1. (a) O Nzambi nkia kiyekwa kavana kwa Adami? (b) Aweyi nkangu a Nzambi usadilanga lukau lwa ndinga?

YAVE WA NZAMBI wavana wantu lukau lwa vova ndinga. Muna mpatu a Edene, Nzambi wavana Adami e kiyekwa kia vana nkumbu kwa bulu yawonso. E nkumbu zina Adami kavana kwa konso bulu nsasa zakala. (Etuku 2:19, 20) Tuka wauna, nkangu a Nzambi usadilanga lukau lwa ndinga muna kembelela Yave yo longa akaka e diambu diandi. Mu lumbu yeto, nkangu a Nzambi usadilanga lukau lwalu muna sekola Nkand’a Nzambi kimana wantu ayingi bazaya Yave.

2. (a) Nkia mambu basia e sungididi ampangi za Buka kia Nsekola ya Nz’ampa? (b) Adieyi tulongoka mu longi diadi?

² Vena ye nsekola zayingi za Bibila. Kansi, zankaka muna nsekola zazi ke zatoma kiá ko. Muna toma sekola Nkand’a Nzambi, e Buka kia Nsekola ya Nz’ampa mambu tatu basia e sungididi: (1) Zitisa e nkumbu a Nzambi yo sadila yo muna Diambu diandi mu fulu yayingi nze una yakala muna sono yantete. (Tanga Matai 6:9.) (2) Sekola e nsangu zina mo mvovo mu mvovo avo dilendakana. Avo ke dilendakana ko, bafwete sekola e nsas’a mvovo. (3) Sadila mvovo mina vo miasazu mu tanga yo bakula. * (Tanga Nekemiya 8:8, 12.) E mambu tatu mama i besianga e sungididi asekodi a Nsekola ya Nz’ampa mu vioka 130 za ndinga. Mu longi diadi, tulongoka una mambu tatu mama masilwa sungididi muna Nsekola ya Nz’ampa ya Kingelezo yavaikisu mu mvu wa 2013. Tulongoka mpe una asekodi ana besekolanga e Nsekola ya Nz’ampa muna ndinga zankaka besilanga sungididi muna mambu mama.

3, 4. (a) Akweyi tulenda sololwela e Tetragrama? (b) Adieyi asekodi ayingi a Nkand’a Nzambi bavanga?

³ Muna ndinga Kiyibere, e nkumbu a Nzambi yasonekenwanga mu sono yá iyikilwanga vo Tetragrama. Tulenda solola e sono yayi mu nkanda miayingi mia Kiyibere, nze muna ngungu zasololwa muna Mbu Afwa. Tulenda yo mpe solola muna nsekola ya Kingerekia ya Septuaginta. Miankaka muna nkanda miami miasonekwa vioka 200 za mvu vitila Kristu, miankaka vioka 100 mvu ku nim’a lufwa lwa Kristu. Wantu ayingi besivikanga vava bemonanga e nkumbu a Nzambi mu fulu yayingi muna sono yankulu.

⁴ Kieleka, e nkumbu a Nzambi ifwete kala muna Nkand’a Nzambi. Kansi muna nsekola zayingi, e nkumbu a Nzambi ke ina mo ko. Kasikil’owu, mvu miole kaka miavioka vava kiavaikiswa e Nsekola ya Nz’ampa ya Sono ya Kingerekia ya Kikristu, muna Kingelezo, bavaikisa mpe nsekola yankaka ya Kingelezo (American Standard Version). Muna nsekola yavaikiswa mu mvu wa 1901, e nkumbu a Nzambi ina muna. Kansi muna nsekola yavaikiswa mu mvu wa 1952, e nkumbu a Nzambi yakatulwa. Ekuma? Asekodi bamona vo “ke diambote ko” mu sadila e nkumbu a Nzambi. Asekodi ayingi a Kingelezo ye ndinga zankaka diau dimosi bavanga.

5. Ekuma e nkumbu a Nzambi ifwete kadila muna Bibila?

⁵ Nga mfunu dina kwa asekodi mu lembi katula e nkumbu a Nzambi muna Bibila? Elo! E kuma kadi Yave ona wasonekesa Nkand’a Nzambi ozolele vo wantu bazaya e nkumbu andi. O nsekodi ambote kafwete zaya dina o nsonekesi kazolele. Ediadi diau difwete fila e nzengo kebaka. Sono yayingi isonganga vo e nkumbu a Nzambi mfunu ina ye ifwete zitiswa. (Luvaiku 3:15; Nkunga 83:18; 148:13; Yesaya 42:8; 43:10; Yoane 17:6, 26; Mavangu 15:14) Vana ntandu, Yave wavumunwina asoneki a Nkand’a Nzambi mu sadila nkumbu andi  mu fulu yayingi muna sono yankulu. (Tanga Yezekele 38:23.) Muna kuma kiaki, vava asekodi bekatulanga e nkumbu a Nzambi muna nsekola zau, besonganga vo ke bezitisanga Yave ko.

6. Ekuma e nkumbu a Nzambi yakudikilu mu fulu sambanu muna Nsekola ya Nz’ampa yavaikisu mu mvu wa 2013?

⁶ O unu, vena ye kuma yayingi tufwete sadila e nkumbu a Nzambi, Yave. Muna Nsekola ya Nz’ampa yavaikisu muna mvu wa 2013, e nkumbu a Nzambi yasonama fulu 7.216. Ediadi disongele vo vioka fulu sambanu avo tutezanese ye nsekola yankulu. Yitanu muna fulu sambanu yayi yakudikilu kadi e nkumbu a Nzambi iyikwanga mpe muna Ngungu za Mbu Afwa zasolwelo ke kolo ko. * Tulenda solola e fulu tanu yayi muna sono kia 1 Samuele 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. E fulu kiasambanu kina muna Afundisi 19:18, kiakudikilu mu kuma kia lufimpu lwankaka lwavangamene muna sono yankulu ya Nkand’a Nzambi.

7, 8. Ayeyi i nsas’a nkumbu, Yave?

⁷ Kuna kwa Akristu akieleka, o zaya e nsas’a nkumbu a Nzambi mfunu kikilu dina. E nkumbu andi ina ye nsasa vo “Ona Okadisanga.” * Entete, e nkanda mieto miasadilanga e sono kia Luvaiku 3:14 muna vana e nsas’a nkumbu a Nzambi. E sono kiaki kivovanga vo: ‘O Mono Ikala Owu Nzolele Kala.’ E nsekola yavaikiswa muna mvu wa 1984 yasasila vo Yave okuyikitulanga konso una kazolele muna lungisa nsilu miandi. * Kansi, e nsekola yavaikisu muna mvu wa 2013 isasilanga vo: “Mayingi mena muna nsas’a nkumbu Yave, ke kuyikitula kaka ko konso una kazolele. Diakaka dina muna nsas’a nkumbu a Nzambi i dia sia vo okitulanga nsem’andi konso una kazolele mu lungisa e kani diandi.”

⁸ Yave osadilanga nsem’andi mu vanga dina kazolele. Kasikil’owu, Nzambi wasadila Noa kimana kakituka se ntungi a nzaza, wakitula Besalele se nkwa umbangu, wakitula Ngidone se kesa dia vita yo kitula Paulu se misionario. E nkumbu a Nzambi nsasa kikilu ina kwa nkangu andi. Kiaki i kuma e Buka kia Nsekola ya Nz’ampa basila e nkumbu a Nzambi muna nsekola yayi.

9. Ekuma Buka kia Selo Yambuta bazolele vo Nkand’a Nzambi wasekolwa mu ndinga zayingi?

⁹ Nsekola zayingi za Nkand’a Nzambi ke zisadilanga nkumbu a Nzambi ko. Vana fulu kia nkumbu yayi, bevingisanga vo e zina “Mfumu” yovo zina dia nzambi za zunga kiau. Kiaki kimosi muna kuma e Buka kia Selo Yambuta bazolele vo wantu a ndinga zawonso bakala ye Bibila kizitisanga e nkumbu a Nzambi. (Tanga Malaki 3:16.) Muna vioka 130 ma ndinga, e Nsekola ya Nz’ampa izitisanga e nkumbu a Nzambi, Yave.

10, 11. Nkia mvovo mina vo miampasi mu sekola vava kisekolwanga Nsekola ya Nz’ampa mu ndinga zankaka?

¹⁰ Diampasi dikalanga mu sekola e Nsekola ya Nz’ampa ya Kingelezo muna ndinga zankaka. Kasikil’owu, e nsekola ya Kingelezo isadilanga o mvovo wa Kiyibere “Sheol” muna Kimpovi 9:10 ye mu sono yankaka. O mvovo wau utoma sadilwanga mpe muna Bibila yankaka ya Kingelezo. Kansi, diampasi mu sadila mvovo wau muna ndinga zayingi, kadi o wantu bevovanga ndinga zazi ke bazeye mvovo wau wa Kiyibere ko. Ke una mpe ko muna disionario za ndinga zazi. Akaka nkutu bebanzanga vo nkumbu a fulu. Muna kuma kiaki, asekodi bavewa o nswa wa sekola mvovo wau wa Kiyibere “Sheol” ye wa Kingerekia “Hades” muna mvovo “Ziami.” Eyayi i mpila yambote ye yatoma kiá ilenda sekolwela mvovo wau.

¹¹ E mvovo wa Kiyibere ye Kingerekia wasekolwa vo “moyo,” wampasi ukalanga mu sekola muna ndinga zankaka. Muna ndinga zazi, o mvovo “moyo” una ye nsasa mwela yovo lekwa kivaikanga muna nitu a muntu avo ofwidi. Muna venga i ngindu zazi zabendomoka, asekodi baveno o nswa wa sekola mvovo wau mun’owu wa nsas’a diambu divovelwanga. Tulenda solola e nsas’a mvovo miami muna nkundika ya Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas Com Referências. E nsas’a mvovo mia Kiyibere ye mia Kingerekia isiwanga vana yand’a lukaya muna nsekola yampa kimana muntu kabakula vana vau vava ketanganga Nkand’a Nzambi.

12. Nkia nsobani zankaka zavangilu muna Nsekola ya Nz’ampa ya 2013?

¹² E yuvu ya asekodi yasengomona mvovo miakaka mia  Nkand’a Nzambi mina vo miampasi mu bakula. Muna kuma kiaki, muna ngonde ya Setemba ya mvu wa 2007, e Buka kia Selo Yambuta bavana o nswa wa fimpulula e nsekola ya Kingelezo. Ampangi za buka kia Nsekola ya Nz’ampa bateka fimpa yuvu ya asekodi a Nkand’a Nzambi vitila bayantika e salu kia fimpulula. Mvovo miayingi mia Kingelezo mina vo miankulu miasobwa mu mvovo besadilanga o wantu o unu. Ediadi diakitula e sono yayi yasazu mu bakula lembi soba e nsasa. E nsekola za ndinga zankaka zisadisanga mpe mu kiesesa nsekola ya Kingelezo.—Ngana 27:17.

13. Aweyi ampangi bemonanga mu kuma kia Nsekola ya Nz’ampa yavaikisu mu mvu wa 2013?

¹³ Aweyi ampangi bamona vava batambula e Nsekola ya Nz’ampa muna Kingelezo? Mpangi zayingi betwikanga nkanda mia matondo kuna vula diasina dia Mbangi za Yave kuna mbanza Brooklyn, Nova York. Ayingi bevovanga nze una wavova mpangi mosi ankento ona wasoneka vo: “Nkand’a Nzambi una nze nkela yazala ye lekwa yantalu. O sadila e nsekola yavaikisu mu mvu wa 2013 muna tanga diambu dia Yave mu mpila yatoma kiá dilenda tezaneswa yo muntu ofimpanga konso lekwa kiantalu kina mo yo sivika o vienga kwa lekwa kiaki. E sono yasekolwa mu mpila yakiá ikunsadisanga mu toma zaya Yave. Yave wina nze se okunsianga vana nkat’andi ekolo kekuntangilanga e mvovo miandi kuna ngemba zawonso.”

14, 15. Aweyi wantu bemonanga vava betambulanga e Nsekola ya Nz’ampa muna ndinga zau za kingutukila?

¹⁴ Wantu ayingi mpe ana bevovanga ndinga zankaka bevutalanga matondo mu kuma kia Nsekola ya Nz’ampa. Yakala dimosi una vo se nunu ozingilanga kuna mbanza Sofia, Bulgária wavova mu kuma kia Nsekola ya Nz’ampa muna ndinga Búlgaro vo: “Se mvu miayingi itanganga Nkand’a Nzambi. Kansi kisidi tanga  nsekola nze yayi ko ina vo yasazu mu bakula yo kota muna ntima vana vau.” Mpangi mosi ankento wa mwisi Albânia wasoneka vo: “Itoma yangalelanga o tanga Diambu dia Nzambi muna ndinga Albanês. Lau diampwena tuna diau wau vo Yave okutuvoveselanga muna nding’eto ya kingutukila.”

¹⁵ Muna nsi zayingi, o Nkand’a Nzambi ntalu ufwanga. Muna fulu yankaka, diampasi mu mona Nkand’a Nzambi. O kala yo Nkand’a Nzambi dia nsambu kikilu. E vula dia Rwanda diasoneka vo: “Mu mvu miavioka, wantu ayingi ana balongokanga Nkand’a Nzambi ye mpangi zeto ke banungunukanga ko kadi ke bakala yo Nkand’a Nzambi ko. Ke bakala ye nzimbu ko za sumbila Nkand’a Nzambi wasekolwa kwa dibundu diau. Nkumbu miayingi, ke batoma bakulanga ko e nsas’a sono yankaka. Ediadi diakakidilanga lunungunuku lwau.” Vava e Nsekola ya Nz’ampa yavaikiswa muna nding’au, yakala dimosi yo nkaz’andi bena yo wana yá bavova vo: “Tuvutwidi matondo kwa Yave ye ntaudi akwikizi yo lulungalau wau batuvene Nkand’a Nzambi. Wau vo tu asukami, ke twakala ye nzimbu ko za sumbila konso muntu Nkand’a Nzambi. Owau, konso muntu una yo Nkand’a Nzambi wa yandi kibeni. Muna tonda Yave, tutanganga entwadi o Nkand’a Nzambi e lumbu yawonso.”

16, 17. (a) Adieyi Yave kazolele mu kuma kia nkangu andi? (b) Nkia kani tufwete kala diau?

¹⁶ E Nsekola ya Nz’ampa ikwamanana vaikiswa mu ndinga zayingi. Satana ovanganga mawonso mu ningamesa e salu kiaki. Kansi, Yave ozolele vo selo yandi yawonso batoma wá yo bakula mana kekubavovesanga. (Tanga Yesaya 30:21.) Ke kolo ko, “e nza izala yo zayi wa Yave, una mefuka kalunga o maza.”—Yesaya 11:9.

¹⁷ Yambula yeto awonso twakala ye kani dia toma sadila tukau twawonso kekutuvananga o Yave, kumosi ye nsekola yayi izitisanga e nkumbu andi. Yambula Yave kavovananga yaku e lumbu yawonso muna lusadisu lwa Diambu diandi. Yave owanga e sambu yeto yawonso. E mbokena zazi zikutusadisa mu toma zaya Yave. Muna mpila yayi, o zola kweto muna yandi kukwamanana wokela.—Yoane 17:3.