Nga Nkand’a Nzambi Usimanga tá Mpanza?

FILME zayingi ye programa za televizau zisonganga nzo za tela mpanza zatoma viengeswa nze fulu yambote yavwamina yo viokesela e ntangwa. Kieleka vo, awana betalanga filme zazi bazeye wo vo mana bemonanga yimpa yovo nsaka kwandi.

Kansi, muna nza e mpila zawonso za mpanza, nze totoloto, vana nsimbi ye nsaka zakaka muna Internet zitoma vukumunanga minta mpanza. O nkanda Internet Gambling uvovanga vo: “Eloko dia tá mpanza mu nza yawonso dina nze tiya, nzaki disayananga.” Kasikil’owu, o tá kalati ya nzimbu i nsaka zitoma yangalelwanga muna Internet ye televizau. Zulunalu imosi yisonganga vo, afimpi a mambu bamona vo o lutangu lwa wantu betanga kalati mu kuma kia nzimbu kuna Estados Unidos luwokele kikilu mu ngonde 18 zavioka.

O tá mpanza i simbisa nzimbu lembi zaya kana vo ziwokela yovo zivila. Ndonga beyindulanga vo kele vo muntu nzimbu za yandi kibeni kesadilanga ye kakitukidi mbundu a mpanza ko ke diambi kwandi ko. O nkanda Nova Enciclopédia Católica uvovanga vo: “Kele vo ke dikakidilanga muntu ko mu lungisa kiyekwa kiandi, otá mpanza ke sumu ko.” Kansi, ke uyikanga sono kia Nkand’a Nzambi ko kiyikamanga e ngindu zazi. Aweyi Nkristu kafwete badikila diambu diadi? Nga Nkand’a Nzambi utondanga yovo usimanga tá mpanza?

Kieleka vo, e diambu dia mpanza ke diasonama ko muna Nkand’a Nzambi. Kansi, ediadi ke disonganga ko vo ka vena luludiku ko tulenda sadila muna diambu diadi. Vana fulu kia yika nsiku tulenda sadila muna mawonso ma zingu kieto, Nkand’a Nzambi ukutuwondelelanga vo: ‘Twazay’ak’owu win’o luzolo lwa Yave.’ (Efeso 5:17) Ethelbert William Bullinger wamfimpi a Nkand’a Nzambi wavova vo, “e mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo ‘zaya’ usonganga vo toma fimpa, badika yo viluziola e diambu.” Muna toma fimpa, badika yo viluziola nkanikinu mia Nkand’a Nzambi, o Nkristu lenda bakula owu wina luzolo lwa Nzambi muna diambu dia tá mpanza. Vava otanga sono yiyikilu muna lukaya lulende, ukiyuvula vo: ‘Nga tá mpanza ngwizani dina yo Nkand’a Nzambi? Alweyi i luzolo lwa Nzambi muna diambu dia tá mpanza luna mu Nkand’a Nzambi?’

Ntambu Elau

Wau vo mintá mpanza ke bekalanga ye ziku ko kia baka e nzimbu, o kwikila muna elau i sia vo kwikila muna mwand’a nsambu, difilanga wantu muna evangu diadi. Kasikil’owu, vena ye ntalu zibadikilwanga vo lau  zivananga muna totoloto; e mvovo miakaka misimwanga kwa mintá mpanza za majongue; ye akaka muna tuba mpanza vana ntoto beteka zo vemonanga. Ekuma? Mintá mpanza bekwikilanga vo osadila ndekwa zazi dilenda kubatwasila elau dia sunda.

Nga diambote kwandi dia bunda e vuvu muna elau? Wantu akaka muna Isaele yankulu i wau mpe bayindulanga. Bakwikilanga vo elau diadi kubatwasila mawete. Yave wa Nzambi aweyi kabadikala diambu diadi? Muna Yesaya wa ngunza, Nzambi wabavovesa vo: “Yeno nuyambula Yave, nuvilakene mongo ame avauka, nuyalanga meza kwa nzambi w’Elau, nuzadisanga vinyo yasangwa kwa nzambi a Nsambu.” (Yesaya 65:11) Vana meso ma Nzambi, o kwikila muna elau diau adimosi yo sambila teke, ke dina ngwizani ko ye nsambil’a ludi. Difilanga wantu mu bunda vuvu muna mambanzikila ke mu Nzambi aludi ko. Ka vena kuma ko tulenda kwikila vo Nzambi wasoba e ngindu zandi.

Aweyi Bevwilanga Nsendo

Awana betanga mpanza za totoloto, totobola yovo za bingo diakala muna Internet, nkumbu miayingi ke beyindulanga etuku ko dia nsendo una belokokelanga. Tá mpanza diaswaswana yo sumba lekwa kwa nteki. Kadi on’o tanga mpanza ovanganga wawonso muna baka nzimbu z’akw’andi ke besundanga ko. * E Centro do Vício e da Saúde Mental kuna Canadá, yavova vo: “E yazi ya mazunda ma nzimbu bebakanga awonso besundanga muna mpanza za totoloto, i nzimbu za ndonga ke besundanga ko.” Nkia nkanikinu mia Nkand’a Nzambi milenda sadisa Nkristu mu bakula ngindu za Nzambi muna diambu diadi?

O nsiku wa nsuka muna nsiku kumi miavewa kwa Isaele uvovanga vo: “Kulokokela nkaz’a nkw’aku ko, yovo ntaudi andi eyakala, yovo ntaudi andi ankento, yovo ngombe, yovo ebuluku, ngatu konso ma kia nkw’aku.” (Luvaiku 20:17) O lokokela ma kia nkw’aku, nze mavwa mandi, nzimbu zandi, kumosi ye nkaz’andi, esumu diampwena. I bosi, Paulu  wa ntumwa wayika diaka nsiku wau kwa Akristu vo: “Kuketoki ko.” (Roma 7:7) Nga Nkristu ovavanga vwa nzimbu zividisi nkw’andi ke nkw’eloko ko e?

J. Phillip Vogel wa nsoneki a zulunalu wavova vo: “Zaya yovo lembi dio zaya, [ayingi muna awana betanga e mpanza] una ke bakivene mvimba ko mun’evangu diadi, beyimanga ekani dia vwama, kana nkutu divava vo basadila e nzimbu zakete bena zau.” Wantu awaya beyindulanga vo balenda vwama mu nzaki. E ngindu zazi ke zina ngwizani ko ye luludiku lwa Nkand’a Nzambi lukasakesanga Nkristu vo: “Deke kasala, kavanga muna moko mandi owu wambote, kakala ye ma kia kayila nkondami.” (Efeso 4:28) Paulu wa ntumwa watoma dio sikidisa vo: “O muntu, ovo kazolele sala ko, kadie ko. ” I bosi wakudikila vo: ‘Yambula kasala yo dia mandi madia.’ (2 Tesalonika 3:10, 12) Nga tá mpanza dilenda badikilwa vo salu?

Kana una vo o tá mpanza dilenda badikilwa vo nsaka zambote, konso nzimbu kalenda baka o muntu muna tá mpanza, ke mfutu a salu ko. Wau vo awana betanga mpanza, ke bekalanga ye ziku kia sunda ko, mu lau bebundanga vuvu yo yindula vo unu yovo mbazi elau kwiza dikwiza. Dialudi vo, o muntu otanga mpanza ovavanga baka nluta muna mpavala. Kansi, Akristu akieleka belukiswanga mu sala nzimbu kuna unsongi. Ntinu Solomo wa nkwa ngangu, wasoneka vo: “Ke ven’edi disuvidi o wete ko, ovo muntu kadia yo nua yo mwesa moyo andi o wete muna mfuntu andi.” I bosi, wakudikila vo: “Diadi dituka vana koko kwa Nzambi.” (Kimpovi 2:24) Elo, selo ya Nzambi ke bebundanga vuvu muna elau ko yovo vava vwa nzimbu lembi sala, kansi muna kala ye kiese yo vwa nsambu bebundanga vuvu muna Nzambi.

“Ntambu” Ufwete Vengwa

Kana nkutu vo muntu obakidi nzimbu muna tá mpanza, kafwete yindula kaka e kiese kia kolo kiandwelo ko kemona muna ntangwa yayina, kansi kafwete yindula mpe e mfwilu mia vangu dia tá mpanza. Muna Ngana 20:21 tutanganga vo: “Efwa divingilwa-vingilwa kuna lubantiku; Elanda diandi ke diansambu ko.” Ayingi babaka nsendo muna mpanza za totoloto y’akaka babakula ye ntantu zawonso vo e kimvwama babaka ke kiabatwasila kiese ko. Diambote twalemvokelanga luludiku lwa Nkand’a Nzambi lwa lembi sia “viluvilu kia umvwam’e vuvu, Nzambi kaka, on’okutuvevolwela lekwa yawonso twamwena yo wete.”—1 Timoteo 6:17.

Vena ye mfwilu miakaka bebakanga minta mpanza ke vidisa kaka nzimbu ko. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Vo i awana bazolele o vwama, muna umpukumuni bekota, y’esokolo, yo maketo mayingi mazowa, yo vanga mpasi, mana mesinkisanga wantu muna lubukumuku yo lufwasu.” (1 Timoteo 6:9) E ntambu misadilwanga muna baka bulu. Wantu ayingi bakala y’ekani dia sadila kaka nzimbu zakete yovo teza kaka mu kolo kiandwelo, bakituka se abundu a tá mpanza. Ediadi difilanga akaka mu vidisa salu, kendeleka azolw’au yo fwasa zingu kia esi nzo zau.

Muna sono yayi yawonso tubadikidi mu kuma kia tá mpanza, nga obakwidi owu wina luzolo lwa Nzambi muna diambu diadi? Paulu wa ntumwa wawondelela akw’andi Akristu vo: “Ke nwiyisi’e fwani-fwani ye tandu kiaki ko: nukituk’aka muna mpanguluk’a nyindu mieno, nwatont’owu win’o luzolo lua Nzambi luambote, luayangalalu, luakunkuka.” (Roma 12:2) Nkristu kafwete landanga luzolo lwa Nzambi, ka ngindu za wantu ko. Wau vo Yave, Nzambi ‘akiese’ ozolele vo twayangalelanga e zingu yo venga mfwilu mia ntambu a tá mpanza.—1 Timoteo 1:11.

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Mvovo mia Sina muna lukaya lwa 23]

Selo ya Nzambi besalanga nzimbu kuna unsongi.

[Babu kina muna lukaya lwa 22]

Kiese kia Sunda

Nga fu kia tá mpanza mu sazu kikitulanga muntu se mbundu? Vava kalongoka ngindu z’awana babaka nzimbu y’awana bavidisa nzimbu muna tá mpanza, Dotolo Hans Breiter wavova vo: “Dina bemonanga awana bebakanga nzimbu za mpanza, diau adimosi ye dina bemonanga awana benuanga cocaína (ndua zankolwa).”

[Foto ina muna lukaya lwa 22]

Nzimbu z’aki nani bebakanga awana betanga mpanza?