Nsabi za Zingu Kia Nzo Yakiese

Longa Nkal’ambote kwa Wan’aku

Ngudi mosi oyikilwanga mu nkumbu a Loida, * kuna Mexico wavova vo: “Wau vo kutu (preservativo) yikaywanga kuna sikola, aleke beyindulanga vo osadila lekwa yayi muna tá zumba ke diambi kwandi ko.”

Ngudi mosi oyikilwanga mu nkumbu a Nobuko, kuna Japão wavova vo: “Vava yayuvula mwan’ame dina kalenda vanga kele vo va fulu kia yau kaka bena ye nzitikil’andi, wavutula vo kizeye ko.”

VAVA mwan’aku kakala kindende, nga walundanga e lekwa ya vonza va fulu kiasikila? Muna tanina wan’aku, nanga wasianga sungididi kia fuka nsinga mia kura, toma lunda e ntumbu, mbele, nsoma ye kikada.

Kele vo i wau wavanganga, ke diakala mpasi ko mu tanina mwan’aku. Owau vena ye mambu mekutokanesanga nze edi: ‘Nga mwan’ame mavangu ma nsoni ketalanga muna internet, muna televizau yovo mu nkanda?’ ‘Nga mwan’ame wa dumbelele mafoto ma yandi kibeni ketwikanga kw’akaka muna telefone?’ E kiuvu kilutidi mpasi i kiaki: ‘Nga mwan’ame wakinu mwenze?’

Vonza kia Vava Zaya Mawonso Bevanganga Wana

Mase makaka bevavanga zaya mawonso bevanganga wan’au muna kileke. I bosi, ayingi muna yau bebakulanga vo, oyingila wana mu mpila yayi, difilanga aleke mu sweka mbumba. Wan’au bewokesanga ndekwa zasweka mavangu mana mase ke beyangalelanga ko.

Ka lukatikisu ko, o yingila wana muna mawonso ke kubatanina ko. Yave wa Nzambi ke sadilanga ndekwa zazi ko muna fila wantu banlemvokela, amase mpe ke bafwete dio vanganga ko. (Nsiku 30:19) Aweyi lenda sadisila wan’aku babakanga nzengo zambote?—Ngana 27:11.

Mpila yambote lenda wo vangila i mokenanga yo wan’aku tuka muna kinsedia. * (Ngana 22:6) Kana nkutu vava bekituka se matoko yovo ndumba, kwamanana mokena yau. Wau vo u se, wan’aku kwa ngeye bafwete vavilanga konso diambu diamfunu bazolele zaya. Alicia wa dumbelele kuna Grã-Bretanha wavova vo: “Wantu ayingi beyindulanga vo diambu dia  vukana kaka tuzolanga mokena ye akundi eto, kansi ediadi ke dialudi ko. Tuyangalelanga zayila diambu diadi kwa mase meto. Tubundanga vuvu mana bevovanga.”

Mfunu wa Nkal’ambote

Ekolo benungunukanga ntela, wana luludiku bevwanga mfunu muna diambu dia vukana. Bafwete kala mpe ye ‘ngangu zasinswa mu zaya mpambula za wete yo bi.’ (Ayibere 5:14) Bafwete zaya yo zingila e ngwizani ye nkanikinu mia nkal’ambote mu kuma kia vukana. Aweyi olenda longela fu yambote kwa wan’aku?

Yantika kubalonga mana okwikilanga. Kasikil’owu, nanga okwikilanga vo e zumba, yakala yovo nkento ovukananga yo muntu una vo ke nkanz’andi ko, diambi kikilu. (1 Tesalonika 4:3) Yambula wan’aku bazaya ngindu zaku muna diambu diadi ye sono ya Nkand’a Nzambi yiyikamanga mana okwikilanga. Vava beyuvulwanga balenda vova vana vau vo ovukana yo muntu ke basompana yandi ko diangemi kikilu.

Kansi, mayingi mevavwanga. O nkanda Sex Smart usonganga vo aleke nanga bekwikilanga luludiku lwa mase mau muna diambu dia vukana. I bosi, nkanda wau uvovanga vo: “Aleke ke bekalanga ye ziku ko muna ngindu za yau kibeni. Vava betontwanga kuna kinsalukisa muna diambu diadi, betokananga yo lembi zaya dina balenda vanga.” Kiaki i kuma nkanikinu mia nkal’ambote minina o mfunu. Aweyi olenda sadisila mwan’aku kazaya nkanikinu mia nkal’ambote?

Toma sasila dina okwikilanga. Nga okwikilanga vo awana kaka basompa bafwete vukana? Toma dio sasila kwa wan’aku. Nkanda mosi uvovanga vo: “Muna nzo zina vo mase betoma songanga kwa wan’au vo ke bezolanga yindende ko yikivananga muna ngyambila, diampasi dikalanga kwa yindende yoyo mu kivana muna ngyambila.”

Kansi, nze una tutekele yika, osonga kwa wan’aku dina okwikilanga, ke disongele ko vo besinga dio lemvokela. Muna kuma kiaki, otoma sasila e nkanikinu mia nkal’ambote mina ozolele vo esi nzo aku balemvokelanga, dikala se nkubilwa muna zingu kia wan’aku. Afimpi a mambu basolola vo aleke ayingi belemvokelanga nkanikinu mia nkal’ambote mia mase mau, kana una vo muna kileke ke bayangalelanga mio ko.

SADILA ELONGI EDI: Yika diambu owidi muna mokena yo mwan’aku yo kunsonga nkanikinu mia nkal’ambote mina okwikilanga. Kasikil’owu, kele vo nsangu za kimpumbulu otele zumba owidi, olenda vova vo: “Dinkendelekele kikilu mu wá una akala akaka besakanenanga akento. Adieyi obenze dikubafilanga mu vanga vilwa wau?”

Vova ludi muna diambu dia vukana. Lulukisu mfunu lwina. (1 Korinto 6:18; Yakobo 1:14, 15) Nkand’a Nzambi utoma songanga vo o vukana lukau lwa Nzambi, ke ntambu wa Satana ko. (Ngana 5:18, 19; Nkung’a Nkunga 1:2) Osonga kaka vonza kia vukana kwa wan’aku dilenda kubafila mu lembi zaya dina kevovanga Nkand’a Nzambi yo kala ye ngindu zabendomoka muna diambu diadi. Dumbelele kimosi oyikilwanga mu nkumbu a Corrina kuna França, wavova vo: “Mase mame nkumbu miayingi batumbanga evangu dia zumba, ediadi diamfila mu kala ye ngindu zabendomoka mu kuma kia vukana.”

Longa wan’aku mawonso mu kuma kia vukana. Ngudi mosi oyikilwanga vo Nadia, kuna Mexico wavova vo: “Yisianga sungididi kia toma songa kwa wan’ame vo, o vukana i diambu diambote ye diakiese. Yave wavana lukau lwalu lwamfunu kwa wantu. Kansi lukau lwalu lufwete sadilwa kaka muna longo. O vukana kulenda kututwasila kiese yovo mpasi.”

SADILA ELONGI EDI: Vava omokena diambu dia vukana yo wan’aku muna lumbu ilanda, kuna mfoko yika diambu diambote. Kumoni nsoni ko mu songa kwa mwan’ku vo vukana lukau lwamfunu lwa Nzambi, osinga lo yangalela kuna sentu vava kesompa. Kala ye  vuvu vo yavana ntangwa yasompa ifwana, o mwan’aku lenda lemvokela nkanikinu mia Nzambi.

Sadisa wan’aku babakula mfwilu. Muna baka nzengo zambote muna mambu ma zingu, aleke bafwete zaya nluta ye mfwilu balenda baka. Kuyindula ko vo wau bazeye edi diambote y’edi diambi, diafwana kwandi. Nkento mosi wa Nkristu una ye nkumbu Emma kuna Austrália wavova vo: “Vava yisungamenanga vilwa yavanga muna kileke, yibakulanga vo ozaya nkanikunu mia Nzambi ke disongele ko vo okwikilanga mio. Ozaya nluta ye mfwilu lenda baka muna lemvokela yovo kulula nkanikinu miami i diambu dilutidi o mfunu.”

Nkand’a Nzambi ulenda kutusadisa, kadi nkanikinu miandi mitoma songanga mfwilu mia mavangu mambi. Kasikil’owu, sono kia Ngana 5:8, 9 kiwondelelanga matoko batina e zumba mu lembi ‘vana zitu wau kw’akaka.’ Sono kiaki kisonganga vo matoko ma mpumpa ana bevukananga y’akento, nkumbu au ambote ye kwikizi kiau befwasanga yo kulula mpe o zitu wau. Dilenda kala diampasi kw’awana bavanga vilwa wau mu sompa muntu una ye nkal’ambote. O zaya mfwilu balenda baka muna nitu, muna ngindu ye muna kimwanda mu kuma kia veza nkanikinu mia Nzambi, dilenda kasakesa wan’aku mu lemvokela mio. *

SADILA ELONGI EDI: Sadila yingana muna sadisa mwan’aku kabakula ngangu za nkanikinu mia Nzambi. Muna bonga nona, olenda vova vo: “E tiya twalambila madia twambote, kansi nlemu a tiya muna nzanza wa vonza kikilu.” Nkia nswaswani ina vana vena tiya twalambila madia ye nlemu a tiya muna nzanza? Nga ozeye mwingilu kasia Nzambi muna diambu dia vukana?” Sadila lusansu tutanganga muna Ngana 5:3-14, mu sadisa mwan’aku kabakula mfwilu mia zumba.

Takao una ye kimbuta kia mvu 18 kuna Japão wavova vo: “Nzeye wo vo mfwete vanga edi diambote, kansi e zolela ya nitu isundidi ngolo.” Aleke benwananga ye diambu diadi balenda fiaulwiswa mu zaya vo ke yau kaka ko bena. Kana nkutu Paulu wa ntumwa Nkristu azikuka kakala, wavova vo: ‘Avo nzolele vang’edi diambote, edi diambi dina yame.’—Roma 7:21.

Diambote aleke bazaya vo ezak’e ntangwa ngindu zazi ke zambi ko. Zilenda kubavana elau dia zaya mpila muntu bazolele kala. Dilenda kubasadisa mu bakula mvutu za yuvu eyi, ‘Nga yitoma lunga-lunganga e zingu kiame kimana yazayakana muna nkumbu ambote ye kwikizi? Nga nzolele zayakana nze muntu ozolanga tanginina mawonso bevanganga akaka? Nga nzolele zayakana nze ntovoki ona obwanga muna zolela yandi?’ E fu ya nkal’ambote, ilenda sadisa mwan’aku a toko yovo wa ndumba mu vana mvutu zambote mu yuvu yayi.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

UKIYUVULA . . .

▪ Adieyi disonganga vo mwan’ame una ye nkal’ambote?

▪ Vava yimokenanga yo mwan’ame w’etoko yovo wa ndumba mu kuma kia vukana, nga yiteka songanga vo vukana lukau lwa Nzambi yovo ntambu wa Satana?

[Babu kina muna lukaya lwa 20]

Nkand’a Nzambi ke Uviokanga Ntangwa Ko

Nkanda Parenting Teens With Love and Logic uvovanga vo: “Kana una vo Nkand’a Nzambi wankulu kikilu, o luludiku lwandi muna diambu dia vukana lusundidi o mfunu. Mu tandu kiaki aleke ayingi bebakanga mfwilu mia vukana muna kileke, nze yimita ku mbazi a longo, bakama Sida ye yimbevo yakaka yisambukilwanga muna vukana. O luludiku lwa Nkand’a Nzambi lwa vukana kaka muna longo, . . . lwa mfunu kikilu, i ‘mpila mosi kaka yasikila’ ye yambote.”