Nga Ozeye?

Nkia ziku tuzeye ke yasonama ko mu Nkand’a Nzambi, kansi isonganga vo Yesu wazinga kieleka se muntu muna lusansu?

▪ Asoneki ayingi bazinga lukufi ye lumbu ya Yesu basoneka mambu mu kuma kiandi. Mosi muna yau, i Cornélio Tácito ona wasoneka lusansu lwa Roma ye atinu bayala mo. Muna kuma kia tiya twayoka e mbanz’a Roma muna mvu wa 64 wa Tandu Kieto, Tácito wasoneka vo wantu ke bazaya ko kana akweyi twatuka, kansi Ntinu Nero wazaya etuku dia lufwasu lwalu. Nero wavova vo, Tácito wavavanga yekeka e ngyelele kwa buka kia wantu bayikilwanga vo Akristu. Tácito wasoneka vo: “Kristu una vo i tuku dia nkumbu ya buka kiaki, wavondwa vana moko ma Pontio Pilatu muna luyalu lwa Tibério.”​—⁠Anais, XV, 44.

Flávio Josefo, nsoneki a lusansu wa mwisi Yuda wasoneka mpe diambu mu kuma kia Yesu. Vava kayika mambu mabwa vitila lufwa lwa Festo wa mwisi Roma wayalanga muna Yuda mu mvu wa 62 wa Tandu Kieto ye nyadi ndiona wavinga vana kunda kia Festo, Albino Josefo wavova vo Ngang’ambuta Ananias “wakutakana ye afundisi a mbanda-mbanda wabasonga muntu wayikilwanga vo Yakobo, wa mpangi a Yesu ona wayikilwanga mpe vo Kristu ye akaka mpe.”​—⁠Antiguidades Judaicas, XX, 200 (ix, 1).

Ekuma Yesu Kayikilwanga vo Kristu?

▪ Nsangu Zambote zasoneka antumwa zisonganga vo vava mbasi Ngambiele kazayisa kwa Maria vo oyimita yo wuta mwana, wamvovesa vo kanyikila e nkumbu a Yesu. (Luka 1:​31) Ayuda ayingi a tandu kiantete, bayikilwanga mpe nkumbu yayi. Josefo, nsoneki a lusansu wa mwisi Yuda wasoneka nkumbu za wantu 12 bayikilwanga vo Yesu, kansi ke beyikwanga ko muna Sono ya Nkand’a Nzambi. O mwana Maria wayikilwanga vo “Nazarete” muna songa vo Yesu mwisi Nazarete kakala. (Maku 10:​47) Wayikilwanga mpe vo “Kristu” yovo Yesu Kristu. (Matai 16:​16) Ayeyi i nsasa nkumbu yayi?

E mvovo wa Kingelezo “Christ” [Kristu] watuka mu mvovo wa Kingerekia Khri·stos nsasa imosi una ye mvovo wa Kiyibere Ma·shiʹach [Masia]. E mvovo miau miole betela mina, misongele vo “Kusua.” E mvovo wau wayikilwanga mpe kwa wantu akaka una Yesu kayizidi ko ova nza. Muna bong’e nona, Mose, Arone yo Davidi wa Ntinu bayikilwanga mpe vo kusua, muna songa vo Nzambi wabasola mu kubavana e salu ye wisa kina bakala kiau. (Fuka 4:3; 8:12; 2 Samuele 22:51; Ayibere 11:​24-​26) Yesu una vo i Masia wasilwa o nsilu, yandi i muntu osundidi ona wasunzulanga Yave. Muna kuma kiaki, Yesu oyikilwanga vo “Kristu, wa Mwan’a Nzambi amoyo.”​—⁠Matai 16:16; Daniele 9:25.

[Foto ina muna lukaya lwa 15]

Foto Diansoka dia Flávio Josefo