Nkumbu miayingi, dikalanga diampasi kwa mase ma nsansi mu wizana ye mase bawuta o wana. * Divavanga vo mase ma nsansi bamokena yo mase bawuta o wana mu mambu matadidi nzimbu, nkingula yo longa o wana. Dilenda kala mpe diampasi kwa yitu ye akundi a mase mansansi mu yukwa o wan’a nsansi. Badika una luludiku lwa Nkand’a Nzambi lulenda sadisila o se, ngudi yo wana ansansi mu sunda e mpasi zazi.

Ngudi mosi ansansi kuna Namíbia oyikilwanga vo Judith wavova vo: “O ngudi a wan’ame ansansi wabavovesa vo omono i nkento a se diau kaka, konso mwana nwuta, ke mpangi au ko. E mvovo miandi miandweka kikilu, kadi itoma zolanga wan’ame ansansi, ikubabadikilanga nze wan’ame.”

Akwa ngangu bevovanga vo diampasi mu kala ye ngwizani vana vena mase bavwidi wana ye mase mansansi. Ediadi ditoma monekanga kwa ngudi zansansi ye kwa ngudi bavwidi o wana. Adieyi dilenda kubasadisa?

Nsabi muna sikila: Sia nkendelo. Mase mansansi ke bafwete simanga mase ma wana ko mu finama wan’au, kadi ediadi dilenda vanga mpasi kwa wana. * O se yovo ngudi “ona wawuta” mwana, mfunu kikilu kena muna zingu kia mwan’a ndioyo. (Ngana 23:22, 25) Kuna diak’e sambu, avo oyambwidi vo o wana bakala muna lutumu lwa se yovo ngudi wabawuta, ediadi dilenda kendeleka yovo fungisa o nkaz’aku makasi. Sia ngolo ye nkendelo mu tanina longo lwaku. Avo dilendakana, sia ngolo za kala ye ngwizani yo se yovo ngudi ovwidi o mwana.

LULUDIKU KWA MASE

• Vava omokenanga yo ngudi yovo se dia wan’aku, numokenena kaka mambu matadidi o wana. Muna bonga e nona, kuna ndekwa zawonso olenda lomba vo kasikidisa e ola yambote mu mwini ina kafwete bokelanga o wana muna telefone. Ediadi disadisa mu lembi bokelang’o wana una balele kala.

• Avo kuzinganga kumosi yo wana ko, olenda sadila telefone muna mokenanga yau, kubasonekena o nkanda yovo kubasonekena muna Internete. (Nsiku 6:6, 7) Akaka besadilanga mpe komputador ina ye programa ya eskeype. Ediadi dikusadisa mu zaya e nsatu ye mambu metokanesanga wana yo kubavana luludiku lwafwana lulenda kubasadisa.

LULUDIKU KWA NGUDI ZANSANSI

• Songa kwa ngudi a wana osansanga vo ozolele ‘yambana yandi muna mpasi yo wete,’ ke mu kumvambanesa yo wan’andi ko. (1 Petelo 3:8) Unzayiza oma ma wan’andi vava okalanga vamosi yo wana ye oma mambote bevanganga. (Ngana 16:24) Ulomba konso luludiku ovwidi o mfunu yo kuntonda avo uvene lo.

• Songa nzola kwa wana muna tezo ekolo una vamosi yo ngudi au. Ngudi mosi ansansi kuna Estados Unidos oyikilwanga vo Beverly wavova vo: “O wan’ame ansansi wazolanga kumbokela vo Mama. Yatambulwila vo bambokelelanga Mama avo mu nzo twina, kansi avo vamosi twina yo ngudi au yovo yitu kia ngudi au ke bafwete kumbokelela Mama ko. Mu kuma kia luludiku lwalu, Jane wa ngudi au yo mono twakituka se akundi. Ediadi diatusadisa mu sala kumosi muna sadisa o wana musungula mu mambu ma sikola ye nsaka.”

LULUDIKU LULENDA SADISA MASE MA WANA UNA BALENDA KADILA YE MASE MANSANSI

• Kukumbi se ovwidi wana ko ngatu se diansansi vana meso ma wana. Ke diampasi ko mu kumba, kansi ediadi dilenda kendeleka o wana. Vana ntandu, kuzeye ko kana vo nani olenda natumuna e mvovo miaku. (Kimpovi 10:20) Avo mwana uzayisi vo o ese yovo ngudi ansansi mbi kavovele mu kuma kiaku, sia sungididi muna mwana ke mu mvovo miandi ko. Vana fulu kia songa kwa mwana vo okendalele mu kuma kia diambu diadi, olenda vova vo: “Diankenda kikilu wau owidi e diambu diadi. O ngudi aku nanga ku makasi kakele, ezak’e ntangwa avo wantu ku makasi bena, balenda vanga diambu dina ke bakanini ko.”

• Sikidisa nsiku mina wana balenda lemvokela vava bekalanga ye mase mau yovo mase mansansi. Avo ke dilendakana ko, sasila ekuma mambu mafwete vangilwa mu mpila eyi, lembi veza mase ma wana nsansi. Badika e nona kilende:

  Ngudi ansansi: E Tim, vanga luzolo lwa yanika e sume diaku.

  Tim: Kuna nzo a ngudi ame, ke tuyanikanga sume ko, va ntoto tusisanga dio.

  Ngudi ansansi: (ofungidi makasi): O ngudi aku kiwolo kalonganga.

  Nga ke diambote ko mu vova vo:

  Ngudi ansansi (kuna lulembamu lwawonso): Ke diambu ko. Kansi mu nzo yayi e sume yanikwa diyanikwanga.

• Kuvani wana e salu ko mu ntangwa ina bekwenda kingula o se yovo ngudi au. (Matai 7:12) Avo salu kiaki kifwete salwa kaka muna lumbu kiakina, diambote wateka lomba o nswa kwa se yovo ngudi a wana una kwabatumini ko.

O nkanda Step Wars (Guerras das Famílias com Enteados) uyikanga nkento mosi watatanga mu kuma kia nkaz’andi wayisianga kuna sambu dia wan’andi yo lembi kwikila vo o wan’andi ke banzitisanga ko. Wavova vo: “Nzaki yafunganga makasi.” Aweyi olenda sikidisila e ngwizani ambote yo wana bakola mu lembi fwasa longo lwaku?

Nsabi muna sikila: Songa e ngemba. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “O muntu kavavi wete wa yandi kibeni ko, owu wa nkw’andi kaka.” (1 Korinto 10:24) Vava bakula yo zaya ngindu za nkw’aku. Wana ansansi bena vo s’ambuta nanga balenda yindula vo o zola kwa mase muna yau kukulukanga yovo balenda yindula vo, avo basongele o zola kwayingi kwa mase ma nsansi, o zola kwau muna yitu yau kulenda vola.

Vana fulu kia komekena o wana vo bazola, yambula vo yau kibeni basonga e nzola yayi. Ke diangangu ko mu komekena yovo sikamesa o zola kwa muntu. (Nkung’a Nkunga 8:4) Ozevo, kuvavi mambu masaka ko mu diambu dia ngwizani aku yo wana ansansi.

Kuvovi mawonso oyindulanga ko yovo omonanga kana nkutu vava bekutiangunanga. (Ngana 29:11) Avo kulendanga sia nkaku mu nua ko, samba nze una kavanga Davidi wa Ntinu a Isaele vava kasamba vo: “E Yave, sia mayingila vana nu’ame, lunga mwelo a befo yame.”—Nkunga 141:3.

Avo wele zingila muna nzo ina wana ansansi basansukila, nanga olenda sivika mu mona e mpila bezolelanga e nzo au. Kusobi mambu mayingi ko, musungula muna masuku mau.

Marion wa ngudi ansansi kuna Canadá wavova vo: “Nkumbu miayingi e yitu yame bevananga tukau kwa mwan’ame, kansi ke kwa wan’ame ansansi ko. Ezak’e tangwa tusingikanga e diambu diadi muna sumbila wana awaya e lekwa, kansi ke ntangwa zawonso ko tukalanga ye nzimbu muna vanga wo.”

Nsabi muna sikila: Sia esi nzo aku awonso va fulu kiantete. Zayisa e yitu ye akundi aku e mbebe ovwidi mu kuma ki’esi nzo aku ampa. (1 Timoteo 5:8) Kana una vo kufwete vava ko vo yitu yaku yawonso ye akundi bazola wan’aku ansansi vana vau, olenda kubalomba babazitisanga. Ubasasila e nkenda o wana balenda mona avo ke basongelo ngemba ko yo lembi zolwa.

Yambula vo mase ma nkaz’aku antete bafinama atekulu au. Ngudi mosi kuna Inglaterra oyikilwanga vo Susan wavova vo: “Vioka mvu mosi ye ngonde sambanu tuka nkaz’ame kafwila, diakala diampasi kwa mase mandi mu tambulwila vo yasompa diaka. Mambu masoba vava twayantika kubasungamena, o wana mpe babokelanga nkaka zau yo kubatonda muna lusadisu batuvananga.”

E kikundi ye yitu yakaka kilenda sia e nzo zina ye mase yovo wana ansansi mu mpasi. Muna sadila luludiku lwa Nzambi, otambula e nsambu ziyikwanga muna Nkand’a Nzambi: “Muna ngangu i mutungilwa nzo; muna umbakuzi isikidisilwa.”—Ngana 24:3.