Felisa: Mu kanda dia usukami yasansukila kuna Espanha. Esi nzo eto yawonso mu dibundu dia Katolika bakala. Tu minkwikizi mia kafu-kafu twakala. Kadi, 13 muna yitu yame mpelo bakala yovo asadi a dibundu. Mwan’a mpangi a ngudi eto mpe mpelo ye nlongi a sikola ya dibundu dia Katolika kakala. Vava kafwa, o Papa João Paulo II wansambula. O se dieto salu kia fula sengwa kasalanga, o ngudi eto salu kia mpatu a nsengo kasalanga. Mono i mbuta muna wana nana twawutuka.

Vava yalungisa kimbuta kia mvu 12, e vita yayantika kuna Espanha. Vava e vita yafokoka, o se dieto wasiwa mu pelezo wau vo ayadi ke bayangalelanga ngindu zandi ko muna mambu ma luyalu. Diampasi diakala kwa ngudi eto mu dikila yeto awonso. Muna kuma kiaki, wafila abunzi ame tatu amakento, Araceli, Lauri yo Ramoni mu kwenda zingila kuna lumbu lwa mimpelo kuna mbanza Bilbao. Kwakuna, abunzi ame madia mayingi bakala mau.

Araceli: Muna kolo kiakina, kimbuta kia mvu 14 yakala, o Lauri mvu 12, o Ramoni mvu 10. Viangi kiayingi twamonanga kia esi nzo eto. Salu kia luveleleso twasalanga kuna lumbu lwa mimpelo. Una vavioka mvu miole, batufila kuna lumbu lwanene lwa mimpelo kuna mbanza Saragoça kuna kwalunga-lungilwanga anunu. Salu kiayingi twasalanga kia velelesa kuku. E salu kiaki kiatuyoyesanga kikilu e nitu.

Felisa: Vava abunzi ame bayenda zingila kuna Saragoça, o mama yo ngudi ame ankazi ona wakala mpelo kuna mbanza twazingilanga, babak’e nzengo za kumfila mpe kuna lumbu lwa mimpelo. Bazola vo yavambana ye toko dina dianzolanga. Wau vo yatoma zolanga Nzambi, kiese yakala kiau mu kwenda zingila kuna lumbu lwa mimpelo. Yayendanga kuna nzo a nzambi lumbu yawonso. Yazola nkutu kituka misionario ya dibundu dia Katolika yo kwenda sadila kuna África nze una wavanga mosi muna yitu yame.

Kansi vava yakala kuna lumbu lwa mimpelo, yamona vo kilenda diaka vanga mawonso ko yazolanga. E mpelo ke bankasakesanga ko ngienda sadila Nzambi ku nsi yankaka, nze una yayindulanga. Una vavioka  mvu mosi, yavutuka kuna nzo eto yo yantika sadisa ngudi ame ankazi ona wakala mpelo. Salu ya nzo andi yasalanga, twasambilanga e nsanga (Rosário) lumbu yawonso muna fuku. Yazolanga mpe viengesa nzo a nzambi ye mvuma yo vuatisa teke kia Maria ye kia avauki a dibundu (santos).

Araceli: Vava yakala kuna Saragoça, yadia ndofi antete mu kituka mpelo. Kuna kwalanda, e mpelo babak’e nzengo za kumvambula ye abunzi ame. Bamfila kuna lumbu lwa mimpelo kuna mbanza Madrid, Lauri wafilwa kuna mbanza Valencia. Ramoni wasala kuna Saragoça. Vava yakala kuna Madrid, yadia ndofi yanzole mu kituka mpelo. Wantu ayingi, nze wan’a kalasi ye anunu, bayizanga zingila kuna lumbu lwa mimpelo. Muna kuma kiaki, salu kiayingi yakala kiau. Ku lupitalu lwa lumbu lwalu yasadilanga.

Yakala yo luzolo lwa kituka mpelo. Yabanzanga vo ntangwa yayingi twadi kala yau ya tanga yo longoka Nkand’a Nzambi. Kansi e vuvu kiame kiadimbuka. Ke vakala muntu ko wasadilanga Nkand’a Nzambi yovo vovela mambu ma Nzambi yovo ma Yesu. Yalongoka e ndinga Latim ye zingu kia avauki a dibundu dia Katolika yo sambila Maria. Kansi e ntangwa yawonso mu salu twaviokeselanga yo.

Yayantika tokana kwayingi. Yamona vo diambote ngienda sala e nzimbu yo sadisa yitu yame vana fulu kia sadila kuna lumbu lwa mimpelo mu vuamisa wantu ankaka. Muna kuma kiaki, yamokena yo mama selo yo kunzayisa e ngindu zame za vutuka kuna nzo. Kansi, wambindikila muna suku diakete. Wayindula vo ediadi dikumfila mu soba e ngindu.

Mimpelo bampaikisa muna suku diadina, kansi vava bawá vo yakinu ye ngindu za vutuka kuna nzo, bambidikila diaka muna suku. Una bavanga wo nkumbu tatu, bampovesa vo ndenda kwame kwenda avo nsonekene e mvovo emi: “Nzolele vutuka kuna nzo mu kwenda sadila Satana vana fulu kia sadila Nzambi.” Yakendalala kikilu. Kana una vo luzolo lwa vutuka kuna nzo yakala lwau, kiazola soneka mvovo miami ko. I bosi, yayenda mokena yo Tata mpelo yo kunzayisa mawonso. Walomba nswa kwa mpelo ambuta kimana bamfila diaka kuna lumbu lwa mimpelo kuna mbanza Saragoça. Ke vavioka ngonde zayingi ko, bampana o nswa wa vutuka kuna nzo. Kuna kwalanda, Lauri yo Ramoni mpe bakatuka kwau kuna lumbu lwa mimpelo.

Felisa: Ke vavioka mvu miayingi ko, yasompa yo kwenda zingila kuna Cantabria, zunga kia Espanha. Yakwamanana kwenda kuna nzo a nzambi. Lumbu kimosi vava yakala muna nzo a nzambi, o tata mpelo wavova kuna makasi mawonso vo: “Nutoma tala nkanda wau!” Watusonga o nkanda Kedika Kitwalanga ku Moyo wa Mvu ya Mvu yo vova vo: “Avo muntu unuvene nkanda wau, numpana wo yovo nuveta wo.”

 Kiakala yo nkanda wau ko, kansi yazola wo tambula wo. Ke vavioka lumbu yayingi ko, akento wole bayiza kuna nzo ame. Mbangi za Yave bakala, bampana nkanda wau. Yatanga wo muna fuku wauna. Vava akento awaya bayiza kunkingula diaka, bangiuvula kana vo nzolele longoka Nkand’a Nzambi. Yatambulwila longoka.

Tuka kileke, ikalanga ye luzolo lwa yangidika Nzambi. Vava yalongoka e ludi mu kuma kia Yave, o zola muna yandi kwayantika wokela. Yazolanga zayisa kwa wantu awonso e ludi mu kuma kia Nzambi. Yavubwa muna mvu wa 1973. Konso ntangwa yabakanga e lau, yasianga ngolo za zayisa e ludi kwa yitu yame. Kansi e yitu yame, musungula mbuzi ame Araceli, wayindulanga vo mana yakwikilanga maluvunu.

Araceli: Wau vo yabangikwanga kuna lumbu lwa mimpelo, kiayangalelanga diaka dibundu diame ko. Kansi, yakwamanana kwenda kuna nzo a nzambi konso kia Lumingu. Yasambilanga e nsanga lumbu yawonso. Yakala ye luzolo lwa toma bakula Nkand’a Nzambi. Muna kuma kiaki, yasambanga kwa Nzambi kimana kansadisa. Kuna kwalanda, Felisa wanzayisa mana kalongokanga. Wavovanga ye kiese kiawonso mana kakwikilanga. Yabanza nkutu vo olaukidi. Kiakwikilanga mu mvovo miandi ko.

Yavutuka kuna mbanza Madrid mu kuma kia salu. Kuna kwalanda yasompa. Mu mvu miayingi, yamonanga vo wantu ana bayendanga ku nzo a nzambi konso lumingu, ke balemvokelanga malongi ma Yesu ko. Muna kuma kiaki, yayambula kwenda kuna nzo a nzambi. Kiakwikilanga diaka mu avauki a dibundu ko ngatu mu bilungi bia tiya. Yayambula kwikila vo mpelo olenda loloka masumu. Yaveta e teke yawonso ya nsambila yakala yau. Kiakala ye ziku ko kana vo diambote yavanga. Yakendalala kikilu, kansi yakwamanana samba kwa Nzambi vo: “Nzolele kuzaya. Dodokolo, unsadisa.” Yasungamena vo Mbangi za Yave nkumbu miayingi bayiza dodelanga kielo kia nzo eto, kansi kiazolanga kubatambula ko. Kiabundanga diaka vuvu mu mabundu ko.

O mbuzi ame Lauri ku França kazingilanga, o Ramoni kuna Espanha. Muna mvu wa 1980, bayantika longoka Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave. Nze  dina yayindula mu kuma kia Felisa, yakala ye ziku vo vunwa bavunwanga lembi wo zaya. Kuna kwalanda, yazayana yo Angelines, ona twazingilanga belo kimosi. Twakituka akundi. Yandi mpe Mbangi a Yave kakala. Angelines yo nkaz’andi nkumbu miayingi bangiuvulanga kana vo nzolele longoka Nkand’a Nzambi. Kana una vo yavovanga vo kiyangalelanga diaka mabundu ko, babakula vo luzolo lwa longoka Nkand’a Nzambi yakala lwau. Kuna kwalanda, yabavovesa vo: “Ke diambu ko. Kansi, itonda kaka longoka avo nungiambwidi vo yasadila e Bibila kiame.” E nsekola yakala yau ya Nácar-Colunga.

Felisa: Vava yavubwa muna mvu wa 1973, tezo kia 70 lwa Mbangi za Yave bakala kuna mbanza Santander, mbanz’a kimfumu ya zunga kia Cantabria. Twakangalanga mu zunga yayingi mu kwenda samuna e nsangu zambote kwa wantu bazingilanga muna ulolo wa mavata ma zunga kiaki. Mu makalu twakangalelanga mu kwenda sila umbangi vata ye vata.

Mu mvu miami miawonso, yalongoka Nkand’a Nzambi yo wantu ayingi, 11 muna yau bavubwa. Ayingi mun’awana yalongoka yau esi dibundu dia Katolika. Diavavanga vo yakala yo luzindalalu. Nze mono, ntangwa yayingi bavavanga mu bakula vo mana bakwikilanga maluvunu. Yazaya wo vo Nkand’a Nzambi kaka yo mwand’avelela a Yave ulenda sadisa muntu mu soba ngindu yo bakula e ludi. (Ayibere 4:12) O nkaz’ame, Bienvenido, ona wateka kala polisia, wavubwa muna mvu wa 1979. O ngudi eto wayantika longoka Nkand’a Nzambi vava kiafinamanga lufwa lwandi.

Araceli: Vava yayatika longoka Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave, kiababundanga vuvu ko. Kansi kuna kwalanda, e ngindu zame zasoba. Mbangi za Yave ke balonganga kaka wantu Nkand’a Nzambi ko, kansi balemvokelanga mpe malongi mena mo. Lukwikilu lwame muna Yave yo Nkand’a Nzambi lwayantika wokela, e kiese kiame mpe kiawokela. Akaka muna mfinangani zame bamona e nsobani yavanga yo kumpovesa vo: “E Araceli, kwamanana muna nzila wasolele!”

Isungamenanga e lumbu yasamba vo: “Ntondele e Yave muna luzindalalu lwaku, wau wampana malau mayingi kimana yasolola o zayi wakieleka wa Nkand’a Nzambi una yavavanga.” Yalomba mpe ndoloki kwa mpangi ame Felisa mu kuma kia mambu ma luvezo yamvovesanga. Tuka wauna, vana fulu kia tantana, tuzolanga mokena oma ma Nkand’a Nzambi. Yavubwa muna mvu wa 1989, vava yakala ye kimbuta kia mvu 61.

Felisa: Owau se kimbuta kia mvu 91 ngina. O nkaz’ame wafwa ye kilendanga diaka sala kwayingi ko nze una yavanganga. Kansi, yakinu tanga Nkand’a Nzambi lumbu yawonso. Ikwendanga muna tukutakanu ye muna salu kia umbangi avo dilendakana.

Araceli: Izolanga mokena oma ma Yave kwa mpelo miawonso iwanananga yau, nanga wau vo mono mpe mpelo yakala. Mbokena zambote ikalanga zau y’akaka muna yau. Ayingi betambulanga e nkanda ye yinkanda-nkanda. Isungamenanga mpelo mosi. Vava yamokena yandi mu fikolo, wakwikila mana yamvovesanga. Kansi wampovesa vo: “Mu ntela yayi ngina, akweyi diaka nkwenda? Esi dibundu ye yitu yame aweyi bevova?” Yamvutula vo: “Vo i Nzambi, adieyi kevova?” Wabakula vo ludi yavovanga. Yamona vo wakendalala kakala. Kansi, nanga kakala yo unkabu ko wa soba dibundu.

Kisinga vilakana ko e lumbu kina nkaz’ame kampovesa vo ozolele kwenda yame entwadi kuna lukutakanu. Tezo kia 80 lwa mvu kakala vava kayenda kuna lukutakanu mu nkumbu antete. Tuka muna lumbu kiakina, kakondwanga diaka mu lukutakanu ko. Walongoka Nkand’a Nzambi yo yantika sila umbangi. Mambu mayingi mambote isungamenanga twawanana mau vava twasalanga entwadi muna salu kia samuna e nsangu zambote. Wafwa lumbu yole vitila lumbu kina kadi vubwa.

Felisa: Vava yayantika sadila Yave, yasiwa kitantu kwa abunzi ame tatu amakento. Kansi kuna kwalanda, yau mpe batambulwila e ludi. Diadi i diambu ditoma kumpananga e kiese muna zingu kiame. Tuka wauna, tuzolanga viokesa ntangwa vamosi yo mokena oma ma Yave wa Nzambi eto ye Diambu diandi. Owau, yeto awonso Yave tusambilanga. *