:10. Kikundi kieto yo Yave kilenda kututanina mu lembi bwa muna vangu dia zumba. Vava tulongokanga e fu ya Yave, tusianga e ngolo za kala ‘atanginini a Nzambi nze wan’anzolwa yo kangadila muna zola.’ Ediadi dikutusadisa mu kala yo unkabu wa tina “zumba, yo nsafu wawonso.” (Efeso 5:1-4) Akala ye akento ana bazeye vo ‘Nzambi ofundisa minta-zumba, y’akwa ngyambila,’ besianga ngolo za kwamanana songa kwikizi kwa muntu yo nkwandi.—Ayibere 13:4.

9. (a) Nki kiasadisa Yosefe mu sikila ye kwikizi kana nkutu vava katontwanga kwa nkaz’a mfumu andi? (b) Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Yosefe?

⁹ Akristu akaka bekululanga nkanikinu mia nkal’ambote muna viokesanga ntangwa yayingi ye akw’au a salu bena vo ke Mbangi za Yave ko kuna mfoko a salu. Akaka betontwanga mpe ekolo bekalanga kuna salu. I diau diabwila nleke mosi, nkumbu andi Yosefe. Ekolo kasalanga, wabakula vo nkaz’a mfumu andi watoma kunyangalelanga. Lumbu yawonso wanlombanga vo kaleka yandi. Lumbu kimosi, ‘wasimbinina mvwatu andi yo vova vo, Leka yame.’ Kansi o Yosefe katambulwila ko, watina. Aweyi Yosefe kavwila nkuma wau muna sikila ye kwikizi? Wavwa nkuma kadi wakala ye kani dia tanina ngwizani andi yo Nzambi. Yosefe wavidisa e salu kiandi yo siwa muna pelezo, kansi Yave wansambula. (Etuku 39:1-12; 41:38-43) Kiakala kuna salu yovo ku fulu kiankaka, tufwete venganga mambu malenda kutufila mu bwa muna ntonta.

10. Aweyi kiwuntu kiampa kisadisilanga mu tanina longo?

¹⁰ E kiwuntu kiampa ‘kivangamène mun’owu wa luzolo lwa Nzambi, muna ndungidi yo songa kwa ludi’ kitanina akazi mu lembi bwa muna vangu dia zumba. (Efeso 4:24) Vava tuvwatanga e kiwuntu kiampa, ‘tufwasanga’ e yikwa yeto muna sianga ngolo za lembi kuyivana muna mavangu ma ‘zumba, usafu, vengenene, eketo diambi, y’eloko.’ (Tanga Kolosai 3:5, 6) Ovava, o mvovo ‘fwasa’ usongele vo tufwete vanga mawonso muna sunda e zolela yambi. Tufwete venganga konso diambu dilenda kutufila mu sikamesa zolela yambi. (Yobi 31:1) Vava tuzingilanga e ngwizani ye nkanikinu mia Nzambi, tulongokanga mwena dina diambi e “ngemi” yo tatidila “dina diambote.”​—Roma 12:2, 9.

11. Aweyi kiwuntu kiampa kilenda kumikina longo?

¹¹ Vava tuvwatanga kiwuntu kiampa, fu ya Yave tutangininanga. (Kolosai 3:10) Avo yakala yo nkento basongele  ‘walakazi, lusakalalu lua ntima, lembama yo luzindalalu,’ bekala ye longo lwasikila, Yave mpe okubasambula. (Kolosai 3:12) Bekala mpe ye ngwizani ambote vava ‘beyambulanga vo luvuvamu lua Kristu luayal’omu ntima miau.’ (Kolosai 3:15) Avo bakedi yo “walakazi,” akazi ‘bevita o ntu’ muna zitaziana.—Roma 12:10.

12. Nkia fu ivavwanga muna kala ye longo lwakiese?

¹² Vava akazi mosi bayuvulwa kana nkia fu kikubasadisanga mu kala yo longo lwakiese, Sid wa yakala wavova vo: “Zola i fu kisundidi kikutusadisanga lumbu yawonso. Kansi tumonanga mpe vo o songa walakazi mfunu kwina.” O nkaz’andi Sonja wakwikila diambu diadi yo vova vo: “O songa e ngemba mfunu kwina. Tuvanganga mpe ngolo za songa lulembamu kana una vo ke diasazu ko.”

13. Adieyi divavwanga muna kala yo longo lwasikila? Ekuma?

¹³ E mpila yambote tulenda kumikina longo lweto i mokenanga yo nkaz’eto kuna ngemba zawonso. Diankenda kikilu vo akala ankaka ye akento beluta zitisanga nzenza ye bulu yau ke mu akazi au ko. Avo e fu nze “makasi, y’ekudi, ye miangu, yo kumbaziana” ikotele muna longo, malembe-malembe ifwasa e ngwizani ambote muna longo. (Efeso 4:31) E mvovo mia malevo ye fu yankaka yambi ilenda fwasa o longo. Muna kuma kiaki, akazi bafwete siamisanga longo lwau muna mokenanga kuna zola ye ngemba zawonso.—Efeso 4:32.

14. Adieyi tufwete venga?

¹⁴ Nkand’a Nzambi uvovanga vo: Vena ye “ntangw’a butama ye ntangw’a vova.” (Kimpovi 3:7) Kansi, ediadi ke disongele ko vo tufwete yambula mokena ye nkaz’eto, kadi e mbokena mfunu zina muna kala ye longo lwakiese. Nkento mosi kuna Alemanha wavova vo: “Ezak’e ntangwa, o kala wabutama dilenda lweka nkaz’aku. Kana una vo ke diasazu ko mu kala wavuvama vava vebwanga diambu dilenda kutufungisa makasi, ke diambote ko mu vova diambu kuna makasi kimana wavuvika ngindu. Olenda vova yovo vanga diambu lembi toma yindula, edi dilenda lweka nkaz’aku yo wokesa mambu.” Muna singika mambu, akala ye akento ke bafwete zonzanga ko ngatu yambula vovana. Kansi, akazi balenda kumika longo lwau vava besingikanga mambu vana vau yo lembi yambula vo mawokela.

15. Aweyi e mbokena zambote zilenda kumikina longo?

¹⁵ Nulenda kumika longo lweno vava  nuvaulanga e ntangwa mu songaziana e ngindu yo yika una konso muntu kemonanga. Dina ovova ye mpila ovovela dio mfunu kwina. Muna kuma kiaki, kana nkutu vava vebwanga diambu diampasi, diambote wasadila mvovo mia ngemba yo vova kuna luzitu. Diasazu dikala kwa nkaz’aku muna kuwá. (Tanga Kolosai 4:6.) Akazi balenda siamisa longo lwau muna kalanga ye mbokena zambote yo sadila mvovo miangemba ye mia lukasakeso.—Efeso 4:29.

16, 17. Ekuma dinina diamfunu kw’akazi mu lungisanga e nsatu za muntu yo nkwandi kumosi ye za vukana?

¹⁶ Akazi balenda kala ye longo lwakiese vava besianga zolela ya muntu yo nkwandi va fulu kiantete. (Filipi 2:3, 4) Akala ye akento bafwete lungisanga e nsatu za muntu yo nkwandi kumosi ye nsatu za vukana.—Tanga 1 Korinto 7:3, 4.

¹⁷ Diankenda vo, akazi akaka ke besongaziananga zola ko yovo kala akundi ambote. Akala ankaka beyindulanga vo avo basongele e ngemba kwa akazi au disonga vo batovoka. Kansi Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘Yeno akala, nukadila kuna zayi ye akazi eno.’ (1 Petelo 3:7) O yakala kafwete zaya vo o vana dina difwanukini kwa nkaz’andi ke vukana kaka ko. O yakala kafwete songanga zola kwa nkaz’andi ntangwa zawonso. Avo ovangidi wo, o nkaz’andi otoma yangalela e ntangwa za vukana. Vava yau awole besongaziananga o zola ye ngemba, diasazu dikala mu lungisa e nsatu za nitu ye zankaka za muntu yo nkwandi.

18. Aweyi akazi balenda siamisina longo lwau?

 ¹⁸ Kana una vo ke vena kuma ko kifwete fila yakala yovo nkento mu zola muntu ankaka, o lembi songaziana o zola kulenda fila yakala yovo nkento mu vava muntu ankaka ona okunsonga e nzola. (Ngana 5:18; Kimpovi 9:9) Ekiaki i kuma Nkand’a Nzambi uvaninanga luludiku kw’akazi vo balembi ‘yinaziananga,’ nanga vo nzengo babakidi kuna mvevo a ntima za lembi vukana mu fikolo. Ekuma? Muna ‘lembi vukumunwa kwa Satana mu kuma kia kondwa volo.’ (1 Korinto 7:5) Dia vonza kikilu kw’akazi avo bayambwidi vo Satana katonta mosi muna yau katá e zumba mu kuma kia ‘kondwa volo.’ Vava yakala yovo nkento kevananga o nkaz’andi kina kafwanukini, ke vavanga “wete wa yandi kibeni ko, owu wa nkwandi kaka.” Ke bevanga wo kaka ko muna lungisa mbebe au, kansi mu kuma kia zola bena kwau kwa muntu yo nkwandi. O sadila e mvovo mia nzola ye mia ngemba, dilenda siamisa longo lwau.—1 Korinto 10:24.

19. Nkia kani tufwete kala diau? Ekuma?

¹⁹ Tufinamene kota muna nz’ampa! Dia vonza kikilu dia kuyivana muna zolela yambi nze una wavanga 24.000 dia Aneyisaele muna ndimb’a Moabe. Vava kiateka vovela dina diabwa, Nkand’a Nzambi ulukisanga vo: “Ndion’obenze vo telama ketelama, mbula katoma tala kàbwa.” (1 Korinto 10:12) Muna kumika longo lweto, tufwete songanga kwikizi muna Yave ye muna nkaz’eto. (Matai 19:​5, 6) Owau, ke mu tandu yavioka ko, tufwete siang’e ‘sungididi twawanuka kuna luvuvamu, twakondw’ekeya yo lusembo vana ndose andi.’—2 Petelo 3:13, 14.