Yesu Adieyi Kalonga mu Kuma kia Bilungi?

“E disu diaku, ovo dikusumukisa,” ukavova Yesu, “dunguna dio. Diambote wakota muna kintinu kia Nzambi ye disu dimosi kaka, ke mu kala yo meso mole ko, watubwa kuna bilungi. Kwakuna ke kufwanga mumvidi ko ngatu zimwa tiya.”​—⁠MAKU 9:​47, 48, Contemporary English Version.

Lumbu kimosi, Yesu wayika ntangwa ketumba yimpumbulu vo: “Nukatuk’oku ngina, yeno nwasibwa, kuna tiya twa mvu ya mvu, tuna twakubamena Nkadi Ampemba ye mbasi zandi.” Wavova mpe vo wantu awaya ‘tumbu kia mvu ya mvu bevewa.’ ​—⁠MATAI 25:​41, 46. A Nova Bíblia Americana.

VO kutomene sia sungididi ko mu tanga e mvovo miami mia Yesu, olenda yindula vo bilungi bia tiya kikilu kalonga. Kansi, Yesu kabendomona Diambu dia Nzambi ko, edi divovanga vo: “Afwa ke bazeye diambu ko.”​—⁠Kimpovi 9:​5, NBA.

Yesu ozevo, adieyi kazola vova vava kavova vo wantu ‘kuna bilungi betubwa’? E “tiya twa mvu ya mvu” kayika Yesu, nga fulu kieleka yovo nona kasadila? Muna nkia nsasa yimpumbulu ‘bekwendela muna tumbu kia mvu ya mvu’? Yambula twafimpa e yuvu yayi kimosi kimosi.

O Yesu adieyi kazola vova vava kavova vo wantu ‘kuna bilungi betubwa’? E mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo “bilungi” muna Maku 9:​47, i Geena. Mvovo wau muna Kiyibere uyikilwanga vo Geh Hin·nomʹ, wina ye nsasa vo “Ndimb’a Inomi.” E Ndimb’a Inomi kumbazi a yaka ya Yerusaleme yankulu wakala. Muna lumbu y’atinu a Isaele wakala se fulu kina akaka bayokelanga wan’au se yimenga, evangu diangemi, diatumbwa kwa Nzambi. Nzambi wavova vo ofwasa awana basadilanga evangu diadi dia nsambil’a luvunu. E Ndimb’a Inomi wayikilwanga vo ‘Ndimb’a Vondela,’ mûna mwatubwanga “mavimbu ma wantu” ke bafwanukina zikwa ko. (Yeremiya 7:​30-34, Versão Rei Jaime) Muna kuma kiaki, Yave wasakula vo Ndimb’a Inomi ukala se fulu kia lozela mavimbu, ke fulu kia bangikila mioyo mia wantu ko.

Muna lumbu ya Yesu, nkangu a Yerusaleme wasadilanga Ndimb’a Inomi se fuku dia tuba titi. I kuna bayokelanga e titi yo mavimbu ma yimpumbulu, ke kwazimwanga tiya ko.

Vava Yesu kayika mumvidi ulembi fwa ye tiya tulembi zimwa, nanga sono kia Yesaya 66:24 kayika. Mu kuma kia ‘mavimbu m’awana bakuzukila Nzambi,’ Yesaya wavova vo “mumvidi au ke ufwa ko, ngatu tiya twau tuzimwa.”(RJ) Yesu y’awana kalonganga bazaya wo vo, Yesaya mavimbu ma wantu ana ke bafwanukinu luziku lwa zitu ko kayikanga.

Ozevo, Yesu wasadila mvovo Ndimb’a Inomi yovo Geena mu songa vo fwa emvimba kayika, kondwa vuvu kia lufuluku. Watoma kiesesa e mvovo wau vava kavova vo Nzambi “olenda fwasa mwanda ye to kuna Geena.” (Matai 10:​28, NBA) E Geena  yovo bilungi, disonganga vo fwa emvimba, ke fulu kia mwesa moyo mpasi zakwele mvu ko.

E “tiya twa mvu ya mvu” kayika Yesu, nga fulu kiakieleka yovo nona kasadila? Zaya dio vo “e tiya twa mvu ya mvu” kayika Yesu muna Matai 25:​41, kwa “Nkadi Ampemba ye mbasi zandi” twakubikilwa. Nga vangwa ya mianda ilenda via vana tiya? Muna yika mvovo “tiya,” Yesu nona kasadila. Kieleka, “mameme ye nkombo” kayika Yesu mun’elongi diandi, ke ma kinitu ko; buka yole ya wantu yisonganga. (Matai 25:​32, 33) E tiya twa mvu ya mvu kayika Yesu tuna tubomona yimpumbulu ke twa kinitu ko.

Muna nkia nsasa yimpumbulu ‘bekwendela muna tumbu kia mvu ya mvu’? Kana una vo nsekola zayingi zisadilanga mvovo  “tumbu” muna Matai 25:​46, e mvovo wa Kingerekia koʹla·sin wasekolwa vo tumbu, un’e nsasa ya “sakulula nti” yovo zenga ntayi za nti. Ozevo, ekolo awana bena nze mameme bevwa moyo a mvu ya mvu, awana bena nze nkombo balembi viluka ntima “tumbu kia mvu ya mvu” bevewa, i sia vo bekendonwa emvimba nze una uzengwanga ntayi za nti.

Adieyi Obenze?

Yesu kasidi longa ko vo wantu moyo ulembi fwa bena wau. Kansi, nkumbu miayingi kalonga oma ma lufuluku lwa mafwa. (Luka 14:​13, 14; Yoane 5:​25-29; 11:​25) Kele vo Yesu kakwikila elongi dia moyo ulembi fwa, kadi longa lufuluku lwa mafwa ko.

Yesu kalonga ko vo Nzambi yimpumbulu kebangikanga yakwele mvu. Kansi, wavova vo: “Nzambi wazol’e nza i kavanin’o Mwan’andi amosi, kimana konso on’okwikilanga muna yandi ke vila ko, kansi moyo a mvu ya mvu kevwa.” (Yoane 3:​16, NBA) Yesu wavova vo awana balembi kwikila muna yandi besinga fwa. Kele vo wazaya dio vo bezinga yakwele mvu kimana bamweswa mpasi kuna bilungi, kadi vova ko vo fwa befwa.

Elongi dia yokwa kuna bilungi ke diatuka mu Nkand’a Nzambi ko. Kansi, longi dia mindembi kwikila, diakitulwa nz’elongi dia Kikristu. (Tala kunku, “Lusansu lwa Esi Zula mu Kuma kia Bilungi,” lukaya lwa 6. Nzambi ke bangikanga wantu yakwele mvu ko kuna bilungi. O zay’e ludi mu kuma kia bilungi aweyi dilenda sobela mpila obadikilanga Nzambi?

[Babu kina muna lukaya lwa 6]

Lusansu Lwa Esi Zula Mu Kuma Kia Bilungi

ETUKU DIA LUKWIKILU LWA ESI ZULA: Esi Engipito kuna nz’ankulu bakwikilanga elongi dia bilungi bia tiya. O nkand’a Ȧm-uat, wavaikiswa mu mvu wa 1375, vitila tandu kia Kristu uvovanga vo, “awana bezengw’o ntu yo tubwa mun’ewulu dia tiya . . . ke belenda mo tomboka ko, . . . ngatu venga e nlaku a tiya.” Plutarch wa nkwa ngangu a mwisi Ngerekia (c.46-​120 ya Tandu kia Kristu) wasoneka mu kuma kiau vo: “Bebokomoka ye dilu vava betambula tumbu kiau.”

ELONGI DIA BILUNGI DIAKOTA MUNA KIYUDA: Josefo wa nsoneki a lusansu wa mwisi Yuda muna mvu mia (37-​c.100 Tandu kia Kristu) wavova vo Ayuda bakwikilanga vo moyo “ke ufwanga ko.” Wakudikila vo: “Lukwikilu lwau lwafwanana ye lwa Mingerekia . . . Beyindulanga vo mioyo mia yimpumbulu mu wulu dia tombe mitubwanga, muna ke balendi tomboka ko yo bangikwa yakwele mvu.”

ELONGI DIA BILUNGI DIAKOTA MUNA MABUNDU MA KIKRISTU KIA KIMPANGILA: Muna tandu ki’ezole, nkanda mosi wa lusansu wayikilwanga vo Apocalipse de Pedro (Lusengomono lwa Petelo) uvovanga mu kuma kia yimpumbulu yayi vo: “Bebomonwa kwa tiya tulembi zimwa. Ezrael wa mbasi a nsita, obongang’e ndambu za nitu zayokwa za akala ye akento yo tuba zo kuna fulu kia tombe kia bilungi.” Muna kolo kiakina mpe Teófilo wa nsoneki a mwisi Antiokia wayika e mvovo mia Sibila wa ngunza ankento a Ngerekia ona wasonga e tumbu bebaka yimpumbulu vo: “Tiya twanyuyi tukubabwila yo via lumbu yawonso.” Teófilo wavova vo e mvovo miami mia “ludi ye mia mfunu, miansongi kwa wantu awonso.”

MUNA TANDU KIANTETE BILUNGI BIA TIYA BIASADILWANGA MUNA MFUNDISA YA NSOKI: Mary I, wa ntinu a nkento a nsi ya Inglaterra muna mvu wa (1553-​1558), wayikilwanga mpe vo “Maria, a Sanguinária,” kadi wayoka tezo kia 300 za esi dibundu dia protestante vana nti, wavova vo: “Ekolo mioyo mia yimpumbulu mivianga kuna bilungi, ka vena ye dina mfwete vanga ko ovo ke tanginina landa kunda kia Nzambi ko, muna kubayoka ova ntoto.”

NSASA AMPA: Muna mvu miavioka, mabundu makaka mafimpulula elongi diau mu kuma kia bilungi. Kasikil’owu, buka ki’afidi a dibundu kuna Inglaterra bavova muna mvu wa 1995 vo: “E bilungi ke fulu kia bangikila wantu yakwele mvu ko, kansi, i nzengo zansuka kebakanga Nzambi kwa wantu awaya, i sia vo lembi vo kala diaka.”

[Babu/​Foto ina muna lukaya lwa 7]

“EYANGA DIA TIYA” NKI?

Muna Lusengomono 20:10 tutanganga vo, o Nkadi Ampemba ovetwa “van’eyanga dia tiya” yo ‘bangikwa yo fuku yo mwini, yamu mvu ya mvu.’ (Versão Rei Jaime) Kele vo Nkadi Ampemba obangikwa yakwele mvu, Nzambi nga kadi yambula ko vo kafwaswa. Kansi, Nkand’a Nzambi uvovanga vo Yesu osinga ‘kumfwasa.’ (Ayibere 2:​14, RJ) Eyanga dia tiya “mfw’ezole” disonganga. (Lusengomono 21:⁠8) E lwalu ke lufwa lwantete ko luna luyikwanga mu Nkand’a Nzambi, lwayizila mu kuma ki’esumu dia Adami. Awana bafwa lufwa lwalu lwantete balenda kwau fuluka. (1 Korinto 15:​21, 22) Wau vo, Nkand’a Nzambi ke uyikanga ko vo awana bena “van’eyanga dia tiya” fuluka befuluka, ozevo “mfw’ezole” i mpila yakaka ya lufwa, lufwa lwakondw’e vuvu kia lufuluku.

Ayeyi i nsasa ya sia vo awana bena “van’eyanga dia tiya” bebangikwa yakwele mvu? Ezak’e ntangwa, ‘lubangamu’ lulenda songa vo “lembi vevola” o muntu. Lumbu kimosi vava Yesu kawanana ye nkwiya, bakaza vo: ‘E Mfumu nga wizidi kutubangika [watukanga muna mbilu], wau ke kiafwene ntangwa ko e?’ (Matai 8:​29; Luka 8:​30, 31; RJ) I kuma vo, awonso bena “van’eyanga dia tiya” mpasi zalembi vevolwa bemona yovo “mfw’ezole,” befwa.