1. Ekuma dinina diambote twayindulanga mana ke twamuene ko? (Tala e fwaniswa va ntandu.)

YAVE lukau lwamfunu katuvana. Lukau lwalu i ngangu za yindula mana ke tumonanga ko. E ngangu zazi zikutusadisanga mu badika e lekwa yambote tuvua kuna sentu yo kubama mu kuma kia mambu mesinga bwa yo venga e vonza. Yave ozeye mambu mebwa kuna sentu. Okutuzayisanga mpe maka mambu tulenda lakukilwa o moyo. Kana una vo ke tulendi mo mona ko owau, tulenda mo yindula yo kwikila vo lungana mesinga lungana.—2 Korinto 4:18.

2, 3. (a) O yindula e mambu mebwa kuna sentu aweyi dilenda kutusadisila? (b) Nkia yuvu tubakila e mvutu mu longi diadi?

² Kansi, ezak’e ntangwa tulenda yindula mambu mana ke mesinga vangama ko. Kasikil’owu, dumbelele kilenda yindula vo va ntandu a lumbemba-mbemba kavuende. Kansi ediadi ke dilendi vangama ko. O Kana wa ngudi a Samuele wayindulanga mambu mana malenda vangama. Wayindulanga e lumbu kina kadi nata mwan’andi kuna  saba mu sala entwadi ye anganga. Eyayi ke yakala ndozi ankatu ko. I nzengo kabaka. O yindula e lumbu kiakina diakasakesanga Kana mu lungisa o nsilu kasia kwa Yave. (1 Samuele 1:22) Vava yeto mpe tuyindulanga mana Yave katusila o nsilu, tuyindulanga mambu mana mesinga vangama kikilu.—2 Petelo 1:19-21.

³ Ayingi muna nkangu a Yave kuna nz’ankulu bayindulanga e nsilu kabasila. Ekuma diakadila diambote mu vanga wo? Ekuma yeto mpe tufwete yindulwilanga una ukala e zingu kieto vava e nsilu mia Nzambi milungana?

4. Adieyi diafila Abele mu yindula zingu kiambote kia kusentu?

⁴ Abele i muntu antete wakwikila muna nsilu mia Yave. Wazaya dina Yave kavova kwa nioka vava Adami yo Eva basumuka, oku vo: “Kimbeni nsia ovo nge yo nkento, y’ovo mbongo aku ye mbongo andi: obosola ntu aku, onge obosola singini kiandi.” (Etuku 3:14, 15) Abele kazaya ko e ntangwa disinga vangama. Kansi nanga mayingi kayindula mu kuma kia dina Yave kavova. Abele nanga edi kayindula: ‘Nani osinga bosolwa singini kwa nioka yo sadisa wantu mu kituka diaka se wantu alunga?’ Abele wakwikilanga vo e nsilu miawonso mia Yave milungana. Muna kuma kiaki, Yave watonda lukau lwandi.—Tanga Etuku 4:3-5; Ayibere 11:4.

5. Ekuma diakadila diambote kwa Kanoke mu yindula oma ma kusentu?

⁵ Kanoke i muntu wankaka wakala ye lukwikilu lwasikila muna Nzambi. Wazinganga vamosi yo wantu ambi ana bavovanga ‘mambu ma luvezo’ mu kuma kia Nzambi. Kansi, Kanoke wasonga unkabu yo samuna e nsangu za Nzambi. Wavovesa o nkangu vo ke kolo ko Yave ofwasa yimpumbulu. (Yuda 14, 15) Adieyi diansadisa mu vanga wo? Kanoke nanga wayindulanga una ukala e nza vava wantu awonso besambila kaka Yave.—Tanga Ayibere 11:5, 6.

6. Kuna nim’a Kizalu, adieyi o Noa kayindulanga?

⁶ Wau vo Noa wakwikilanga muna Yave, wavuluka muna Kizalu. (Ayibere 11:7) Muna kuma kia lukwikilu, Noa wavana tukau twa bulu kwa Yave. (Etuku 8:20) Kuna nim’a Kizalu, o wantu bayantika diaka vanga oma mambi. Nimerode wayantika yala yo fila wantu mu kolamena Yave. (Etuku 10:8-12) Kansi, Noa wasikila muna lukwikilu. Nze Abele, wakala ye ziku vo Nzambi osinga katula sumu ye lufwa. Noa wayindulanga mpe ntangwa ina ayadi ambi ke bekala diaka ko. Oyeto mpe tufwete yindulanga e kolo kiakina kiakiese, eki kifinamene.—Roma 6:23.

7. Adieyi Abarayama, Isaki yo Yakobo bayindulanga mu kuma kia kusentu?

⁷ Abarayama, Isaki yo Yakobo bayindulanga e zingu kiakiese kia kusentu. Yave wabasia nsilu vo wantu a zula yawonso besambulwilwa muna “mbongo” au. (Etuku 22:18; 26:4; 28:14) Nzambi wabasia mpe nsilu vo e kanda diau dikituka se zula kianene yo zingila muna Nsi a Nsilu. (Etuku 15:5-7) Wau  vo Abarayama, Isaki yo Yakobo bazaya wo vo e nsilu mia Nzambi milungana, bamonanga nze vika sia vo e kanda diau dikotele kala muna nsi yayina. Kieleka, tuka Adami yo Eva basumukina, Yave osadisanga selo yandi yakwikizi mu bakula una wantu besinga vuila diaka zingu kialunga.

8. Nki kiasadisa Abarayama mu kala ye lukwikilu lwasikila yo songa lemvo?

⁸ Wau vo lukwikilu lwasikila kakala lwau, Abarayama walemvokelanga Yave kana nkutu muna ntangw’ampasi. Abarayama ye selo yankaka ya kwikizi bayindulanga e nsilu mia Yave, kana una vo e nsilu miami ke mialungana ko vava bakala moyo. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Bamwene mio, yo kayisa mio kaka kuna vala.” (Tanga Ayibere 11:8-13.) Abarayama wazaya wo vo Yave walungisa nsilu miandi kuna nz’ankulu. Muna kuma kiaki, wakala ye ziku vo e nsilu miawonso mia Yave mu kuma kia kusentu milungana kikilu.

9. O lukwikilu lwa Abarayama muna nsilu mia Nzambi aweyi lwansadisila?

⁹ Wau vo Abarayama wakwikilanga muna nsilu mia Yave, wavanganga mawonso Yave kamvovesanga. Kasikil’owu, wasisa e nzo andi kuna mbanza Ure. Muna zingu kiandi kiawonso kasidi zingila mu mbanza mosi kaka ko. Wazaya wo vo e mbanza zanzunganga ke zikala yakwele mvu ko kadi ayadi ke basambilanga Yave ko. (Yosua 24:2) Wavingilanga e ntangwa ina Yave ye luyalu lwandi luyala nza yakwele mvu. O luyalu lwalu i “mbanza ina ye nkubilwa, ina vo, o Nzambi i ntungi, i mvangi andi.” (Ayibere 11:10) Abarayama, Abele, Kanoke, Noa ye akaka bakwikilanga muna lufuluku. Konso ntangwa bayindulanga e zingu kiakwele mvu mu nza yambote, lukwikilu lwau muna Yave lwakumamanga.—Tanga Ayibere 11:15, 16.

10. Ekuma diakadila diambote kwa Sara mu yindula zingu kia kusentu?

¹⁰ Sara wa nkaz’a Abarayama wakwikilanga kikilu muna nsilu mia Yave. Kana nkutu vava kalungisa kimbuta kia mvu 90 yo lembi kala yo wana, wavingilanga e ntangwa ina kadi wuta mwana. Sara wayindulanga una wan’andi badi kitukila se zula kianene. (Ayibere 11:11, 12) Ekuma kakadila ye ziku kia diambu diadi? E kuma kadi Yave wavovesa nkaz’andi vo: “Ikunsambula, muna yandi ikuvanina mwana yakala: elo, sambula ikunsambula, kakala se zula; ntinu mia nkangu mituka muna yandi.” (Etuku 17:16) Nze una Yave kasia o nsilu, Sara wawuta Isaki. E sivi diadi diankwikidisa vo e nsilu miankaka mia Yave milungana kikilu. Yeto mpe tulenda kumika lukwikilu lweto vava tuyindulanga mawonso mambote o Yave katusila o nsilu.

11, 12. Adieyi diasadisa Mose mu toma zola Yave?

 ¹¹ Mose mpe wakwikilanga muna nsilu mia Yave. Wasansukila muna Engipito nze mwan’a ntinu. Kansi, wau vo wazolanga Yave lutila konso lekwa, Mose kazola kala ye wisa ko ngatu kimvuama. Walongoka oma ma Yave kwa mase mandi ma Ayibere ana banlonga vo Yave wasia nsilu wa vevola Ayibere muna ubundu yo kubavana e Nsi a Nsilu. (Etuku 13:14, 15; Luvaiku 2:5-10) Ekolo Mose kayindulanga muna nsilu miami, o zola kwandi muna Yave kwawokelanga.

¹² Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga mana Mose kayindulanga: “Muna lukwikilu o Mose, vava kakala vo se mbuta, i kakadil’o yikilwa vo mwan’a mwan’ankento a Faro; olutidi o sol’o vangilwa mayi kumosi yo nkangu a Nzambi, ke mu mona wete w’esumu muna kolo kiandwelo ko; edi kakedi diau vo o lusembo lua Kristu i umvwama uviokele o tusalu twa Engipito: kadi o nsendo i katadidi.”—Ayibere 11:24-26.

13. Ekuma diakadila diambote kwa Mose mu yindulanga e nsilu mia Yave?

¹³ Mose nanga watoma yindulanga o nsilu a Yave wa vevola Ayibere muna ubundu. Nze selo yankaka yakwikizi ya Yave, Mose wazaya wo mpe vo Yave ovevola wantu awonso muna lufwa. (Yobi 14:14, 15; Ayibere 11:17-19) Muna kuma kiaki, Mose wabakula vo Yave otoma zolanga kikilu o wantu. Ediadi diasadisa Mose mu toma zola Yave yo kala ye lukwikilu lwasikila muna yandi. Diansadisa mpe mu kwamanana sadila Yave muna zingu kiandi kiawonso. (Nsiku 6:4, 5) Kana nkutu vava Faro kazola kumvonda, Mose kakala ye wonga ko. Wazaya wo vo Yave okumvana nsendo kuna sentu.—Luvaiku 10:28, 29.

14. Adieyi wantu ayingi beyindulanga mu kuma kia zingu kia kusentu?

¹⁴ Wantu ayingi beyindulanga oma ma kusentu, kansi mana beyindulanga ke mesinga vangama ko. Kasikil’owu, wantu ayingi bena vo asukami, beyindulanga vo bekituka amvuama yo lembi tokanena diaka mpasi za zingu. Kansi, Nkand’a Nzambi uvovanga vo e zingu mu nza ya Satana kiazala ye “mfuntu ye mpasi.” (Nkunga 90:10) Akaka beyindulanga vo luyalu lwa wantu lufokola e mpasi za nza. Kansi, Nkand’a Nzambi uvovanga vo luyalu lwa Nzambi kaka lulenda fokola e mpasi. (Daniele 2:44) Wantu ayingi bebanzanga vo e nza ke isinga soba ko. Kansi, Nkand’a Nzambi uvovanga vo Nzambi ofwasa e nza yayi yambi. (Sefaniya 1:18; 1 Yoane 2:15-17) Awana beyindulanga mambu ke mena ngwizani ko ye mana Yave kevovanga nsoni besinga mona.

15. (a) Ekuma dinina diambote twayindulanga e zingu kia kusentu kina Nzambi katusila nsilu? (b) Nkia mambu olakukilwanga moyo kuna sentu?

¹⁵ Yave watusia nsilu wa zingu kiakiese kuna kusentu. Vava tuyindulanga  e kolo kiaki, tukalanga ye kiese yo vua unkabu tuvuidi o mfunu mu kwamanana kunsadila. Nga olenda kukiyindula vo mu vanga una mambu mana Yave kasia o nsilu, kiakala vo kuna zulu ozingila yovo va ntoto? Avo vuvu kia zingila yakwele mvu ova ntoto una kiau, yindula una ukala e zingu vava osala vamosi ye akundi aku mu kitula o ntoto se fulu kiambote. Awana bevita o ntu muna salu kiaki bekusonga zola. Wantu awonso ozinganga yau bezolanga Yave nze ngeye. Una yo vimpi wambote, nitu aku mpe yakumama, ke vena diambu dikutokanesanga ko. Una ye kiese kadi olenda sadila umbangu ye ngangu zaku mu sadisa akaka yo kembelela Yave. Nanga osadisa mpe wantu ana befuluka mu zaya Yave. (Yoane 17:3; Mavangu 24:15) Vava oyindulanga mambu mama, zaya dio vo ke ndozi ankatu ko. Mawonso mama lungana melungana, kadi i diau Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia kusentu.—Yesaya 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

16, 17. Ekuma dinina diambote mu vovelanga e mambu ma kusentu mana Yave katusila nsilu?

¹⁶ Vava tuzayisanga mpangi zeto mana tuzolele vanga muna nz’ampa, tusadisanga muntu yo nkwandi mu yindula e zingu kiaki kiakiese kia kusentu. Dialudi vo ke tuzeye ko dina konso muntu mu yeto kesinga vanga. Kansi vava tuvovelanga mana tulakukilwanga o moyo, tusonganga vo tukwikilanga muna nsilu mia Yave. Muna mpila yayi, tukasakesa muntu yo nkwandi mu zindalala sadila Yave muna ntangw’a mpasi nze una Paulu  ye mpangi zandi kuna Roma bavanga.—Roma 1:11, 12.

¹⁷ Vava oyindulanga mambu ma kusentu mana Yave kasia nsilu, dikusadisa mu lembi yindula kwayingi e mpasi zaku. Vakala ye ntangwa ina Petelo katokana yo yuvula Yesu vo: “Oyeto tuyambwidi yawonso, twakulanda; ozevo, nki tukala kiau?” Yesu wazola vo Petelo ye alongoki akaka bakala yandi bayindulanga e mambu mambote bevanga kuna sentu. Wabavovesa vo: “Ova kivwanda Mwan’a muntu vana kunda kia nkembo andi, oyeno nwavwanda vana kunda kumi ye zole, nwafundisang’o makanda kumi ye zole ma Isaele. Konso ona wasisa nzo, ovo mpangi, ovo nsanga, ovo se, ovo ngudi, ovo wana, ovo mpatu, muna nkumbu ame, otambula nkama-nkama, yo vwila moyo a mvu ya mvu.” (Matai 19:27-29) Muna kuma kiaki, Petelo ye alongoki akaka bafwana kukiyindula vo mu yala bena yo Yesu kuna zulu yo sadisa alembami ova ntoto mu kituka se wantu alunga.

18. Ekuma dinina diambote twa yindulanga e ntangwa ina Nzambi kelungisa e nsilu miandi?

¹⁸ Tulongokele dina diasadisa selo ya Yave mu kala ye lukwikilu lwasikila. Abele wayindulanga nsilu a Yave wa zingu kiakiese kia kusentu. Wau vo wakwikilanga muna nsilu miami, wayangidika Yave. Abarayama wayindulanga e kolo kina kiadi lungana o nsilu a Yave mu kuma kia “mbongo.” Muna kuma kiaki, walemvokelanga Yave kana nkutu muna ntangw’a mpasi. (Etuku 3:15) Mose wayindulanga o nsendo una Yave kansila nsilu, ediadi diansadisa mu zola Yave yo songa kwikizi. (Ayibere 11:26) Vava tuyindulanga e ntangwa ina Yave kelungisa nsilu miandi miawonso, o lukwikilu yo zola kweto muna Yave kuwokelanga. Muna longi dilanda, tubadika mpila yankaka tulenda sadila e ngindu zeto.