1. (a) Adieyi selo ya Nzambi bazeye tuka kolo mu kuma kia longa akaka? Ekuma dinina o mfunu o unu? (b) Adieyi tubadika mu longi diadi?

NKANGU a Nzambi bazeye wo vo o longa akaka nluta ditwasanga. Kasikil’owu, Abarayama wakubika ‘makesa mandi’ matoma longwa ana banuana mu vuluza Loti. (Etuku 14:14-16) Ayimbidi muna lumbu ya Davidi ‘balongwanga’ yimbila nkunga miakembelelanga Yave. (1 Tusansu 25:7) O unu, divavanga vo twanuana yo Satana ye nz’andi. (Efeso 6:11-13) Tuvanganga mpe mawonso tulenda mu kembelela Yave muna zayisanga nkumbu andi kw’akaka. (Ayibere 13:15, 16) Nze selo ya Nzambi kuna nz’ankulu, muna sala e salu kia Nzambi una ufwene, divavanga vo twatoma longwa. Muna nkutakani, Yave wavana akuluntu e mbebe ya longa akaka. (2 Timoteo 2:2) Nkia ndekwa besadilanga akuluntu ankaka muna longa ampangi mu lunga-lunga nkangu a Yave?

2. Vitila kalonga nlongoki diambu diampa, adieyi kalenda vanga o nkuluntu? Ekuma?

² O nkuluntu olenda tezaneswa ye mvati a nsengo. Vitila kakuna e mbongo, dilenda vava vo mvati a nsengo  kakudikila e mbole muna ntoto kimana e mbongo yatoma nungunuka. Diau adimosi, vitila o nkuluntu kalonga nlongoki diambu diampa, diambote kansonga sono ya Nkand’a Nzambi ilenda kunsadisa mu kala wakubama mu sadila mana kelongokanga.—1 Timoteo 4:6.

3. (a) E mvovo mia Yesu mina muna Maku 12:29, 30 aweyi milenda sadilwa vava tumokenanga yo nlongoki? (b) E sambu kia nkuluntu adieyi kilenda vanga kwa nlongoki?

³ Diamfunu mu bakula una nlongoki kebadikilanga e ludi. Muna wo vanga, olenda kunyuvula dina kukiyekola kwandi kwa Yave kuvanganga muna nzengo kebakanga muna zingu. E kiuvu kiaki kilenda ziula e nzila mu vovela una tulenda sadila Yave ye nsi a ntim’eto yawonso. (Tanga Maku 12:29, 30.) Olenda mpe samba kumosi yo mpangi yo lomba kwa Yave vo kamvana mwand’avelela kimana wansadisa mu bakula yo sadila mana kelongwanga. Vava mpangi kewá e sambu kiaku mu kuma kiandi, dikunkasakesa mu vanga diaka mayingi.

4. (a) Yika tusansu twa Nkand’a Nzambi tulenda sadisa nlongoki mu nungunuka muna mwanda. (b) Nkia kani kafwete kala diau o nkuluntu vava kelonganga akaka?

⁴ Vava oyantikanga longa, diambote mu badika tusansu twa Nkand’a Nzambi tusadisa nlongoki mu bakula o mfunu wa kala nkwa ziku yo lulembamu. (1 Ntinu 19:19-21; Nekemiya 7:2; 13:13; Mavangu 18:24-26) E fu yayi mfunu ina kwa nlongoki nze una mbole ikadilanga mfunu muna ntoto. Isadisa nlongoki mu nungunuka mu nzaki muna mwanda. Mpangi Jean-Claude, nkuluntu kuna França wavova vo vava kelonganga, e kani diandi i sadisa o nlongoki mu baka nzengo zambote zina ngwizani ye nkanikinu mia Nkand’a Nzambi. Wavova vo: “Ivavanga e ntangwa ina tulenda tanga sono kia Nkand’a Nzambi mu ziula meso ma nlongoki mu mona ‘mambu masivi’ mena muna Diambu dia Nzambi.” (Nkunga 119:18) Nkia ndekwa zankaka tulenda sadila mu kumika nlongoki?

5. (a) Ekuma dinina diamfunu mu zayisanga ampangi makani balenda kuyisila muna salu kia Yave? (b) Ekuma akuluntu bafwete longelanga awana bakinu aleke (Tala mvovo vana yand’a lukaya.)

⁵ Yuvula kwa mpangi kana nkia makani kena mau muna salu kia Yave. Avo kena ye makani ko, unsadisa kasikidisa makani mana kalenda lungisa. Kala ye kiese ekolo okunzayisanga makani wayisila ye una wamona vava walungisa  mo. E ndekwa zazi ke zampasi ko, kansi nluta zitwasanga. Mpangi Victor, una vo nkuluntu ye mviti a nzila mu nsi mosi ya África wavova vo: “Vava yakala nleke, nkuluntu mosi wangiuvula kana nkia makani yakala mau. E yuvu yandi yansadisa mu toma fimpa makani mame.” Akuluntu ayingi bazikuka bevovanga vo diamfunu mu yantika longa ampangi ekolo bakinu aleke. Nulenda kubavana salu yankaka muna nkutakani mun’owu wa kimbuta bena kiau. Avo ampangi bayantikidi longwa ekolo bakinu aleke, dilenda kubasadisa mu sia sungididi muna makani mau kana nkutu vava bekituka ambuta yo wanana ye mambu mayingi malenda kubavukumuna.—Tanga Nkunga 71:5, 17. *

6. Nkia ndekwa zambote kasadila o Yesu mu longa akaka?

⁶ Muna kasakesa mpangi mu vava malau ma salu, mayingi ofwete vanga ke kunzayisa kaka ko dina kafwete vanga. Ofwete mpe kunzayisa ekuma dinina o mfunu mu vanga wo. Yesu wa Nlongi Anene, watuma alongoki andi benda samuna nsangu zambote. Kansi, entete  wabasonga ekuma bafwete lemvokela nkanikinu wau. Wavova vo: “E wisa kiawonso ki’ezulu ye nza kiaveno kwa mono. Dianu vo nwenda, nwakitula wantu a zula yawonso s’alongoki.” (Matai 28:18, 19) Aweyi olenda tanginina ndekwa za Yesu za longela?

7, 8. (a) Aweyi akuluntu o unu balenda tanginina mpila Yesu kalongelanga? (b) O sanisina nlongoki nkia mfunu kwina? (c) Nkia ndekwa zilenda sadisa akuluntu mu longa akaka? (Tala babu “ Una Tulenda Longela Akaka.”)

⁷ Vava olombanga kwa mpangi kavanga konso salu, sadila sono ya Nkand’a Nzambi mu kunsonga o mfunu wa salu kiaki. Avo ovangidi wo, okunlonga kasalanga e salu mu lemvokela nkanikinu mia Nkand’a Nzambi, vana fulu kia sala kaka wau vo tumwa katuminu. Kasikil’owu, avo olombele kwa mpangi vo kavelelesa yo lunga-lunga mwelo a Seka dia Kintinu, olenda kunsonga e sono kia Tito 2:10. Songa una e salu kasadidi kilenda fidila wantu mu tambulwila e nsangu za Kintinu. Kasakesa mpe o mpangi kayindulanga mpangi z’anunu muna nkutakani ye una e salu kesalanga kilenda kubasadisila. E mbokena za mpila yayi, zisadisa mpangi mu toma sianga sungididi muna wantu ke mu salu kaka ko kina ketumwanga. Vava kebakula una ampangi bevuilanga nluta muna salu kiandi, otoma yangalala wau vo osalanga muna wete dia akaka.

⁸ Sanisinanga mpe mpangi wau kesadilanga mana okunlonganga. Ekuma dinina o mfunu? Nze una e maza mesadisilanga o nti mu toma nungunuka, o sanisina mpangi dikunsadisa mu nungunuka muna salu kia Yave.—Tezanesa ye Matai 3:17.

9. (a) Ekuma dilenda kadila diampasi kw’akuluntu ana bezingilanga mu nsi za kimvuama mu longa akaka? (b) Ekuma aleke ayingi ke besilanga salu kia Nzambi va fulu kiantete ko muna zingu kiau?

⁹ Akuluntu ana bezingilanga mu nsi za kimvuama dilenda kala diampasi mu kasakesa ampangi bavubwa ana bena ye mvu 20 ye 30 mu kuyivana mu salu ya nkutakani. Akuluntu ayingi bazikuka za nsi 20 batuvovese ekuma bekwikidilanga vo aleke ayingi ke betoma kuyivananga ko muna salu ya nkutakani. Ayingi muna yau bavova vo vava mpangi zankaka bakala aleke, mase mau ke babakasakesanga ko mu kuyisila makani muna salu kia Yave. Vava aleke ankaka bazola vanga mayingi muna nkutakani, mase mau babakasakesanga mu sikidisa makani ma tanga sikola zampwena yovo vava e salu kifutanga nzimbu zayingi. Muna kuma kiaki, ke basianga salu kia Nzambi vana fulu kiantete ko muna zingu kiau.—Matai 10:24.

10, 11. (a) Aweyi nkuluntu kalenda sadi sila mpangi mu soba e ngindu zandi? (b) Nkia sono kalenda sadila o nkuluntu mu kasakesa mpangi? Ekuma? (Tala mvovo va yand’a lukaya.)

¹⁰ Avo mpangi ke kalanga ye tima dia kuyivana ko muna salu ya nkutakani, ngolo ye luzindalalu divava mu soba e ngindu zandi, kansi olenda kwandi soba. O mvati a nsengo olenda sadisa kimana o nti watoma dongama muna singikanga wo malembe-malembe. Diau dimosi mpe, malembe-malembe olenda sadisa mpangi mu bakula vo kafwete soba ngindu zandi mu kuma kia tambulwila malau ma salu muna nkutakani. Mu nkia mpila?

¹¹ Vaulang’e ntangwa mu vanga kikundi  ye mpangi. Unsadisa kazaya vo e nkutakani mfunu imvuidi. Kuna kulanda mokena yandi yo kuntangila sono ya Nkand’a Nzambi ilenda kunsadisa mu yindula kukiyekola kwandi kwa Yave. (Kimpovi 5:4; Yesaya 6:8; Matai 6:24, 33; Luka 9:57-62; 1 Korinto 15:58; 2 Korinto 5:15; 13:5) Muna simba ntim’andi olenda kunyuvula vo: ‘Nkia nsilu wasia kwa Yave vava wayekola zingu kiaku kwa yandi? Aweyi Yave kamona vava wavubwa?’ (Ngana 27:11) ‘Aweyi Satana kamona?’ (1 Petelo 5:8) E sono yayi ilenda simba o ntim’a mpangi yo kumfila mu soba ngindu zandi.—Tanga Ayibere 4:12. *

12, 13. (a) Nkia fu kasonga o Elesa vava kalongwanga? (b) Aweyi Yave kasambulwila kwikizi kia Elesa?

¹² Matoko, e nkutakani lusadisu lweno ivwidi o mfunu. Nkia fu ilenda kunusadisa mu sikila muna salu kia Yave? Muna bak’e mvutu, yambula twabadika lusansu lwa muntu mosi walongwa kuna nz’ankulu, nkumbu andi Elesa.

¹³ Se vioka tezo kia 3.000 ma mvu, Eleya wa ngunza wabokela nleke Elesa kimana kakala nsadisi andi. Elesa watambulwila vana vau. Kuna kwikizi kiawonso, wasadilanga ngunza e salu yasakalala. (2 Ntinu 3:11) Eleya walonga Elesa mu tezo kia mvu sambanu. Kuna kwalanda, vava salu kia Eleya muna Isaele kialwaka ku mfoko, wavovesa nsadisi andi vo kayambula kunsadila. Kansi, Elesa nkumbu ntatu kavova vo: “Kikuyambula ko.” Wakala ye tima dia kwamanana sadila nlongi andi. Yave wasambula kwikizi kia Elesa yo kumvana lau dia mona Eleya vava kanatwa kwa kimbongela.—2 Ntinu 2:1-12.

14. (a) Awana belongwanga aweyi balenda tanginina Elesa? (b) Ekuma awana belongwanga bafwete kadila akwa kwikizi?

¹⁴ Aweyi olenda tanginina Elesa vava olongwanga? Tambulwilanga konso salu bavene, kana nkutu salu yasakalala. Sungamena vo ndiona okulonganga nkundi aku. Unzayisanga vo oyangalelanga mawonso kevanganga mu kuma kiaku yo kunsonga vo ozolele vo kakwamanana kulonga. Edi disundidi o mfunu, songanga vo u nkwa kwikizi mu mpila olungisilanga kiyekwa kiaku. Ekuma? E kuma kadi vava osonganga vo u nkwa kwikizi ye wafwana bundw’e vuvu, akuluntu ke bekala ye lukatikisu ko vo Yave ozolele vo wavewa malau mampwena ma salu muna nkutakani. —Nkunga 101:6; tanga 2 Timoteo 2:2.

15, 16. (a) Nkia mpila Elesa kasongela vo wazitisanga nlongi andi? (Tala fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.) (b) Ekuma ngunza zankaka babundil’e vuvu muna Elesa?

¹⁵ Lusansu lwa Elesa lusonganga mpe vo diamfunu kikilu ampangi bazitisanga akuluntu azikuka. Vava Eleya yo Elesa bayenda kingula ngunza zakala kuna Yeriko, yau awole balwaka vana Nkoko a Yodani. I bosi, “Eleya obongele mpet’andi, obundikidi wo, owende maza, mavambukidi y’oku y’oku.” Basauka Yodana vana ntoto ayuma, bakwamanana ‘mokena ekolo bayendanga.’ Elesa wasianga e sungididi muna mawonso  kavovanga o nlongi andi yo kwamanana longoka. Elesa kavovanga ko vo wakizayila kala mawonso kalongwanga. Kuna kwalanda, Eleya wanatwa kwa kimbongela, Elesa wavutuka kuna Nkoko a Yodani. Vava kalwaka, wawanda o maza muna mpet’a Eleya yo vova vo: “O Yave wa Nzambi a Eleya, andieyi?” I bosi, o maza ma nkoko mavambana diaka.—2 Ntinu 2:8-14.

¹⁶ Nga omwene vo e sivi diantete kavanga o Elesa diau dimosi ye sivi diansuka kavanga o Eleya? Adieyi tulongokele? Elesa kayindula ko vo kafwete soba e mpila ina Eleya kavangilanga mambu wau vo se yandi wavinga vana fulu kiandi. Muna tanginina Eleya, Elesa wasonga vo wazitisanga nlongi andi. Ediadi diafila ngunza zankaka mu bunda Elesa e vuvu. (2 Ntinu 2:15) Elesa wasala e salu kia kingunza mu mvu 60. Yave wamvana nkuma wa vanga masivi mayingi lutila nkutu mana Eleya kavanga. Adieyi balenda longoka awana belongwanga o unu?

17. (a) Awana belongwanga aweyi balenda tanginina fu kiasonga Elesa? (b) Kuna kulanda, aweyi Yave kalenda sadila alongoki akwa kwikizi?

¹⁷ Vava ovewanga malau ma salu muna nkutakani, kuyindula ko vo ofwete soba emvimba e mpila ya vangila mambu. Sungamena vo e nsobani zivangamanga avo mfunu kikilu divuilu muna nkutakani yovo mu kuma kia luludiku lwa nkubik’a Yave. Kufwete vanga nsobani ko mu luzolo lwa ngeye kibeni. Wau vo wakwamanana tanginina e ndekwa kasadilanga o Eleya, Elesa wasadisa ngunza zankaka mu kumbund’e vuvu. Wasonga mpe vo wazitisanga ndiona wanlonga. Diau dimosi, avo okwamanene tanginina e ndekwa z’awana balonga, zin’e ngwizani yo Nkand’a Nzambi, osonga vo ozitisanga akuluntu azikuka. Ediadi difila mpangi zaku z’akala ye z’akento mu kubund’e vuvu. (Tanga 1 Korinto 4:17.) Ekolo umbakuzi waku uwokelanga, olenda yantika vanga nsobani zisadisa nkutakani mu landa luludiku lwa nkubik’a Yave eyi inungunukanga. Kuna kulanda, Yave olenda kusadisa mu vanga mambu masundidi mana mavanga awana balonga, nze una kasadisila Elesa.—Yoane 14:12.

18. O longa ampangi muna nkutakani ekuma dinina o mfunu?

¹⁸ Tuna ye vuvu vo oma tulongokele mu longi diadi ye dina diaviokele mekasakesa akuluntu mu sianga ngolo za longa akaka. Tusambanga kimana mpangi zayingi bakala ye tima dia longwa yo sadila mana belongokanga mu lunga-lunga nkangu a Yave. O longa akaka disiamisa nkutakani zawonso ova nza yo sadisa yeto awonso mu sikila ye kwikizi mu lumbu yampasi ikwiza.