Nkanda Watuka ku Gana

Lumbu Kiakutuluka Mpond’a Ndombe

KE wau ko yabadikilanga muntu ndioyo. Wavwata yunga kiampembe yo kanga mpond’a ndombe muna luketo. Okubamene mu nwana karaté. Oyalumwini moko yo siamisa malu. Okangidi o luse. Meso masobele mpwa, ovaikisi mo mu songa vo yandi nkwa ngolo.

Vana vau onikukini, okazidi oku vo: “Hyat!” Ozangwidi moko kun’ezulu. I bosi, owende mo van’ebaya, ditolokele. Otakukidi diaka kun’ezulu mu nwanisa nkw’andi. Ikiyuvwidi: Nga i muntu ndioyo walombele longoka Nkand’a Nzambi?

I bosi, imfinamene yo kunkaisa. Inyuvwidi vo: “Nga ngeye u Kojo? Ngina ye ziku vo oyangalela longoka Nkand’a Nzambi.” Osimbidi koko kwame, osevele. Unsongele ngemba. E mpw’andi isobele emvimba, kiamwena diaka wonga ko. Umpovese vo: “Elo, nzolele longoka kikilu Nkand’a Nzambi. Nkia lumbu tuyantika?”

Twavwanda vana ntwala a nzo andi yo yantika longoka Nkand’a Nzambi. Fulu kiaki kiambote ye kiavuvama. Yeto atatu twakala: Kojo, mono ye finkewa fiandi. Fiakala ye lá wa centímetro 35. Fiakala ye wika wambwaki vana ntu ye wampembe vana befo, fiambote kikilu. Ke fiavuvamanga ko, fiadiatanga e nkanda mieto yo tunta lapi, fiakotesanga moko mandi muna posi kia mvwatu mieto mu vava konso má. Nze una mase makulukila mazu ma yingyana-ngyana, o Kojo katokanenanga mavwanga ma nkewa yayi ko, wasianga sungididi kiandi mun’elongi. Yuvu kayuvulanga yasonganga vo wakala y’etima dia zaya mambu mayingi. Nanga nsaka za karaté kalongoka za nsadisa mu kala walungalala yo lembi tambulwila konso diambu lembi zaya e ziku kia Nkand’a Nzambi.

Elongi dieto dia Nkand’a Nzambi dianungunuka. Kuna kwalanda, yasolola diambu diakaka kanwananga diau. Kojo wampovesa vo: “E nsaka za nwana i diambu katoma yangalelanga mu nza yayi.” Yabakula vo wakala y’etima diangolo muna nsaka za nwana kalongoka. Muna kimbuta kia mvu 26, Kojo kazolanga kaka nsaka za karaté ko, kansi wakituka mpe se mbangu muna nsaka zazi yo lwaka mu tezo kia tambula mpond’a ndombe, ina vo akete kaka belendanga lwaka muna tezo kiaki.

 Kizeye ko kana vo Kojo oyambula karaté yovo keyambula ko. Ngina ye ziku vo Kojo ozeye wo vo nwana karaté yo lweka akaka ke dina ngwizani ko yo zola ye nkenda besonganga Akristu akieleka. Kansi, Nkand’a Nzambi uzezesanga ntima miabala mia wantu. Kele vo ntim’a Kojo mpe wambote, uzezeswa kwa nkum’a Diambu dia Nzambi. Mfwete zindalala.

Lumbu kimosi vava twalwaka ku mfoko elongi dieto, twatanga sono kimosi kia Nkand’a Nzambi kiasimba ntim’a Kojo. Yandi kibeni watanga kio. “O Yave kemika nsongi: Vo i kimpumbulu yo [munzola-mavangu ma nsoki], o moyo andi ubamengene.” (Nkunga 11:⁠5) Kojo wavutukilanga mvovo miami: ‘Munzola-mavangu ma nsoki.’ Meso mandi masoba e mpwa. Wantala yo seva. I bosi wavova vo: “Mbakidi e nzengo.”

Owau, Kojo yo mono salu kilutidi o mfunu tusalanga, kia longa Nkand’a Nzambi kwa wantu. Muna mene wau, tuna ye muntu tukwenda kingula, nkumbu andi Lucas.

Vava twayendanga kuna nzo a Lucas, twaviokela van’ezandu dimosi diazala ye wantu. Bayala meza mau matekela vana nzila, batekanga ndungu zabwaka ye zankunzu, tumantu, kunku ya yingombo (quiabo) radio, nonga, tini ya sabuni, nsuki za nsoka, salanganu ya kuku, mvwatu ye nsampatu za fwa diavita. Wan’a ndumba bevumvulanga ya kuku ya kuna mu teka madia malambwa vana ntu. Bediukidilanga vana vena ndonga mu teka ngola zayangwa, nkala ye nkodi-ambete. E nkombo mpe mbwa ye nsusu zidiukidilanga vana vena wantu. Olenda wá mpe mazu ma radio, mazu ma nsusu zikokolanga ye mazu ma wantu.

Vava twasisa e zandu, twakota mu nzil’a ntoto yakuna mbanza twayendanga. Twalwaka va nzo imosi yankulu yasonekwa muna yaka vo: “Fulu kia Nkangalu Anda.” Toko dimosi oyikilwanga vo Lucas, wakala vana mwelo a nzo andi watubokela vana viozi. E fulu kiaki kiazala ye nsaku, nkela za titi ye mianzi miayuma, makaya makangwa mu nsinga ye bawula ya nti. Lekwa yayi yawonso ya se diandi dianketo owukilanga mu makaya ma kisi nsi. Ozeye mianzi ye makaya mayingi mewukanga yimbevo ya mpila mu mpila. Lucas yeto kavingidinge. Utukubikidi kunda tatu ya nti. Tuvwende e mbatakani yo yantika elongi dieto dia Nkand’a Nzambi.

Kojo mu longoka kena o Nkand’a Nzambi yo Lucas. Mvwende kuna nima yo wunikina ekolo kavananga e mvutu za Nkand’a Nzambi za kuma kia mpasi ziwokelanga ova nza. Vava Kojo kasadisanga Lucas mu solola e sono kia Nkand’a Nzambi, yatala e nlembo miandi miabala miayalumunanga makaya ma Nkand’a Nzambi muna ndekwa zawonso. I bosi yasungamena vo ke vioka kolo ko kasadidinge e nlembo miomio mu nwana karaté. O nkuma wa Diambu dia Nzambi ulenda soba e fu yambi imonekanga mu nza yayi ya kondwa nsiku yo vingisa e fu yambote. Ke vena diambu disundidi diadi ko.

Vava twavutukanga, twawanana yo muntu wavwanda kuna nsi a nti’andi a manga. Watoma wunikina vava Kojo kantangila e sono kia Nkand’a Nzambi. Vava muntu ndioyo kabakula vo tu Mbangi za Yave, watelama yo vova vo: “Kikunuzolanga ko.” I bosi, Kojo odingalele, olombele ndoloki, tuviokele kweto.

Vava twayendanga, Kojo ovovele vo: “O ntim’ame ubudiding’e ngolo vava muntu ndioyo kavovele vo kikunuzolanga ko. Ng’ozeye dina yadi vanga kwa muntu ndioyo?” Nsevele, imvuntwidi vo: “Elo, nzeye dio.” Kojo mpe osevele, tukwamanene mu salu kieto.