1, 2. (a) Adieyi tulenda longoka muna luzindalalu lwasonga Ngidone ye makesa mandi 300? (Tala fwaniswa va ntandu.) (b) Mun’owu wa sono kia Luka 21:19, ekuma luzindalalu lwinina o mfunu?

YINDULA e kolo makesa ma Isaele mafilwanga kwa Ngidone banuananga e vita yangolo ye mbeni zau. Ngidone ye makesa mandi balanda makesa ma Midiani ye awana babayikama mu fuku wamvimba, tezo kia 32 ma kilometa. Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga dina diabwa: “O Ngidone olueke kuna Yodani, osaukidi, oyandi ye nkama tatu za wantu bakala yandi, batovoka.” Kansi ke bayisundila vita ko. Diavavanga vo banuana diaka ye makesa 15.000. Wau vo babangikwanga kwa mbeni zazi mu mvu miayingi, diavavanga vo Aneyisaele bazindalala. Muna kuma kiaki, Ngidone ye makesa mandi balakama mbeni zau yavana babasunda.—Afundisi 7:22; 8:4, 10, 28.

² Yeto mpe vita yangolo tunuananga. E mbeni zeto i Satana, e nza keyalanga yo usumuki weto. Akaka muna yeto benuananga vita yayi se mvu miayingi. Muna lusadisu lwa  Yave, vita zayingi tusundidi kala. Kansi, e vita ke yafokokele ko. Ezak’e ntangwa tulenda yoya. Tulenda mpe dimbula e vuvu vo e mbaninu a nza yayi ikwiza. Yesu watulukisa vo mpasi zayingi tumueswa mu lumbu yambaninu. Kansi wavova mpe vo avo tuzindalala, tulenda kweto sunda vita yayi. (Tanga Luka 21:19.) Nki i luzindalalu? Adieyi dilenda kutusadisa mu zindalala? Adieyi tulenda longoka muna mbandu y’awana bazindalala? Aweyi tulenda ‘yambulwila vo luzindalalu lwalunganesa e salu kiandi’? —Yakobo 1:4.

3. Nki i luzindalalu?

³ Muna Nkand’a Nzambi, luzindalalu ke mpasi zizidila kaka mambu mampasi ko. Lusongelwanga mpe muna mpila tubadikilanga mpasi zeto. Luzindalalu lukutusadisanga mu kala yo unkabu, kwikizi yo ntima wavuvama. Nkanda mosi usonganga vo luzindalalu i fu kikutusadisanga mu kala ye vuvu kiasikila yo lembi yoya vava tukalanga mu mpasi. Lukutusadisanga mpe mu sikila ye kwikizi kana nkutu vava tubangikwanga. Vana ntandu, luzindalalu lukutusadisanga mu sunda e mpasi tunuananga zau yo sia e sungididi muna kani tuna diau, kansi ke mu mpasi ko.

4. Ekuma tulenda vovela vo zola i kufilanga muntu mu zindalala?

⁴ O zola kukutufilanga mu zindalala. (Tanga 1 Korinto 13:4, 7.) Mu nkia mpila? O zola muna Yave kukutufilanga mu zizidila konso mpasi keyambulanga vo zatubwila. (Luka 22:41, 42) O zola kukutufilanga mu zizidila usumuki wa mpangi zeto. (1 Petelo 4:8) O zola muna nkaz’eto kukutufilanga mu zizidila “mpasi” zina zibwilanga kana nkutu awana bena ye longo lwa kiese. Kukutufilanga mpe mu kumika longo lweto.—1 Korinto 7:28.

5. Ekuma tuvovele vo Yave wafwana kikilu kutusadisa mu zindalala?

⁵ Lomba nkuma kwa Yave. Yave i “Nzambi ona ovananga luzindalalu ye lufiaulwisu.” (Roma 15:5) Yandi kaka otoma bakulanga mpasi zeto, ngindu zeto ye mana matubuila kala. Muna kuma kiaki, otomene zaya dina tuvuidi o mfunu muna zindalala. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Olunganisa luzolo lu’awana bekumvumina; Owa kazu kiau yo kubavuluza.” (Nkunga 145:19) Kansi, aweyi Nzambi kevaninanga e mvutu za sambu kieto vava tulombanga vo katuvana nkuma?

6. Nze una Nkand’a Nzambi usianga o nsilu, aweyi Yave kalenda tetela e nzila mu kuma kia mpasi zeto?

⁶ Vava tulombanga kwa Yave vo katusadisa mu zindalala, okutusianga nsilu vo ‘oteta e nzila.’ (Tanga 1 Korinto 10:13.) Aweyi kevangilanga wo? Ezak’e ntangwa, Yave olenda vengomona lubangamu. Kansi, nkumbu miayingi ukutuvananga o  nkuma ‘kimana twalenda zizidila mawonso kuna kiese.’ (Kolosai 1:11) Wau vo Yave otomene zaya e nitu ye ngindu zeto, ke singa yambula ko vo twabuila diambu dina ke tulenda zizidila ko.

7. Yika nona kisonganga e kuma tuvuididi o mfunu wa madia ma mwanda muna zindalala.

⁷ Yambula vo madia ma mwanda makumika lukwikilu lwaku. Ekuma madia ma mwanda menena o mfunu? Muna bonga e nona: Muna tomboka mongo wandá, divavanga vo muntu kadia madia mana kadi dia mu lumbu tatu yovo yá. Diau dimosi, madia mayingi ma mwanda tuvuidi o mfunu muna zindalala yo lungisa e kani dieto. Tufwete vaulanga e ntangwa ya kalanga ye longi dia yeto kibeni yo kwenda muna tukutakanu. O vanga wo dikutusadisa mu vua mana tuvuidi o mfunu mu kumika lukwikilu lweto.—Yoane 6:27.

8, 9. (a) Mun’owu wa sono kia Yobi 2:4, 5, nkia diambu tufwete sungamenanga vava tukalanga mu mpasi? (b) Vava osiwanga kitantu, nkia diambu ofwete yindulanga?

⁸ Sungamenanga kwikizi kiaku muna Nzambi. Vava tukalanga mu mpasi, mambu mayingi tufwete sungamena, ke mpasi zeto kaka ko. E kwikizi kieto mpe muna Nzambi kitontwanga. Mana tuvanganga vava tubangikwanga mesonganga kana vo tubadikilanga Yave vo yandi i Nyadi a nsema wawonso. Mu nkia mpila? Satana wa ntantu a Nzambi ona wafidisa kimfumu kiandi e mpaka, wakumba Yave vava kavova vo wantu besadilanga Nzambi mu kuma kia loko. Satana wavova vo: “Yawonso kena yau o muntu i kevanina muna moyo andi.” I bosi, Satana wavova mu kuma kia Yobi vo: “Kansi lambul’ak’o koko waviakana visi yandi ye nitu, ozevo okuyambula vana ndose aku.” (Yobi 2:4, 5) Nga Satana wasoba tuka kavovela e mvovo miami? Ve. Vioka mvu miayingi, vava Satana kayingwa kuna zulu, wakwamanana bangika selo yakwikizi ya Nzambi. (Lusengomono 12:10) O unu, Satana wakinu vova vo wantu besadilanga Nzambi mu kuma kia loko. Ozolele vo twabembola kimfumu kia Nzambi yo yambula kunsadila.

⁹ Vava okalanga mu mpasi, yindulanga e diambu edi: Satana ye nkuya miandi ku sambu dimosi bena. Bekutalanga mu zaya dina ovanga yo vingila vo wayoya muna mwanda. Kuna sambu diankaka, tuna yo Yave, Yesu Kristu wa Ntinu, akuswa ana bafuluka kala ye ulolo wa mbasi. Yau mpe bemonanga e mpasi zaku, kansi oyau bekukasakesanga. Bena ye kiese kia mona vo olendanga zizidila yo sikila ye kwikizi muna Yave. Owanga nding’a Yave vava kekuvovesanga vo: “Lungalala, e mwan’ame, wamwesa ntim’ame e kiese, yavana mvutu kwa ndion’okunsemba.”—Ngana 27:11.

10. Aweyi olenda tanginina mbandu a Yesu muna sianga e sungididi muna nsendo osinga tambula avo ozindalele?

 ¹⁰ Sia e sungididi muna nsendo. Yindula vo mu nkangalu wina. E nzila odiatilanga ina nze nduku. Konso kuna otala, tombe kina ko. Kansi, ozeye wo vo avo okwamanene kangala yakuna nsuk’a nduku, osinga mona ntemo. E zingu kia wantu kina nze nkangalu wau. Ezak’e ntangwa olenda wanana ye mambu mampasi yo kendalala. Ediadi diabwila mpe Yesu. Vava kakomwa vana nti a mpasi, wafwiswa nsoni yo mweswa mpasi zayingi. Yayina nanga i ntangwa yasunda e mpasi muna zingu kiandi. Adieyi diansadisa mu zindalala? Nkand’a Nzambi uvovanga vo wasianga sungididi “muna kiese kasidilwa.” (Ayibere 12:2, 3) Yesu wasianga e sungididi muna nsendo kadi tambula mu kuma kia luzindalalu lwandi. Edi diasunda o mfunu kwa yandi, i velelesa e nkumbu a Nzambi yo yikama kimfumu kiandi. Wazaya wo vo e mpasi kamonanga za kolo kiandwelo, kansi o nsendo ketambula wakwele mvu. O unu, e mpasi omonanga zilenda kukendeleka, kansi sungamenanga vo za kolo kiandwelo kwandi.

11. Ekuma tufwete badikilanga e mbandu ‘y’awana bazindalala’?

¹¹ Ke yeto kaka ko tuzindalalanga. Muna kasakesa Akristu mu zizidila lubangamu lwa mpila mu mpila lwa Satana, Petelo wa ntumwa wasoneka vo: “Nunsia kitantu, nusikila muna lukwikilu, wau nuzeye wo vo mpasi zau azimosi ziluakilanga mpangi zeno zawonso omu nza.” (1 Petelo 5:9) E mbandu ‘y’awana bazindalala’ ikutulonganga una tulenda sikidila ye kwikizi. Ikutusonganga vo tulenda sunda yo vua nsendo mu kuma kia kwikizi kieto. (Yakobo 5:11) Yambula twabadika yaka nona. ^[1]—Tala mvovo miansuka.

12. Adieyi tulenda longoka muna mbandu yasonga Akelubi ana balangidilanga e mpatu a Edene?

¹² Akelubi i mbasi zisundidi o nkuma. Vava Adami yo Eva basumuka, Yave wavana akelubi akaka salu kiampa ova ntoto. E salu kiaki kiaswaswana kikilu kiakala ye kina basalanga kuna zulu. E mbandu au ilenda kutulonga una tulenda songela luzindalalu vava tuvewanga salu kiampasi. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Osidi kuna este a mpatu a Edene akelubi, yo nlaku a nsosolo anzungani, muna lunga-lunga nzil’a nti a moyo.”  ^[2] (Tala mvovo miansuka.) (Etuku 3:24) Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko vo akelubi yidima bayidimanga yovo kuyimuena vo basundidi o  mfunu ke mu salu kina bavewa ko. Ke bayoya ko ngatu kendalala. Bazindalala muna salu kiau nanga yavana kiayantika Kizalu, una vavioka tezo kia 1.600 za mvu.

13. Adieyi diasadisa Yobi mu zizidila e mpasi?

¹³ Yobi wa nkwa kwikizi. Ezak’e ntangwa olenda mona mpasi za ntima mu kuma kia nkundi yovo yitu kiaku ovovele diambu dikendelekele. Dilenda kala vo kimbevo kiangolo una kiau yovo wakendalala mu kuma kia lufwa lwa nzolw’aku. Kiakala nkia diambu dibwididi, olenda fiaulwiswa muna yindulanga e mbandu a Yobi. (Yobi 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Yobi kazaya ko e kuma kamwenanga e mpasi. Kansi, kadimbula vuvu ko. Adieyi diansadisa mu zizidila? Wazolanga Yave ye kazola kunkendeleka ko. (Yobi 1:1) Yobi wazola yangidika Nzambi muna ntangw’akiese ye muna ntangw’a mpasi. Vana ntandu, Yave wasadisa Yobi mu mona o nkum’andi vava kanzayisa mambu masivi kavanga. Ediadi diakwikidisa Yobi vo Yave ofokola e mpasi zandi vava ntangwa ifwana. (Yobi 42:1, 2) I diau kikilu diavangama. “Yave okatwidi mpasi za Yobi, o Yave ovene Yobi yole yole muna yawonso katekele kala yau.” Yobi wazinga “lumbu yafwana.”—Yobi 42:10, 17.

14. Mun’owu wa sono kia 2 Korinto 1:6, aweyi luzindalalu lwa Paulu lwasadisila akaka?

¹⁴ Paulu wa ntumwa. Nga kitantu osiwanga yovo mu lubangamu wina? Nga u nkuluntu muna nkutakani yovo nkengi a zunga ona omonanga e mpasi mu kuma kia yiyekwa yayingi una yau? Avo i wau, e mbandu a Paulu ilenda kusadisa. Paulu wabangikwanga kwayingi yo tokana mu kuma kia ampangi muna nkutakani. (2 Korinto 11:23-29) Kansi, Paulu kayoya ko. E mbandu andi yakasakesa akaka. (Tanga 2 Korinto 1:6.) O luzindalalu lwaku lulenda mpe kasakesa akaka mu zindalala.

15, 16. (a) Nkia “salu” kifwete lunganesa o luzindalalu? (b) Yika e nona kia una tulenda ‘yambulwila vo luzindalalu lwalunganesa e salu kiandi.’

¹⁵ Yakobo wa nlongoki a Yesu wavumunwinwa mu soneka vo: “Vo i luzindalalu, yambula lwalunganesa e salu kiandi, kimana nwafwana yo zikuka muna mawonso, yo lembi kondwa má.” (Yakobo 1:4) Aweyi luzindalalu lulenda ‘lunganesa e salu kiandi’ omu yeto? Vava tukalanga mu lubangamu, nkumbu miayingi divavanga vo twasonga e fu kia luzindalalu, ntim’anleka yo zola. Avo tuzizidila lubangamu, dikutusadisa mu songa e fu yayi. Muna mpila yayi, tutomesa kiwuntu kieto kia Kikristu.

¹⁶ Wau vo luzindalalu lukutusadisa mu tomesa kiwuntu kieto kia Kikristu, ke tuzolele kolamena nsiku a Yave ko kimana twavevoka kaka muna lubangamu. Kasikil’owu, avo ngindu za tá zumba onuananga zau, venga tala mambu malenda kufila mu tá e zumba. Samba kwa Yave kasadisa mu vengomona e ngindu zambi. Nga una ye yitu kikubangikanga? Kuyoyi ko. Kala ye kani dia kwamanana sadila Yave. Avo ovangidi wo, e vuvu kiaku muna Yave kikumama. Sungamena vo: Muna vua nsambu za Nzambi, tufwete zindalala.—Roma 5:3-5; Yakobo 1:12.

17, 18. (a) Yika e nona kisonganga o mfunu wa zindalala yakuna mbaninu. (b) Ekolo e mbaninu ifinamanga, nkia ziku tulenda kala kiau?

¹⁷ Tufwete zindalala yakuna mbaninu, ke mu fikolo kaka ko. Yindula vo nzaza idimukanga. Muna vuluka, o wantu bafwete siensia yakuna kumu. Ona oyoya ekolo kesiensianga, dimuka kedimuka. Diau dimosi, o muntu ona oyoya vitila kalwaka kuna nsuka, dimuka mpe ke dimuka. Avo tuzolele zinga muna nz’ampa, tufwete kwamanana zindalala. Yambula twakala yo nyindu nze una Paulu kakala wau ona wavova vo: “Ke tuvutukidi manima ko.”—2 Korinto 4:1, 16.

¹⁸ Nze Paulu, tuna kikilu ye ziku vo Yave okutusadisa mu zindalala yakuna mbaninu. Paulu wasoneka vo: “Muna lusadisu lwa ndiona watuzola i tusundilanga mambu mama mawonso. Kadi ntomene wo zaya vo ke lufwa ko, yovo moyo, yovo ambasi, yovo ayadi, yovo lekwa ina owau, yovo ina ikwiza, yovo nkuma, yovo lá, yovo sina ngatu konso nsema ulenda kutuvambula muna zola kwa Nzambi kuna muna Kristu Yesu wa Mfumu eto.” (Roma 8:37-39) Dialudi vo ezak’e ntangwa tulenda yoya. Yambula twavanga mawonso tulenda mu tanginina e mbandu a Ngidone ye makesa mandi. Kana una vo bayoya, bakwamanana songa luzindalalu yo ‘lakama mbeni zau.’—Afundisi 8:4.