Nga Ozeye?

O Baraba nkia nkanu kavola?

▪ Nsangu zambote za sonekwa kwa ntumwa ziyikanga Baraba ona wavevolwa kwa Pontio Pilato wa nyadi a Roma vana fulu kia Yesu. Baraba oyikilwanga vo “mbakami watunda” ye “mwivi.” (Matai 27:16; Yoane 18:40) Mbakami wa esi Roma muna Yerusaleme kumosi “y’ana banikwini nkindu, ana bavondele wantu muna nkindu.”—Maku 15:7.

Kana una vo katuna ye ziku ko kisonganga vo Baraba nkwa nsoki kakala, kansi wau vo wakala muna buka ki’awana banikunanga e nkindu muna tandu kiantete, wabadikilwanga kwa akwa ngangu akaka vo kimpumbulu kakala. Flávio Josefo wa nsoneki a lusansu wasoneka vo e buka kia wantu ana ke balemvokelanga nsiku ko i yau banwananga e nkindu muna lumbu yayina, yimpumbulu yayi bavavanga vevola Ayuda ana babangikwanga kwa esi Roma. Lubangamu lwalu lwatwasa e vuku kwa Ayuda muna tandu kiantete. I bosi yimpumbulu yayi bayikama makesa ma Ayuda mu yinganesa esi Roma muna Yuda mu mvu 66 wa Tandu Kieto.

Muna The Anchor Bible Dictionary (Dicionário Bíblico Anchor) mwasonama vo: “Baraba nanga muna buka kimosi kia yimpumbulu kakala. Yimpumbulu yayi bazinganga kumosi yo nkangu kadi mavwa ma esi Isaele bayiyanga yo sia mavwanga muna luyalu lwa Roma.”

Nkia diambu diafilanga luyalu lwa Roma mu koma muntu vana nti nze una Yesu kavangwa?

▪ Muna vonda wantu banikunanga e nkindu, ana bakolamenanga e nsiku y’ana batelamenanga luyalu, esi Roma, koma babakomanga vana nti ye kubayambula vo bafwila vo. E tumbu kiaki, kiakala se tumbu kia lufwa kiasunda e mpasi.

O nkanda Palestina nos Dias de Jesus, uvovanga mu kuma ki’evangu diadi vo: “O wantu vana fulu kia ndonga bakomenwanga, bakululwanga o zitu, lufwa lwampasi lwakala. Bavanganga wo mu vumisa awana bavavanga telamena luyalu.” Nsoneki mosi wa mwisi Roma kuna nz’ankulu wasoneka mu kuma kia yimpumbulu yavondwanga vo: “Bakomwanga vana nzila iviokelanga wantu ayingi kimana o nkangu bamona o wonga.”

Josefo wavova vo soladi dimosi wabakama kwa makesa ma Tito vava atantu bazunga Yerusaleme muna mvu wa 70 wa tandu kieto, wavondwa mu mpila yayi, wakomwa vana ntwala a yaka ya mbanza muna vumisa masoladi makaka bayitambika. Vava mbanza yabakama vana moko m’atantu, wantu ayingi bakomwa vana nti yo fwa.

Evangu dia koma e ndong’a wantu beyikwanga muna lusansu, diavangama kuna mfoko a ukolami wafilwanga kwa Espártaco muna mvu wa (73-71 V.T.K), vava 6.000 ma ntaudi ye wantu akaka bavondelwa muna nzil’a Capua yayendanga kuna Roma.

[Foto ina muna lukaya lwa 14]

“Nutuvana Baraba,” u Kavova Charles Muller 1878