Nga Wonga wa Mafwa Omonanga?

NDONGA bevananga e mvutu za kiuvu kiaki vo, “ve. Ekuma mfwete mwena wonga?” Bekwikilanga vo amafwa bafwa emvimba. Kansi, vena mpe ye ulolo wa wantu bekwikilanga vo amafwa mu nza ya kimwanda bekwenda zingilanga.

Kuna Benin, mwamu África, ndonga bekwikilanga vo amafwa balenda vutuka mu vonda yitu yau. Wantu betekanga mavwa mau yovo dia mfuka mu sumba bulu yo vangisa e nkizi mu vuvika mianda mia yitu yau yafwa. Akaka mpandu besadilanga yo kwikila vo mwanda usalanga yo moyo vava muntu kefwanga ye ulenda mokena y’awana basidi o moyo. Akaka bebwilwanga mambu mampasi mana beyindulanga vo mianda mia mafwa mikubavanganga mo.

Mosi muna awana babwila mambu mama i Agboola, on’ozingilanga kuna nkendelo ya nsi a Benin ye Nigéria. Wavova vo: “Omu zunga kieto, wantu mavangu ma mpandu besadilanga. Mavimbu mesukulwanga yo kubikwa mu kota mu nza ya kimwanda. Nkumbu miayingi ilundanga vevele kia sabuni kisuvanga yo sangalakesa kio ye makaya makaka. I bosi ikusanga makaya mama muna nkele ame akondela yo yika e bulu kina nzolele vonda, i diau mpe divangamanga.” Mavangu nze mama meluta vangamanga yo badikilwa vo maludi. Kansi, vena ye mavangu makaka ma mpandu metoma mwesanga wonga.

“Vava wan’ame wole amakala bafwa e mfw’esivi, edi yabanza vo muntu okundokanga. Muna solola ndoki ndioyo, yayenda kwa boba kimosi kia ngang’a nkisi watoma zayakana. Wampovesa vo muntu okundokanga. Edi diatoma kunkendeleka, nganga ndioyo wavova vo o wan’ame ku nsi ya kimwanda bena, kuna bevingilanga yavana ndiona wabavonda kefwa, kimana bakituka se ntaudi zandi. Wavova diaka vo, mwan’ame watatu diau adimosi dikumbwila. Ke vioka lumbu yayingi ko, o mwana mpe wafwa.”

I bosi, Agboola wawanana yo John wa Mbangi mosi a Yave kuna Nigéria. John wasadila Nkand’a Nzambi mu kunsonga e nkal’a mafwa. Mana kawá, masoba e zingu kiandi. Malenda mpe soba e zingu kiaku.

Amafwa nga Moyo Bena?

Nani olenda vana mvutu zakieleka za kiuvu kiaki? Kavena muntu ko olenda zo vana, kana nkutu nganga nkisi watoma zayakana. Kansi, Yave wa Mvangi a mioyo miawonso ‘mun’ezulu y’ova nza, ye lekwa imonakana ye ina mpe ilembi monakana,’ yandi una ye mvutu za kiuvu kiaki. (Kolosai 1:​16) Wavanga mbasi bazingila kun’ezulu, o wantu ye bulu bazingila ova ntoto. (Nkunga 104:​4, 23, 24) Mioyo miawonso kwa Yandi mivwilu. (Lusengomono 4:​11) Tala dina divovanga Nkand’a Nzambi mu kuma kia mafwa.

Yave, yandi i wantete wavova edi dia lufwa. Walukisa Adami yo Eva vo fwa befwa kele vo bankolamene. (Etuku 2:​17) Ediadi aweyi disongele? Yave wavova vo: “U ntoto wina, mu ntoto ovutuka.” (Etuku 3:​19) Ovo muntu ofwidi, e nitu ivutukanga muna ntoto. O moyo ke ukalanga diaka ko.

Adami yo Eva kuna lukanu bakolamena Nzambi yo zengelwa nzengo za lufwa. Ke yau ko i wantu antete bafwa. Abele wa mwan’au i muntu antete wafwa. Kaini wa mpangi andi, yandi wamvonda. (Etuku 4:⁠8) Kaini kakala ye wonga  ko vo mbunzi andi ona wafwa kunda kekunlandila. Kansi, wamonanga wonga wa dina balenda kumvanga awana bakala moyo.​—⁠Etuku 4:​10-16.

Vakala ye ntangwa ina Erodi wa Ntinu katelamwa o ntima vava kavoveswa kwa nganga vo ‘ntinu a Ayuda’ owutukidi mo. Muna vava vonda ntinu ndioyo, Erodi wavondesa wan’amakal’awonso bakala muna Beteleme, tuka awana bakala ye mvu miole y’ana ke baluaka mo ko. Kansi, mbasi wavovesa Yosefe vo kabonga Yesu yo Maria ‘katinina kuna Engipito.’​—⁠Matai 2:​1-16.

O Erodi, vava kafwa, mbasi wavovesa Yosefe vo kavutuka kuna nsi a Isaele “kadi bavwa fwa, ana bavavidi o moyo a kingyanangyana.” (Matai 2:​19, 20) Mbasi wazaya wo vo Erodi kalendi vanga diaka diambu ko kwa Yesu. Yosefe kamwena diaka Erodi wa Ntinu wonga ko. Kansi, wamona wonga wa dina kalenda kumvanga Ankelao wa mwan’a Erodi. Muna kuma kiaki, Yosefe wayenda zingila y’esi nzo andi kuna Ngalili.​—⁠Matai 2:⁠22.

Lusansu lwalu lulenda kutusadisa mu zaya vo amafwa ke balendi vanga diambu ko. Ozevo, adieyi tulenda vova mu dina diabwila Agboola ye wantu akaka?

“Nkwiya” Yovo Mianda Miansafu

Muna kimbuta kiandi, Yesu wawana ye mianda miambi. Basungamena Yesu yo kunyikila vo “Mwan’a Nzambi.” Yesu mpe wabasungamena. Oyau ke mianda mia mafwa ko. Kansi, Yesu wabayikila vo “nkwiya” yovo mianda miansafu.​—⁠Matai 8:​29-31; 10:8; Maku 5:⁠8.

Nkand’a Nzambi uyikanga vangwa ya mianda ina ye kwikizi muna Nzambi y’eyi yankolamena. Nkanda Etuku uvovanga vo vava Yave kavaikisa Adami yo Eva wa nkolami muna mpatu a Edene, wasia mbasi yovo akelubi kuna este a mpatu, kimana mwalembi kotwa kwa muntu. (Etuku 3:​24) Eyayi nanga i nkumbu antete e vangwa ya mianda yamoneka kwa wantu.

Kuna kwalanda, ulolo wa mbasi bavwata nitu za wantu yo kwiza ova ntoto. Yave kabavana kiyekwa kia konso salu ko ova ntoto. Mbasi zazi, “bayambula kak’ekiau kalu” kun’ezulu. (Yuda 6) Ekani diau diambi diakala. Bayibongela akento yo wuta wan’a ndangula, bayikilwanga vo Anefili. Anefili ye mase mau m’akolami bazadisa ntoto ye umpumbulu ye mavangu makaka ma nsoki. (Etuku 6:​1-5) Yave wasukisa umpumbulu wau muna twasa Kizalu kia nz’amvimba, muna lumbu ya Noa. Kizalu kiaki, kiafwasa yimpumbulu yawonso, akala, akento ye wan’au andangula. Adieyi diabwila mbasi?

Bavutuka muna nza au ya kimwanda. Yave kabayambula diaka ko mu ‘vutukila fulu kiau.’ (Yuda 6) Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O Nzambi, ovo walembi vûkisa mbasi zina basumuka, wabatuba kaka kuna bilungi, yo kubasia muna mawulu ma tombe, balundwa yamuna fundiswa.”​—⁠2 Petelo 2:⁠4.

E bilungi ke fulu kia bangikila wantu ko, kansi pelezo, i sia vo awana bena mo ke balendi vanga konso salu ko. E nkwiya ke balendi diaka vwata nitu za wantu ko, kansi, bakinu ye wisa ye ndekwa za fwasa e ngindu ye zingu kia  wantu. Balenda kota mu nitu za wantu ye bulu. (Matai 12:​43-45; Luka 8:​27-​33) Bevukumunanga mpe wantu muna kivunina vo wantu afwa. Mu nkia kuma? Muna kubavengomona balembi sambila Yave mu mpila keyangalelanga yo kubafilakesa mu lembi zaya e ludi mu kuma kia nkal’amafwa.

Aweyi Tulenda Sundila Wonga wa Mafwa

Agboola wabakula e ludi kia Nkand’a Nzambi mu kuma kia mafwa ye kia mianda miambi. Wamona o mfunu wa zaya mayingi mu kuma kia Nkand’a Nzambi. Wayantika longoka Nkand’a Nzambi yo John yo tanga nkanda kevaikisanga ntaudi akwikizi. Agboola wafiaulwiswa mu zaya vo wan’andi baleka bena muna ziami, ka bena mu nza ya kimwanda ko mu kituka ntaudi z’awana babavonda.​—⁠Yoane 11:​11-13.

Agboola wazaya wo mpe vo kafwete yambula emvimba mavangu ma mpandu. Wayoka salanganu yandi yawonso ya nkisi. (Mavangu 19:​19) Akaka muna vata diandi bamvovesa vo mianda makasi befunga mu kuma ki’evangu diadi. Kansi, Agboola kamona wonga ko. Walemvokela luludiku luna muna Efeso 6:​11, 12 muna tutanganga vo: “Nuvwata nwaninwa yawonso ya Nzambi, . . . kadi ndwan’eto ya . . . vu ya umwanda ya bi.” E nwaninwa yayi ya mwanda i ludi, unsongi, nsangu zambote za ungudi, lukwikilu ye nsosolo a mwanda una vo i Diambu dia Nzambi. E nwaninwa yayi kwa Nzambi ye nkum’andi itukanga.

Agboola wabembolwa kwa akundi ye yitu yandi vava kayambula mavangu ma mpandu. Kansi, wavwa akundi ampa kun’Eseka dia Kintinu dia Mbangi za Yave ana bekwikilanga muna dina kelongang’o Nkand’a Nzambi.

Owau, Agboola ozeye wo vo Yave osukisa umpumbulu wawonso ova ntoto. E nkwiya ke bekala diaka ye wisa kia vanga mbi ko, befwaswa kwa Nzambi. (Lusengomono 20:​1, 2, 10) Nzambi ofula “awonso bena muna nkala” yovo ziami. (Yoane 5:​28, 29) Muna wantu awaya mukala Abele, yingyana-ngyana yakondwa kuma bavondwa kwa Erodi wa Ntinu ye ulolo wa wantu akaka. Agboola okwikilanga vo wan’andi atatu mpe bekala muna buka kiaki. Azolw’aku bafwa balenda mpe kala muna buka kiaki. Awonso awaya befulwa, besonga e ziku vo tuka lufwa yamu mfuluk’au ke bazaya diambu ko, ngatu mona konso nkinzi bavangilwanga.

Ka vena mfunu wa mwena mafwa wonga ko. Olenda kwaku lakukil’o moyo e lumbu kina nusinga monana diaka y’azolw’aku afwa. Una diambu diadi ke divangamene ko, ekuma olembi longokela Nkand’a Nzambi mu kumika lukwikilu lwaku? Kutakananga vamosi y’awana bekwikilanga mu dina kelonganga Nkand’a Nzambi. Kele vo mu mavangu ma mpandu wakota, yambula mo emvimba. Ukitanina muna nkwiya muna vwata “nwaninwa yawonso ya Nzambi.” (Efeso 6:​11) Mbangi za Yave bena ye luzolo lwa kusadisa. Bevanga luzolo lwa longoka yaku Nkand’a Nzambi mu ngovo kumosi ye nkanda, O Nkand’a Nzambi Adieyi Kieleka Kelonganga?  *

Agboola kemwenanga diaka mafwa wonga ko, walongoka una kafwete sila nkwiya e kitantu. Wavova vo: “Kizeye ko ndiona wadia wan’ame atatu. Kansi, tuka yayantika sadila Yave, yawuta wana nsambwadi akaka. Ka vena muntu ko muna nza ya kimwanda okubavanganga e mbi.”

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Babu kina muna lukaya lwa 27]

Agboola kemwenanga diaka mafwa wonga ko, walongoka una kafwete sila nkwiya e kitantu

[Foto ina muna lukaya lwa 28]

Kaini kamona wonga ko vo mpangi andi wafwa olenda kunlandila e kunda