ADIEYI oyindulanga vava owanga o mvovo fuku? Nanga oyindulanga titi yovo fulu kitanga e nsudi. Nga olenda kala ye ngindu za solola lekwa kiantalu vana fulu kia mpila yayi?

Kansi, se vioka mvu 100, lekwa kimosi kiantalu kiasololwa​—vana fuku. E lekwa kiaki kisundidi wolo, diamante ye palata e ntalu. Nkia lekwa kiaki kiantalu kiasololwa? Nkia mfunu kina e lekwa kiaki kwa yeto o unu?

Muna lubantiku lwa tandu kia 20, akwa ngangu wole a Universidade de Oxford Bernard P. Grenfell yo Arthur S. Hunt, bakingula nsi ya Engipito. Kuna nsi yayi, basolola ndambu zayingi za “ngungu” papiro vana fuku diakala lukufi yo ndimb’a nkoko a Nile. Muna mvu wa 1920, ekolo wantu wole awaya bakubikanga e nkanda miami, Grenfell watambula diaka nkanda miankaka miatimunwa kuna Engipito. Grenfell wabakila nkanda miami kuna lundilu dia nkanda dia John Rylands kuna Manchester, Inglaterra. Kansi, yau wole bafwa vitila bafokola e salu kiau kia kubika e nkanda.

Nkwa ngangu ankaka kuna Universidade ya Oxford, nkumbu andi colin H. Roberts, yandi wafokola e salu kiaki. Ekolo kakubikanga e nkanda miami, wasolola tini kia nkanda wavangilwa mu papiro wakala yo lá kwa centímetro 9 yo lambuka kwa centímetro 6. Wasivika vava kamona mvovo mia Kingerekia katoma zaya miakala mu nkanda wau. Kunima nkanda wau kwakala ye mvovo miabongelwa muna Yoane 18:31-33. E ndambu yankaka yakala ye tini kia 37 ye 38. Roberts wabakula vo lekwa kiantalu kasolola.

Roberts wabakula vo nkanda wau wankulu. Kansi, nkia mvu wasonekwa? Roberts wasadila longi diyikilwanga vo paleografia muna tezanesa masono ma nkanda wau ye ma nkanda miankaka miankulu muna zaya​—kana nkia mvu wasonekwa. * Muna sadila e longi diadi, Roberts wateza bakula mvu wasonekwa nkanda wau. Kansi, wavava zaya e ziku. Muna kuma kiaki, wakatula nkanda wau mafoto yo twika mo kwa wantu befimpanga nkanda mia “ngungu” papirólogos yo kubalomba vo basolola mvu wasonekwa. Adieyi wantu awaya basolola?

Vava bafimpa e mpila sono ye lekwa yasadilwa mu soneka nkanda wau, akwa ngangu tatu awaya babakula vo mu mvu 50 miantete mia tandu kia 2 kia tandu kieto wasonekwa, i sia vo kunima lufwa lwa ntumwa Yoane. E longi dia paleografia ke ditoma kikilu sadisanga ko mu zaya mvu miasonekwa e nkanda. Vana ntandu, akaka muna akwa ngangu bekwikilanga vo nanga nkanda wau mu mvu miankaka wasonekwa muna tandu kia 2 kia tandu kieto. Kansi, e ludi i kiaki​—o nkanda wau i nkand’a—​nkulu usundidi wa Sono ya Kingerekia ya Kikristu wasololwa.

Ekuma nkanda wau wa nsangu zambote za Yoane unina mfunu kw’awana bezolanga  Diambu dia Nzambi o unu? Mu kuma yole. Entete, o nkanda wau ukutusonganga una Akristu a tandu kiantete bazitisilanga e Diambu dia Nzambi.

Muna tandu kiazole, e nkanda mu mpila zole miasonekenwanga​—mu códice ye nkanda rolo. E nkanda yovo rolo i papela yandá ya ndambu za ngungu zayikakeswa. Yazingwanga yo zingumunwa. Ndambu imosi kaka ya nkanda wau yasonekwanga.

Kansi, o nkanda kasolola Roberts mu ndambu zau zole wasonekwa. E diadi disongele vo nkanda wau mu códice watuka. E códice mu papela za ngungu zabundikwa nze nkanda yavangilwanga.

Ekuma códice yakadila mfunu vioka rolo? Akristu a tandu kiantete ateleki bakala. (Matai 24:14; 28:19, 20) Basayanesanga nsangu zambote muna konso fulu bawananga wantu nze muna nzo, mazandu ye muna nzila. (Mavangu 5:42; 17:17; 20:20) Ozevo, osadila códice diabasadisa mu lungisa e salu kiau.

E códice mpe yasadisanga wantu muna nkutakani bakala ye kopi kia sono ya Nkand’a Nzambi. Kopi yayingi ya nsangu zambote yavangwanga, ediadi diasadisa muna lunungunuku lwa Kikristu.

E kuma kiazole, nkanda Rylands usonganga vo Diambu dia Nzambi diasekolwa ye ziku kiawonso. Kana una vo sono yakete kaka ya nkand’a Yoane ina mu nkanda wau, kansi e sono yayi ngwizani ina ye mana tutanganga o unu muna Bibila. Nkanda wau i ziku kisonganga vo Bibila ke kiabendomonwa ko kana una vo nkumbu miayingi kisekolwanga.

Nkanda Rylands i umosi muna ulolo wa nkanda usonganga ziku vo nsangu za Bibila ke zasoba ko kana una vo nkumbu miayingi wasekolwa. Werner Keller wasoneka muna nkanda andi, A Bíblia Como História vo: “E nkanda miami miankulu [mia moko] i mvutu za ziku kwa awana bekatikisanga e ziku kia Bibila o unu.”

Dialudi vo lukwikilu lwa Akristu ke lutukanga mu nkanda miasololwa kwa asatuludi ko, kadi bekwikilanga vo “e Sono yawonso yavumunwinwa kwa Nzambi.” (2 Timoteo 3:16) Kana una vo i wau, diakiese mu mona lekwa kiantalu kiasololwa kuna fuku kisonganga e ziku kia mvovo mia Nkand’a Nzambi vo: “E diambu dia Nzambi disikila yakwele mvu.”​—1 Petelo 1:25.