“E Selo Yambuta babaka e nzengo vo avo ke vena diaka nkaku mia luyalu ko, tukasakese e nkutakani zawonso bayantika lungana muna Maseka ma Kintinu mu lumingu lwantete lwa Abidi.” O luzayisu lwalu lwavaika muna jw.org kuna lubantiku lwa Malusu 2022, lwatoma yangidika e Mbangi za Yave mu nza yawonso. Kansi muna kolo kiakina e vuku kia COVID-19 ke kiakifokokela ko. a Nkia nsobani, nkia lekwa ye salanganu yavavwanga muna tanina o nkangu wa lembi sambukila e vuku? Wau vo vavioka tezo kia mvu miole lembi kutakanena muna Maseka ma Kintinu, nga makubama makala?

 Kieleka, vioka ngonde zayingi ampangi zeto bakikubamena kala mu vutuka lunganena muna Maseka ma Kintinu.

 Vioka ngonde mosi kaka vava twayambula kutakanena muna maseka ma Kintinu muna mvu wa 2020, e Buka Kitalanga oma ma Ntungilu mu Nz’amvimba (WDC), kuna Warwick, Nova York kiayantika fimpa e mfwilu miadi twasa e vuku kia COVID-19 muna Maseka meto ma Kintinu ye mana mavavwanga muna lunga-lunga mo.

 O mambu maswaswana mekalanga muna konso zunga omu nza yawonso. O mpangi Matthew De Sanctis ona osadilanga muna Buka Kitalanga oma ma Ntungilu mu Nz’amvimba wavova vo: “Muna Nsi zankaka diampasi dikalanga mu solola e fulu kia sukulwila o moko. Muna Maseka ke muna ye maza ma pompi ko, divavanga vo o maza masumbwa yovo menda tekwa kuna nkoko. Muna nsi zankaka, ayadi basobele e nsiku mu kuma kia sadila yovo lembi sadila Ar-condicionado ye sinsu ya luveleleso.”

 E mpangi zeto aweyi basundila e nkankalakani zazi? Mpangi Matthew wavova vo muna Maseka mayingi ma Kintinu, “diamoneka vo ke diavavanga kwandi nzimbu zayingi ko.” Muna bonga e nona, kuna Papua Nova Guine besadilanga katini ina ye pompi, eyi ilenda kota litro 20 za maza mu sukulwilanga o moko. Muna diadi, muna dolare 40 kaka, mpangi zeto balenda sumba e lekwa ya luveleleso bavwanga o mfunu muna Maseka ma Kintinu. Muna Maseka ma Kintinu ma Africa, vasumbilu vioka 6000 ma lekwa yambote ya sukulwila o moko. E lekwa yayi ku Asia ya sumbilu.

 E sobani zankaka za vangilu itula yovo vangulula e ventilador muna Maseka ma Kintinu. Nkutakani zayingi basumbidi tripe za nda mu viokeselanga e microfone kimana yalembi simbwanga muna moko. Ngolo zayingi zavangilu mu lembi velelesanga e ntangwa zawonso e fulu itoma simbwanga, nze fulu isimbwanga muna ziula e kielo ye pompi za maza. Muna Nkutakani zankaka, muna fulu ya sukulwila o moko batula mo pompi iziukanga yau mosi. Kuna Chile, muna sumba e lekwa yawonso bavwanga o mfunu muna konso Seka dia Kintinu, tezo 1,400 za dolare basadila.

 E kolo bavangidinge e ngolo muna lunga-lunga o Maseka ma Kintinu, mpangi zeto mpe ngolo zayingi bavangidi mu lembi fwasa nzimbu zayingi za tukau. Muna bonge nona, muna nsi zankaka ampangi basadidi e lau dia sumba e lekwa ke ifutilwanga diaka mpaku ko nze lekwa ya sukulwila moko ye tripe. E Mavula mesadisanga muna lembi fwasa e nzimbu zayingi, kadi bevavanga sumba e lekwa yayingi mu nkumbu mosi. E Mavula ye Departamento Italanga oma Masumbilu omu Nz’amvimba, nkumbu miayingi bevavanga sumbila e lekwa muna makompani ivangilwanga. Ediadi ke dikululanga kaka ntalu ko kansi ye ntangwa ifwete tambulwa.

 E nkubika ya toma lunga-lunga Maseka ma Kintinu i vananga e vuvu yo tanina awana bekwendanga muna tukutakanu. Dulcine, mpangi ankento ona ozingilanga kuna Peru, wavova vo “wonga” kakala wau vava kawa vo tuvutuka lungana muna Maseka ma Kintinu. Wavova vo: “Yabakama e COVID-19 kuna lubantiku lwa vuku. Muna diadi, yamona vo kiakala wakubama ko mu kwenda muna Seka dia Kintinu, kadi yazaya wo vo yadi kuyisia diaka mu vonza kia bakama e vuku. Kansi vava ya lwaka muna Seka dia Kintinu, yamona vo akuluntu bavanga nkubika zayingi za lutaninu, nze fulu kia sukulwila yo velelesa o moko, tripe zanda za micrifone ye mwanginina e nlongo muna Seka vitila ye kuna mfoko lukutakanu. Mawonso mama mansadisa mu mona vo muna Seka dia Kintinu muna ye lutaninu luna yavwanga o mfunu.” b

 Mpangi ankento Sara ozingilanga kuna Zambia, wakala ye ntokani zaswaswana. Wavova vo: “Vioka ngonde zayingi, o nkaz’ame wafwa muna vuku kia COVID-19. Yatokananga mu kuma kia kinsona yadi mona mu lukutakanu muna Seka dia Kintinu mu nkumbu antete kondwa kwa nkaz’ame.” Owau aweyi kemonanga ekolo kekwendanga mu tukutakanu muna Seka dia Kintinu? Wavova vo: “Okala mu tukutakanu muna Seka dia Kintinu dikunsadisanga mu bakula vo Yave una yeto mu lumbu yayi yambaninu. Owau ke mu lumbu yavioka ko, imonanga vo itambulanga lukasakesu, lufiaulwisu ye lusadisu ivwanga o mfunu kwa akuluntu ye kwa mpangi zame.”

 Mpangi zeto mu nz’amvimba bevutulanga matondo mu kuma kia lau dia vutuka kutakana muna Maseka mau ma Kintinu. Tuvutwidi matondo muna tukau tweno, ye twayingi muna tukau twatu tuvaninwanga muna nzila donate.pr418.com. O tukau twatu tukutusadisanga mu toma lunga-lunga e fulu yeto ya nsambila kimana yakala yambote muna kutakanena.