Yazola Kala nze Mwan’a Yefeta

Lusansu lwa Joanna Soans

Vava yakala nleke, yabak’e nzengo za kala nze mwan’a Yefeta. Yambula yanuzayisa dina diakala muna ngindu zame ye una yafwananena ye mwan’a Yefeta.

MUNA mvu wa 1956, yayenda kuna lukutakanu lwame lwantete kuna mbanz’a Bombaim (o unu Mumbai), Índia. Lukutakanu lwalu lwasoba zingu kiame. Elongi yawá mu kuma kia mwan’a Yefeta diasimba kikilu o ntim’ame.

Nze una watanga kala muna Nkand’a Nzambi, o mwan’a Yefeta vava kakala ndumba, wabak’e nzengo za lembi sompa. Ediadi diasadisa s’andi mu lungisa e nsilu kavanga. Muna kuma kiaki, muna zingu kiandi kiawonso wakwamanana sadila muna nzo a Yave yovo saba, lembi sompa.​—Afundisi 11:​28-40.

Kieleka, yazola kala nze yandi. Kansi, diambu diampasi yanwana diau, kadi kuna Índia o lembi sompa ke diakala ngwizani ko ye fu ya kisi nsi muna tandu kiakina.

Nsansuk’ame

Mono i mwan’a ntanu muna wana sambanu bawuta mase meto, Benjamin yo Marcelina Soans kuna Udipi, mbanza ina kuna weste ya Índia. Tulu i nding’eto a kingutukila, ivovwanga kwa vioka mazunda mole ma wantu. Kansi, kuna sikola mu ndinga Kannada twalongelwanga, ndinga itoma vovwanga kuna Udipi.

Kuna mbanza yayi, o sompa yo wuta wana dibadikilwanga vo diambu diamfunu muna zingu. Vava yakolanga kiasala wá muntu kavova ko vo “kisompa ko,” “mono mosi kaka ngina” yovo “etima dia yitu yame imonanga,” vika sia vo e mvovo miami ke mikalanga ko. Kasikil’owu, nzo imosi twazingilanga ye mase ma se ye ngudi ame, mpangi ye nsanga za se ye ngudi ame yo wan’au kumi ye zole.

Muna fu kieto kia kisi nsi, o wana ku kingudi betangilwanga, wan’amakento yau betambulanga evwa dia kanda. Muna makanda makaka, o mwan’ankento olenda kwamanana muna nzo amase mandi kana nkutu osompele, o yakala yandi okwendanga zingila kuna kw’azitu.

Vava twayantika sambila muna dibundu dia Kikristu, mambu makaka masoba. Konso lumbu muna fuku, nkak’ame ayakala wakutakesanga yeto awonso muna nzo yo yantika samba yo tanga o Nkand’a Nzambi mu nding’angolo, muna ndinga Tulu. Konso ntangwa kaziulanga Nkand’andi a Nzambi watiazuka muna kututangila, twamonanga nze yandi waziulanga nkela yazala ye matadi mantalu. Kiese diatutwasilanga! Yavavanga zaya e nsas’a mvovo mia Nkunga 23:1: ‘O Yave i mvungudi ame, kikondwa má ko.’ Yakiyuvulanga: ‘Nani i Yave? Ekuma keyikilwanga vo mvungudi?’

Meso Mame Maziuka

Muna kuma kia mpasi za kondwa e nzimbu zalandila Vit’Anzole ya Nz’Amvimba, twayenda zingila kuna mbanz’a Bombaim, tezo kia 900 ma kilometa ye Udipi. Ekolo twakala ko, muna mvu wa 1945, Mbangi zole za Yave bakingula s’ame yo kumvana nkanda mosi wasasilanga Nkand’a Nzambi. Watanga nkanda wau yo kwikila mana katanga yo yantika mo samuna kw’awana bavovanga nding’a Kannada. Kuna lubantiku lwa mvu mia 1950, e buka kiakete ki’alongoki kianungunuka yo kituka se nkutakani antete kuna Bombaim muna nding’a Kannada.

O se ye ngudi eto batulonga mu kala alongoki ye alongi avema a Nkand’a Nzambi. Konso lumbu, bavavanga malau mu samba ye longoka yeto Nkand’a Nzambi. (Nsiku 6:​6, 7; 2 Timoteo 3:​14-​16) Lumbu kimosi, ekolo yatanganga Nkand’a Nzambi yamona nze meso mame maziukidi. Yalongoka vo Yave una nze mvungudi kadi ofilanga, dikila yo tanina asambidi andi.​—Nkunga 23:​1-6; 83:18.

Yave Okumfilanga

Vava kiavioka lukutakanu lwa mvivu muna mvu wa 1956 kuna Bombaim, ke vavioka kolo ko yavubwa. Ngonde sambanu zavioka, yalanda mbandu a mpangi ame Prabhakar yo kota muna salu kia ntangwa ke ntangwa. Kana una vo yakala y’etima dia samuna e ludi kia Nkand’a Nzambi kw’akaka, yabakamanga kwa wonga vava yatezanga zayisa mana yakwikilanga. E nding’ame yazakamanga yo kukuma. Yavovanga vo: ‘Muna lusadisu lwa Yave kaka ilendela salu kiaki.’

Yatambula lusadisu lwa Yave vava kiayiza misionario zole, mpangi Homer McKay yo nkaz’andi Ruth batuka kuna Canadá, ana bakota sikola ya kimisionario ya Mbangi za Yave kuna Nova York, Estados Unidos, muna mvu wa 1947. Bansadisa kikilu mu sunda nkakalakani yakala zau kuna lubantiku lwa salu kiame kia umbangi. Nkumbu miayingi, Ruth wansonganga una ndenda sila umbangi muna nzo ye nzo. Wazayanga una kalenda kunkatulwila o wonga. Wansimbanga vana koko yo vova vo: “Kutokani ko nkundi ame. Yambula twateza diaka muna nzo ilende.” E mvovo miami miankasakesanga kikilu!

Lumbu kimosi, banzayisa vo o mpangi Elizabeth Chakranarayan, ona wakala vo mbuta ye nlongi azikuka a Nkand’a Nzambi, oyantika sala yame kumosi muna salu kia sila umbangi. Kuna lubantiku yakiyuvula: ‘Nga ilenda zinga yo mpangi ndioyo e? Mbut’ame kikilu kakala!’ Kansi, wakituka se nkundi ona yavwanga o mfunu.

“Ke Tuna Yeto Mosi Ko”

Fulu kiantete twafilwa i kuna Aurangabad, tezo kia kilometa 400 kuna este ya Bombaim. Ke kolo ko twabakula vo yeto wole kaka twakala Mbangi za Yave muna mbanza yakala ye tezo kia zunda dia wantu. Diavavanga vo yalongoka e ndinga Marata, eyi yatoma vovwanga muna mbanza yayi.

Ezak’e ntangwa kinsona kiayingi yamonanga. Yadilanga nze mwana wakondwa e ngudi. Kansi, nze una ngudi kevoveselanga mwan’andi, e mvovo mia mpangi Elizabeth miankasakesanga kikilu. Wavovanga vo: “Ezak’e ntangwa tulenda mona kinsona, kansi ke tuna yeto mosi ko. Kana una vo wasisa mase ye yitu yaku, Yave una yaku. Unkitula nkundi aku, kumona diaka kinsona ko.” Yamu unu kiaki yakinu sadila elongi diadi.

Vava ke twakalanga ye nzimbu zafwana ko mu kwendela mun’ekalu, konso lumbu twakangalanga kia malu tezo kia 20 ma kilometa muna nzila yazala ye mbundukutu a ntoto, nteke, mbangazi ye kiozi. Muna nsungi a mbangala, e mbangazi yalwakanga mu tezo kia (40°C). Muna nsungi a mvula, e nteke ke yayumanga ko mu ngonde zayingi. Kansi, ezak’e ntangwa e fu ya kisi nsi yasundanga e mpasi kwa yeto ke mu nsungi zazi ko.

O nkento kalendi mokena ye yakala ko vana fulu kia ndonga, avo ke yitu kiandi ko. O nkento kalendi longa akala ko. Nkumbu miayingi batusevanga yo kutuveza. Muna ngonde sambanu zantete, yeto wole kaka twavanganga lukutakanu. I bosi, awana bayangalelanga e nsangu zambote bayantika lungana yeto. Ke kolo ko twavanga fibuka. Akaka bayantika vaika yeto muna salu kia umbangi.

“Kwamanana Wokesa Ngangu Zaku”

Vava twalungisa mvu miole ye ndambu, twayenda sadila diaka kuna mbanz’a Bombaim. Elizabeth wasalanga e salu kia umbangi, vo i mono yavoveswa vo ngyenda sadisa tata muna salu kia sekola e nkanda muna nding’a Kannada, kadi yandi mosi kaka kasalanga. Wayangalela lusadisu lwame, kadi mbebe zayingi kakala zau muna nkutakani.

Muna mvu wa 1966, mase mame bamona vo diambote bavutuka kuna Udipi. Una ke bayele ko, e tata wampovesa vo: “E mwan’ame, kwamanana wokesa ngangu zaku. Sekolanga e nkanda muna mvovo miakiá ye mialeboka. Kuyibundinge vuvu kiasaka ko, songanga lulembamu. Bundanga e vuvu muna Yave.” Ediadi i longi diansuka kampana, kadi vava kavutuka kuna Udipi kazingila ko, wafwa. Yamu wau isianga e ngolo mu lemvokela elongi diandi muna salu kiame kia sekola e nkanda.

“Nga Kusompa Ko?”

Kuna Índia, mase besolelanga wan’au ana besompana yau ekolo bakinu yindende. Vava besompanga, bekubakasakesanga bawuta o wana. Muna kuma kiaki, ndonga bampovesanga vo: “Nga kusompa ko? Nani osinga kusadisa vava onuna? Nga kumonanga kinsona ko?”

Ezak’e ntangwa e mvovo miami miantokanesanga kikilu. Kana una vo kiasonganga nkenda zame kwa wantu ko, yasambanga kwa Yave vava yakalanga mono mosi. Edi diamfiaulwisanga i zaya vo kuna kwa Yave kikondwanga lekwa ko kana una vo i mpumpa. Muna siamisa nzengo zame za sadila Yave kondwa nkakalakani, yabadikanga e nona kia mwan’a Yefeta ye Yesu. Yau awole ke basompa ko, kansi bayivana muna vanga luzolo lwa Nzambi.​—Yoane 4:34.

Lukau lwa Yave

Mpangi Elizabeth wakala se nkundi ame mu tezo kia mvu 50. Wafwa ye kimbuta kia mvu 98, muna mvu wa 2005. Wau vo kalendanga diaka tanga Nkand’a Nzambi ko mu kuma kia meso mandi vitila kafwa, konso lumbu Elizabeth waviokesanga ntangwa yayingi mu samba kwa Nzambi. Ezak’e ntangwa yabanzanga vo muntu kamokenanga yandi mun’esuku, kansi vava yayendanga kuntala, yamonanga vo yo Yave kamokenanga yandi. Wabadikilanga Yave nze Muntu kikilu, yo zingila nze yandi wamonanga Yave. Yalongoka vo muna sadila Yave nze mwan’a Yefeta mfwete tanginina mpangi Elizabeth. Mvutulanga matondo kwa Yave muna kumpana mpangi ndioyo wambuta yo zikuka muna mwanda, ona wansadisa yo kunkasakesa ekolo yakala nleke muna sunda nkakalakani zawonso yawanana zau.​—Kimpovi 4:​9, 10.

Ekwe nsambu itambulanga muna sadilanga Yave nze una mwan’a Yefeta kavanga! O kala mpumpa yo landa luludiku lwa Nkand’a Nzambi diansadisa mu kala ye zingu kiambote yo kwamanana ‘sadila Mfumu kondwa mvwangalakani.’​—1 Korinto 7:35.

[Foto ina muna lukaya lwa 22]

Vava tata kafilanga elongi kuna Bombaim, mu mvu mia 1950

[Foto ina muna lukaya lwa 22]

Kumosi yo Elizabeth vava kiafinamanga lufwa lwandi

 [Foto ina muna lukaya lwa 23]

Vava twasonganga mboka y’elongi dia nkangu kuna Bombaim, 1960

 [Foto ina muna lukaya lwa 23]

Kumosi y’akw’ame muna salu kia nsekola