Tanginina Lukwikilu Lwau

Wavingila yo Yingila

ELEYA zolele kala va fulu kia yandi mosi, mu mokena yo S’andi ezulu mu sambu. Kansi e nkangu kazinganga wau bateka mona vava ngunza ndioyo aludi kalomba e tiya twakulumuka kun’ezulu, ndonga muna yau bavavanga vwa edienga diandi. Una katombokele ko vana Mongo a Kamele wakala ye tembwa kia ngolo mu kwenda samba kwa Yave wa Nzambi va fulu kia yandi mosi, Eleya salu kiampasi kakala kiau. Diavavanga vo kamokena ye Akabi wa Ntinu.

Akabi yo Eleya baswaswana kikilu bakala. Akabi mvwatu mia ntinu kakala miau, mbendomoki ye nkw’eloko. Eleya, mvwatu mia ngunza kakala miau, nanga mu nkanda samo yovo mika mia nkombo miavangilwa. Nkwa unkabu, ziku yo lukwikilu. Vava o kuma kwabwita, mayingi masengomoka mu kuma kia fu ya wantu awaya yau ewole. *

Lumbu kiampasi kiakala kw’Akabi ye asambidi a Bale. Diazayakana vo e nsambil’a bubu kayikama Akabi yo nkaz’andi Izebele wa ntinu ankento muna kintinu kia makanda kumi ma Isaele, yaluvunu. Bale wasenzekwa vo nzambi a luvunu. E nzambi ndioyo wakondwa moyo wafunga mu twasa tiya balomba ngunza zandi muna sambu, ye makinu ye fu kiau kia kilweka. Bale kalenda tanina 450 ma ngunza zandi ko ana bavondwa. E nzambi a luvunu, wafunga mpe mu diambu diakaka edi diavavwanga singikwa. Muna mvu ntatu, ngunza za Bale balombanga kwa nzambi au kanokesa mvula muna nsi, kansi Bale kalenda wo vanga ko. Ke kolo ko yandi kibeni Yave onokesa mvula mu songa vo osundidi nkuma.​—⁠1 Ntinu 16:30–17:1; 18:​1-40.

Yave nkia ntangwa kadi nokesa e mvula? Eleya aweyi kadi vanga? Adieyi tulenda longoka kwa muntu ndioyo wa nkwa kwikizi? Yambula twafimpa lusansu lwasonama muna 1 Ntinu 18:​41-46.

Wakala ye fu kia Samba

Eleya wayenda vova kwa Akabi vo: “Tomboka wadia, wanua, kadi ezu dina dia mvula zayingi.” (Tini kia 41) Nga ntinu ndioyo wambi walongoka diambu muna lumbu kiaki? E lusansu ke luyikanga diambu ko, ke lusonganga mpe mvovo mia luviluku lwa ntima ko yovo lomba lusadisu kwa ngunza mu finama Yave. Akabi “otombokele kadia yo nua.” (Tini kia 42) Adieyi kavanga Eleya?

“Eleya otombokele kun’ebata dia Kamele: ovumbamene, osidi o lose vana kati kwa makungunu mandi.” Ekolo Akabi kayenda dia yo nua, Eleya wakala y’elau dia samba kwa S’andi. Tala una Eleya kayisakidika, ovumbamene, osidi o lose vana kati kwa makungunu mandi. Eleya adieyi kalomba muna sambu? Ka dina mfunu ko mu badikila dina kalomba. Kadi muna Yakobo 5:18  tutanganga vo, Eleya wasamba kimana ezulu dia noka mvula. Ka lukatikisu ko, kun’ebata dia Kamele kalombela sambu kiaki.

I bosi, Yave wavova vo: ‘I nokesena e mvula ova ntoto.’ (1 Ntinu 18:⁠1) Ozevo, Eleya walomba kimana luzolo lwa S’andi lwavangama. Vioka funda dia mvu, Yesu walonga mpe alandi andi balombanga e sambu kiaki.​—⁠Matai 6:​9, 10.

E mbandu ya Eleya mayingi ikutulonganga mu kuma kia sambu. Eleya wazaya wo vo S’andi olungisa luzolo lwandi. Vava tusambanga tufwete sungamena vo: “Konso una tulombela muna luzolo luandi [Nzambi], wa kekutuwá.” (1 Yoane 5:​14) Kansi, e sambu yeto muna wakana tufwete longoka Nkand’a Nzambi lumbu yawonso mu zaya owu wina o luzolo lwa Nzambi. Dialudi, wau vo mpasi diatwasa kwa nkangu a nsi andi, Eleya wazola vo mvula yanoka. Vava kamona esivi dina kavanga o Yave muna lumbu kiakina, wavutula matondo. Tufwete vutulanga matondo yo lomba e wete di’akaka muna sambu yeto.​—⁠2 Korinto 1:11; Filipi 4:⁠6.

Wakala ye Vuvu yo Yingila

Eleya wazaya wo vo Yave onokesa mvula, kansi kazaya ntangwa ko kadi yo nokesa. O ngunza adieyi kavanga muna kolo kiakina? Tala una tini kia 43 kivovanga: “Ovovese ntaudi andi vo, tomboka, tala kuna kalunga. Otombokele, otadidi, ovovele vo, Nkatu. Ovovele vo, vutuka mputuka nsambwadi.” Mambu mole tulenda longoka muna nona kia Eleya. Diantete, Eleya wa ngunza wakala ye vuvu muna Yave. Diazole, wakala ye fu kia yingila.

Eleya sinsu kavavanga mu zaya vo Yave onokesa mvula, muna kuma kiaki watuma ntaudi andi katomboka yo tala kuna kalunga mu vava konso sinsu ki’etuti dia mvula. Vava ntaudi kavutuka wanzayisa nsangu za nkenda vo: E sinsu “nkatu.” Kun’ezulu ke kwakala etuti dia mvula ko. Nga mwene diambu dia sivi? Sungamena vo, Eleya wavovesa Ntinu Akabi vo: “Ezu dina dia mvula zayingi.” Ekuma ngunza kavovela diambu diadi wau vo kun’ezulu ke kwakala etuti dia mvula ko?

Eleya wazaya nsilu a Yave. Wau vo ngunza ye nsunzudi a Yave, wakala ye ziku vo Nzambi olungisa Diambu Diandi. E vuvu kia Eleya kiakala nze yandi wayantika mona e mvula mu noka. Tulenda sungamena dina Nkand’a Nzambi kevovanga mu kuma kia Mose: “Wau kemonanga ndion’olembi moneka.” Nga okwikilanga vo Nzambi wina kieleka? Yandi kibeni okutuvananga kuma yayingi kimana twakala ye lukwikilu lwasikila muna yandi ye muna nsilu miandi.​—⁠Ayibere 11:​1, 27.

Tala una Eleya kayingidilanga. Watuma ntaudi andi, ke nkumbu mosi ko yovo miole,  kansi nkumbu nsambwadi. Tulenda yindula e mpasi kamona ntaudi muna sala e salu kiaki nkumbu miayingi, kansi Eleya kayoya ko mu vava e sinsu. Kuna mfoko a mputuka nsambwadi, ntaudi wavova vo: “Mumonekene etuti muna kalunga nga koko kwa muntu.” (Tini kia 44) Nga lenda yindula e ntaudi olambulanga koko kwandi yo teza etuti dia mvula diamoneka muna Mbu Anene? * Ntaudi nanga wayindulanga vo etuti diadi diakete ke diakala mfunu ko. Kansi, mfunu diakala kwa Eleya. Wavovesa ntaudi andi vo: “Tomboka wasamwina Akabi vo, kubama wakulumuka, mvula ke zakukakil’e nzila.”

Eleya watusisila mbandu. Yeto mpe mu ntangwa ina Nzambi kevanga diambu tuzingilanga mu lungisa nsilu andi. Eleya wavingila yavana Nzambi kanokesa e mvula, selo ya Nzambi o unu bevingilanga lufwasu lwa nza yayi yambi. (1 Yoane 2:​17) Tufwete yingila nze Eleya, yavana Yave wa Nzambi kefwasa e nza yayi. Yesu wa Mwan’a Nzambi walukisa alandi andi vo: “Nuyingila: kadi ke nuzeye kio ko, e lumbu kikwiz’o Mfumu eno.” (Matai 24:​42) Nga Yesu edi kazola vova vo alandi andi ke besinga zaya diambu ko mu kuma kia ntangwa yikwiza e mbaninu? Ve, kadi wabavovesa mambu mayingi mebwa ova nza muna lumbu yivitila mbaninu. Konso muntu mu yeto lenda  longoka mambu mayingi mu kuma kia sinsu ya “mbaninu a tandu.”​—⁠Matai 24:​3-7. *

E sinsu yawonso kayika Yesu ziku kiampwena isonganga. Nga ziku kia sinsu yayi ilenda kutufila mu vanga diambu mu nzaki? Etuti diakete diamoneka kun’ezulu diafila Eleya mu kala ye ziku vo Yave onokesa mvula. Nga ngunza ndioyo wa nkwa kwikizi wafusulwiswa e nsoni?

Yave Watwasa Luvevoko ye Nsambu

O lusansu luvovanga diaka vo: “Vana vau ezulu dilombokele yo matuti ye tembwa, mvula zayingi zinokene. O Akabi wele kuna Yizerele mun’ekalu diandi.” (Tini kia 45) E mambu nzaki mayantika vangama. Vava ntaudi a Eleya kazaisa nsangu kwa Akabi, vana vau etuti diadina diakete dialombola ezulu. Tembwa kiampwena kiabwa. Vioka mvu ntatu ye ndambu, e kala kiasuka, e mvula yayantika noka muna Isaele. * E ntoto ayuma wayondalala. Vava e mvula zayingi zanoka, e nkoko a Kisone wazala, ka lukatikisu ko, o maza makukulwisa menga ma ngunza za Bale zina zavondwa. Akolami a Isaele bavewa mpe elau diasukula usafu wa nsambila Bale muna nsi.

Eleya wakala ye vuvu vo ediadi lungana dilungana. Nga Akabi olenda viluka ntima yo yambula usafu wa nsambil’a Bale? Masivi mavangama muna lumbu kiakina mabavana ekuma bafwana sobela e zingu kiau. Kieleka, ka tuzeye ko dina kayindula Akabi muna ntangwa yayina. O lusansu lusonganga vo o ntinu “wele kuna Yizerele mun’ekalu diandi.” Nga walongoka diambu mun’esivi diadi? Nga wasoba e zingu kiandi? O mambu malanda mesonganga vo ve. Kansi, kuna kwa Akabi yo Eleya e lumbu ke kiafokoka ko.

Ngunz’a Yave wayenda mpe muna nzila yayina kayenda Akabi. Vava kakala muna nzila, ezulu dilombokele yo matuti ye tembwa. I bosi, esivi diampwena diavangama.

“O koko kwa Yave kwakala vana Eleya; okangidi o luketo, otinini vana vena Akabi yakun’efula dia Yizerele.” (Tini kia 46) Kieleka, muna mpila y’esivi “koko kwa Yave” kwasadisa Eleya. Yizerele lombo 30 yakala, Eleya nunu kakala. * Se badiki ngunza watina ye kinkutu kiandi kia ndá, okangidi kio muna luketo kimana katoma lundumuka. Walundumuka e ntinu muna nzila yanokang’e mvula kimana kavioka ekalu dia ntinu.

Ekwe nsambu katambula Eleya! Nanga diakala nze esivi diampwena vava kavwa ngolo ye nkuma usundidi una kakala wau muna kileke. Ediadi dilenda kutusungamesa ungunza usonganga vo muna Paradiso akwa kwikizi bevwa ngolo ye vimpi walunga. (Yesaya 35:6; Luka 23:​43) Kieleka, Eleya vava kalundumuka muna nzila yanokang’e mvula, wazaya wo vo wakala ye dienga dia Yave w’eS’andi, una vo i Nzambi mosi kaka aludi!

Yave una ye luzolo lwa sambula wantu. Muna vwa nsambu zazi tufwete vanga ngolo. Nze Eleya, tufwete yingila yo toma badika e ziku yisonganga vo ke kolo ko Yave ovanga diambu mu lumbu yayi yampasi. Nze Eleya, tuvwidi kuma yayingi mu bunda e vuvu muna nsilu mia Yave, “wa Nzambi a ziku.”​—⁠Nkunga 31:⁠5.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Babu/ Foto ina muna lukaya lwa 10]

Muna Lumbu ya Eleya e Kala Mvu Nkwa Kiazingila?

Eleya wa ngunz’a Yave wazayisa Akabi wa Ntinu vo ke kolo ko e kala kifokoka. Ediadi diavangama “muna mvu una wetatu,” nanga tuka muna lumbu kiantete kina Eleya kazayisa kio. (1 Ntinu 18:⁠1) Vava Yave kavovesa Eleya vo onokesa mvula, vana vau Wavanga wo. Akaka bevovanga vo e kala ke kiazingila mvu ntatu ko, kadi vakati kwa mvu una wetatu kiafokoka. Kansi, Yesu yo Yakobo bekutuzaisanga vo, e kala “mvu ntatu ye ngonde sambanu” kiazingila. (Luka 4:25; Yakobo 5:​17) Nga diadi disonganga vo Nkand’a Nzambi ke wina ngwizani ko?

Ve kikilu. Muna Isaele yankulu, e nsungi a kala ngonde sambanu yazingilanga. Ka lukatikisu ko, vava Eleya kazayisa Akabi vo ke venoka diaka mvula ko e nsungi yayi ya vioka tezo ye mpasi. Kieleka, nanga ngonde sambanu za vioka tuka e kala kiayantikila. Muna kuma kiaki, vava Eleya kayika e mbaninu a kala, “muna mvu una wetatu,” e kala mvu ntatu ye ndambu kiazingila. E “mvu ntatu ye ngonde sambanu” zalunga vava nkangu wawonso wakutakana mu mona e mfoko a mpaka vana Mongo a Kamele.

Badika lumbu kiantete kina Eleya kakingula Akabi. O nkangu wakwikilanga vo Bale “mfidi a matuti,” i nzambi wadi nokesa e mvula mu sukisa e kala. Vava nsungi a kala yaviokanga e tezo, o nkangu wayuvulanga: E Bale akweyi kena? Nkia ntangwa kenokesa e mvula? Muna fwasa asambidi a Bale, Eleya wavova vo ke ve kala kana dime kana mvula ko yavana kevutuka wo vova.​—⁠1 Ntinu 17:⁠1.

[Avwe a Foto]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Foto ina muna lukaya lwa 11]

E sambu kia Eleya kisonganga etima diandi diamona vo luzolo lwa Nzambi lwavangama