O Finama Nzambi Dikunsadisanga Kikilu

VAVA yalungisa kimbuta kia mvu vua, kiakulanga diaka ko. O unu ngina ye mvu 43, o ntel’ame wa meta mosi kaka. Vava mase mame bamona vo kikula diaka ko, bankasakesa mu sia ngolo za salanga kwayingi kimana yalembi tokana kwayingi mu kuma kia ntel’ame. Muna kuma kiaki, yayantika teka bundu vana ntwal’a nzo eto yo toma velelesa e fulu yatekelanga. Ediadi diatuntanga wantu ayingi mu kwiza sumba e bundu.

Kana una vo yasalanga kwayingi, ediadi ke diasoba mawonso ko ma zingu kiame. Yakwamanana yo ntela wankufi, mambu mayingi makalanga ma mpasi kwa mono, kana nkutu mambu makete, nze baka e lekwa vana tandabala ya nzo za tekela. Yamonanga nze lekwa yawonso yavangwa mu kuma kia wantu ana bansundidi o ntela nkumbu miole. Yakendalalanga kikilu, kansi mambu masoba vava yalungisa 14 dia mvu.

Lumbu kimosi, akento wole bena vo Mbangi za Yave, basumba e bundu vana meza mame yo yantika longoka yame o Nkand’a Nzambi. Vana vau yabakula vo o zaya Yave ye kani diandi i diambu disundidi o mfunu, ke ntela ko. Ediadi diansadisa kikilu. E sono kia Nkunga 73:28 i sono itoma yangalelanga. E tini kiantete kia sono kiaki kivovanga vo: “O finama Nzambi i wete oku ngina.”

Ke vavioka kolo ko, yeto awonso muna nzo twayaluka kuna Côte d’Ivoire yo kwenda zingila kuna Burkina Fasso. E zingu kiame kiasoba kikilu. Kuna belo twazingilanga, o wantu bakulukilwa kumbona vana ndambu a meza ma tekela e bundu. Kansi oku Burkina Fasso, wau vo nzenza yakala, wantu ayingi bansivikanga. Wau vo wantu bansevanga, yavanga tumingu twayingi lembi vaika mu nzo. I bosi, yasungamena e nsambu itambulanga wau ifinamanga Yave. Yasoneka nkanda kuna vula dia Mbangi za Yave, i bosi bantwikila o muntu ona wansadisa kikilu. Mpangi Nani, una vo misionario, wayiza kunkingula muna mota.

Muna zunga twazingilanga e nzila ke zakala zambote ko, muna nsungi a mvula zazalanga ye nteke. Nkumbu miayingi, mpangi Nani wabwanga muna mota vava kayiza longokanga yame Nkand’a Nzambi. Kana una vo i wau, kayoya ko. Lumbu kimosi, wambokelesa mu kwenda ku lukutakanu. Yazaya wo vo ediadi divava vo yavaika mu nzo yo kwenda zizidila luvezo lwa wantu. Vana ntandu, o manta kuna nim’a mota, diadi kudikila zitu muna mota owu wadiatilanga kala mu mpasi. Kana una vo i wau, yatambulwila kadi yasungamena e tini kiazole kia sono kina itoma yangalelanga  kivovanga vo: “Ngina yo Mfumu Yave s’etininu diame.”

Ezak’e ntangwa mpangi Nani yo mono twabwanga vana nteke, kansi wau vo twayangalelanga tukutakanu, ke twayoya ko. Nswaswani kikilu yamona mu mpila bansongela zola muna Seka dia Kintinu ye mpila yavezelwanga kwa wantu kuna belo. Vioka ngonde vua, yavubwa.

E tini kiatatu kia sono itoma yangalelanga kivovanga vo: “Yazingula mavangu maku mawonso.” Yazaya wo vo diampasi dikala mu vaika mu salu kia umbangi. Yakinu sungamena nkumbu antete yayenda mu salu kia nzo ke nzo. Yalandwanga kwa yingiana-ngiana ye ambuta, bamvezanga yo seva e mpila yadiatilanga. Ediadi diankendelekanga kikilu, kansi vava yasungamenanga vo yau mpe Paradiso bavuidi mfunu nze mono, diansadisanga mu zizidila.

Muna kitula mambu se masazu yasumba mvelo wa malulu (mapine) tatu. O mpangi ona yavaikanga yandi muna salu kia umbangi, wanungunanga o mvelo mu tomboka o mongo, i bosi wamantanga kuna nima vava twakulumukanga mongo. Kana una vo kuna lumbantiku e salu kia umbangi kiampasi kiakala, ke vavioka kolo ko kiayantika kumpana kiese kiayingi. Muna kuma kiaki, muna mvu wa 1998, yakituka se mviti a nzila a ngonde ke ngonde.

Wantu ayingi yalongokanga yau Nkand’a Nzambi, ayá muna yau bavubwa. Vana ntandu, mosi muna nsanga zame watambulwila e ludi. O wá una akaka banungunukina muna ludi diatoma kunkasakesanga vava yakendalalanga. Lumbu kimosi vava yabakama kimbevo kia malária, yatambula nkanda watuka kuna Côte d’Ivoire. Nkanda wau watuka kwa muntu mosi yalongokanga yandi Nkand’a Nzambi, watanganga sikola zandá ku Burkina Fasso. I bosi, yamvana kwa mpangi a yakala mu kwamanana longoka yandi. Kuna kwalanda, o nlongoki ndioyo wayenda zingila kuna Côte d’Ivoire. Kiese kiayingi yamona mu zaya vo wakituka se nteleki alembi vubwa.

Akweyi ibakilanga nzimbu mu kuyilunga-lunga? Nkubika mosi isadisanga avanguki yandonga e salu kia tunga mvuatu. Vava mosi mun’awana bandonganga kamona e ngangu zame, wavova vo: “Tufwete kulonga o vanga sabuni.” I diau mpe bavanga. Yaziula e nzo ya sukulwila nlele yo vanga sabuni kuna nzo. O wantu batoma yangalelanga sabuni zame, bakasakesanga akaka mu sumba zo. Mono mosi yatekanga zo muna mota wa malulu tatu.

Diankenda kikilu vo muna mvu wa 2004, yayambula e salu kia kimviti a nzila mu kuma kia nima yalunzanga. Kana una vo i wau, kikondwanga mu salu kia umbangi ko.

Wantu bevovanga vo yazayakana mu kuma kia kiese ikalanga kiau. Ngina ye kuma yayingi mu kala ye kiese kadi o finama Nzambi dikunsadisanga kikilu.—Lusansu lwa Sarah Maiga.