Mvu Miame Miakiese mu Vanga Luzolo lwa Nzambi

LUSANSU LWA BILL YAREMCHUK

Muna ngonde a Malusu ya mvu wa 1947, vioka tumingu vava yafokola kalasi ki’enana kia Sikola ya Ngiladi ya Torre de Vigia, ilonganga missionário kuna South Lansing, Nova York, U.S.A yayenda kuna Cingapura yafilwa.

YAFILWA mu kwenda sala kumosi ye Dave Farmer, wa mwisi Canadá ona walongoka kalasi kia nsambwadi kia Sikola ya Ngiladi. Twabaka e kumbi dia maza diankulu dia makesa diayikilwanga vo Marine Adder tuka kuna mbanza San Francisco, California.

Hong Kong i fulu kiantete twaningama kuna nsi za Oriente. Dina twamona diatukendeleka kikilu. E sinsu kia mpasi za Vit’Anzole ya Nz’Amvimba yakala mwawonso​—⁠o wantu bamana lavalala muna nteto a nzila nze mvumbi. Vana vau twavutuka muna kumbi dia maza yo kwenda kuna Manila, mbanza kimfumu kia nsi a Filipinas.

Kwakuna mpe twamona e sinsu yampasi za vita. Ekumu dia mbu diazala ye makumbi ma maza mafwasakana ye bomba zatubwa kwa vu ya makesa m’atantu. Wantu awonso asukami kikilu. Twawanana ye Mbangi za Yave batunata kun’Eseka dia Kintinu. Kana una vo mpasi zayingi mpe bemonanga, bakala ye kiese kiayingi.

I bosi, twaningama muna mbanza Batavia (owau Jakarta) Indonesia. Kwakuna e vita mu nwana yakala, ke yakala vala ko ye fulu kina twakala. Muna kuma kiaki, ke batuyambula ko twakulumuka muna kumbi dia maza. Vava twasimba nzila mu kwenda kuna Cingapura, yayantika yindula kana ameyi tusinga ko wana. Nga mana twamona muna nsi za Oriente i mau twatanga muna nkanda usongang’e nenga kia nsi yayi?

Lumbu yakete kaka yavioka, o lukatikisu yakala lwalu lwamanisa. Ekolo twayantika baka nluta mia nkangalu eto, mono yo Dave ke twakala diaka ye lukatikisu ko vo Nzambi wayangalel’e salu kieto.

Mpila Twavaninwa Nswa wa Kala Muna Nsi

Vioka ngonde amvimba tuka twakatukila kuna San Francisco, kumbi dieto dialwaka kuna Sanga kia St. John, kuna twavingidila nswa wakota muna mbanza Cingapura. E mfumu za luyalu zitambulanga nzenza, balwaka mu fimpa yo kubika nkanda mia nzenza zawonso. I bosi basoneka muna nkanda mieto vo “Baveno nswa wa kota mu Nsi.” E lumbu kialanda muna mene-mene kumbi dia maza dialwaka van’ekumu dia mbu. Vava mfumu e kumbi kamana fimpa nkanda mieto, twakulumuka.

 Muna lumbu kialanda, twavutuka muna kumbi dia maza mu kanana y’akw’eto missionário twakala yau nzila mosi. Yau ku nsi a India ye Ceylon (owau Sri Lanka) bayendanga. Vava mfidi e kumbi katumona, wayiza vana ekumu yo kutufiaulwisa. Wafunga makasi yo kaza vo ke tuvaika diaka ko muna kumbi dia maza. I bosi, vava kumbi dia maza diakala muna mbu, Haxworth wa mfumu a luyalu otambulang’e nzenza wankanikina vo katuyambula ko twavaika vava kumbi dia maza dilwaka van’ekumu. Ke twazaya ko ekuma kavanina nkanikinu wau, kadi yandi wateka kutuvana nswa wavaika muna kumbi dia maza.

Vava twanatwa kwa Haxworth, wafwema kikilu. Watuvovesa vo ke tulendi kota ko mu nsi a Cingapura. Wau vo ke twazaya wo ko, twasonga nkanda mieto mia sonama vo “Baveno nswa wa kota mu Nsi.” Kuna makasi mawonso obongele nkanda mieto vana moko yo vunzuna e sono yoyo. Kansi, kumbi dia maza dia kiyendela kwandi. Haxworth mvu amvimba kakala ye nkanda mieto, i bosi wavutula mio yo soneka vo “Baveno Nswa wa Kala mu Nsi.”

Nluta mia Salu kia Umbangi Kuna Cingapura

Muna ngonde Abidi ya mvu wa 1947, vava twalwaka kuna Cingapura, Joshua kaka wakala se Mbangi a Yave. Salu kia ntangwa ke ntangwa kasadidinge kia mviti a nzila yamuna lufwa lwandi muna lubantiku lwa mvu wa 1970. Awana balongoka eludi kia Nkand’a Nzambi bayantika kio samuna kw’akaka. E sambu yeto twalomba kwa Nzambi kimana katuvana asadi ayingi muna salu kia nkutik’a mwanda, yavaninwa e mvutu.​—⁠Matai 9:​37, 38.

Muna mvu wa 1949 vava Haxworth kakala mu lumbu ya vundu kuna Inglaterra, missionário sambanu batanga kalasi kia 11 kia Sikola ya Ngiladi balwaka ku Cingapura. O nkundi ame Dave yasalanga yandi mu mvu miayingi wayela, diadi diavavanga vo kayambula e salu kia missionário. Wayaluka yo kwenda zingila kuna Australia, kuna kasadila Yave ye kwikizi kiawonso yamuna lufwa lwandi muna mvu wa 1973. Muna buka kia missionários sambanu ampa ana bayiza, vakala ye Aileen Franks, ona yakazala yandi muna mvu wa 1956.

Muna mvu mialanda, twalongoka Nkand’a Nzambi yo wantu ayingi ana bakituka se Mbangi za Yave kumosi yo wan’au. O unu akaka salu kia ntangwa ke ntangwa besalanga muna nsi za kinzenza. E mbandu a Lester yo nkaz’andi Joanie Haynes, esi América ana bazingilanga kuna Cingapura ya lukasakeso kikilu. Twayantika longoka yau Nkand’a Nzambi muna mvu wa 1950. Una ke bavutukidi ko kuna Estados Unidos, banungunuka nzaki muna mwanda yo vubwa. I bosi, Lester yo Joanie bavwa nsambu zayingi muna salu kia umbangi. Wantu ayingi basadisa mu kituka se Mbangi za Yave kumosi yo wan’au atatu.

Joanie wasoneka vo: “Dialudi, e mvu una twakala kuna Cingapura, wasoba e zingu kieto. Kele vo ke ‘nwatutambula ko’ nanga nga twakinu kangala mu nza yawonso. Ivutulanga matondo wau nwalonga e ludi kwa Lester, kadi tuka kuna lubantiku nwanlonga o zola muna Yave ye mpangi zeto z’Akristu. Ke vilakananga dio ko.”

Twasala Y’esi Nzo eto Kuna Cingapura

Muna mvu wa 1962 vabwa diambu diasoba zingu kieto. Dotolo dieto wazayisa Aileen vo wayimita. Twakala ye luzolo lwa kala mu salu kia missionária, kansi aweyi twadi kio sadila yo sansa mwana? Nathan H. Knorr ona wafilanga salu kia Mbangi za Yave kia nza yawonso, watusonekena nkanda yo kunkasakesa yavava e salu kimana yakala ku Cingapura. Ediadi mpasi diakala.

Nzenza zayingi mu fulu y’etunda basadilanga muna makompani ma nsi za kinzenza. Kiazaya salu kiakaka ko, kadi se vioka mvu 23 tuka yamanisina tanga sikola, salu kia ntangwa ke ntangwa kaka yasalanga. Muna kuma kiaki, yatwika nzimbu yo nkanda wa ndomba za salu kwa kompani dimosi kuna Londres kimana  bampavila e salu muna makompani ma nsi za kinzenza kuna Cingapura. Muna nkanda wau yasonga vo i selo kia Nzambi muna nsi a kinzenza.

I bosi yabaka e mvutu: “Diankenda kikilu, kadi katumwene fulu ko kina lenda sadila.” Bambadikila nze nkwa umbangu wayingi! Ngonde vava zalunga, mwan’eto Judy wawutuka. Muna ntangwa yayina, mpangi Knorr wa kingula Cingapura, wayenda tala Judy ye ngudi andi kuna nzo ya wukila mbevo kawutukila. Watuzaisa vo: “Nukala kaka muna vula dia missionário yavana Bill kebaka e salu.”

Ke vavioka ngonde zayingi ko, yabaka salu kia nteki mu kompani dia makumbi m’ezulu ma nsi za kinzenza. E nzimbu yafutwanga zafwana zakala mu dikila e nzo ame. Vioka mvu miole, kompani dimosi dia esi América diampana salu yo kumfuta e nzimbu zayingi ke mu zina yabakanga ko. Kuna kwalanda, yatoma zayakana yo zitiswa muna kompani dia nkangalu, ediadi diampana ntangwa mu kalanga kumosi y’esi nzo ame yo kuyivana emvimba muna salu kia Kikristu.

Muna sia e salu ya mwanda va fulu kiantete, twakumika zingu kieto muna salu kia Yave. Ediadi diansadisa mu kala y’elau diayingi dia salu muna nkubik’a Yave. Aileen wakota diaka mu salu kia ntangwa ke ntangwa. I bosi, e salu kia samuna nsangu za Kintinu kiawokela kuna Cingapura. Muna mvu wa 1960 twasumba nzo zole za tekela vana kati kwa mbanza yo kitula zo Eseka dia Kintinu. Nkutakani ziya zikutakananga mun’eseka diadi.

E Salu Kieto Kiasiwa Nsiku!

Oku kukwiziwa, vabundumuka kitantu. Wau vo i fu kieto, kina kia 14 kia ngonde Yanuali ya mvu wa 1972, twayenda ku lukutakanu kun’Eseka dia Kintinu. Twawana kielo kiasiw’e kumba. Vakala ye sono vo, o luyalu kazolele diaka  Nkutakani ya Mbangi za Yave ko mu Cingapura. E salu kieno kisilu Nsiku! *

O zikama kw’Eseka dia Kintinu ke kwamanisa nsambil’a Yave ko, kansi yakiyuvula kana ‘Alweyi i Luzolo lwa Nzambi kwa esi nzo ame?’ Yayindula vo kele vo batuyingidi omu Cingapura ka tulenda vutuka diaka ko mu tala akundi eto. Muna kuma kiaki, yalomba nswa kwa mfumu a salu kana vo ndenda kwenda sadila muna mbanza Kuala Lumpur, kuna Malásia. Ediadi dilenda sadisa esi nzo eto mu vutuka kondwa nkakalakani. Yasivika kikilu vava katonda ye kunsia se mfidi a salu muna mbanza Kuala Lumpur. Wasia nsilu wa kumfuta nzimbu zayingi ye nluta miakaka ke mu zina yabakanga ko.

I bosi yakiyuvula: ‘Nga i luzolo lwa Nzambi vo twayaluka yo sisa ampangi zeto ku Cingapura?’ Twazayisa diambu diadi kwa Yave muna sambu. Twasungamena vo Yave watufila mu mbanza yayi. Muna kuma kiaki, yabaka nzengo zalembi yaluka. Mfumu ame a salu wasivika wau vo yatina lukau lwandi lwa kumfuta nzimbu zayingi.

Diampasi kikilu diakala muna zinga yo sala e salu kieto vava batusima, nkumbu miayingi twakangama yo siwa mu pelezo. Ntangwa zayingi twayangalelanga mvovo tutanganga muna Nkunga 34:7: “E mbasi a Yave izung’awana bekumvumina, ikubavuluza.”

Kiyekwa Kiampa

Muna mvu wa 1993, vava twalungisa mvu 46 kuna Cingapura, batuzayisa twavutuka ku Nova Zelândia kimana twasadila mu luvuvamu lembi telama moyo. Twakendalala kikilu mu sisa akundi eto ana twatoma zolanga kuna Cingapura. Kansi, dia lukasakeso mu zaya vo lukwikilu lwau lwasikila yo kubikwa ye tungwa ka ilenda zeloka ko vana tiya. Ediadi diabasadisa mu kala nangwí yo zizidila ntota.​—⁠1 Korinto 3:​12-14.

Wau, vioka mvu 14 se tuna ku Nova Zelândia yo Aileen, kana una vo se tu anunu twakinu mu salu ki’aviti a nzila especial. Mike wa mbuta ame wina ye mvu 94 yo Peter una ye 90 lwa mvu, bakinu sadila Yave ye kwikizi kuna Canadá.

Muna mvu wa 1998 Judy wavutuka sadila kuna nsi za Oriente mu mvu miayingi. Muna nkanda katusonekena wavova vo: “Konso lumbu, ivutulanga matondo kwa Yave muna kumpana elau dia sadila kwaku! I nutondele mpe muna mawonso nwandonga ye ngolo nuvanganga kimana yazindalala sadila kwaku.” Muna mvu wa 2003 wavutuka ku Nova Zelândia mu kutusadisa. *

Tuvutulanga matondo kwa Yave wau tuna ye mavimpi mambote mu tambulwila mboka ya Mfumu eto yalomba asadi ayingi muna salu kia nkutika. E salu kiaki kiese kiayingi kikututwasilanga. Vava “nza ivempoka” nze una tutanganga muna Nkand’a Nzambi, tukala ye kiese kia mona ndungana nsilu owu wa Nzambi: “Ndion’ovangang’o luzolo lua Nzambi, zing’aka kezinganga yakwele mvu.”​—⁠1 Yoane 2:17.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Foto muna lukaya lwa 31]

Joshua kaka wakala se Mbangi a Yave vava twalwaka kuna Cingapura muna mvu wa 1947

[Foto muna lukaya lwa 31]

Mono yo Dave Farmer kuna Hong Kong, vava twakala muna nzila Cingapura muna mvu wa 1947

[Foto muna lukaya lwa 31]

Mono ye Aileen muna mvu wa 1958

[Foto muna lukaya lwa 32]

Kumosi ye mwan’eto ankento, Judy

[Avwe a Foto]

Kimroy Photography

[Avwe a Foto zina muna lukaya lwa 29]

Kimroy Photography