O Moyo Mun’owu wa Nkand’a Nzambi

“O muntu okitukidi se wamoyo.”—ETUKU 2:7.

1. Ekuma tuvwididi o mfunu a fimpa mu zaya kana aweyi kelongang’o Nkand’a Nzambi mu diambu dia moyo?

 TUMWENE vo, vena ye nkwikila zayingi zampila mu mpila mu diambu dia moyo. Kana nkutu awaya bevovanga vo o lukwikilu lwau lwa mu Nkand’a Nzambi, e ngindu zau zaswaswana muna diambu diadi, kana vo nki i moyo ye adieyi dikutubwilanga vava tufwanga. Ozevo, o Nkand’a Nzambi adieyi kieleka kelonganga mu kuma kia moyo? Muna solola dio, tufwete fimpa muna Nkand’a Nzambi e nsasa za mvovo wa Kiyibere ye Kingerekia una wasekolwa vo “moyo.”

“Moyo” nze Vangwa Kiamoyo

2, 3. (a) Nki i mvovo wasekolwa vo “moyo” muna Sono ya Kiyibere, ye nki i nsasa a mvovo wowo? (b) Etuku 2:7 aweyi kesongelanga vo o mvovo wau “moyo” muntu yandi kibeni uyikanga?

² O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “moyo” i neʹphesh, ye wasonama tezo kia 754 muna Sono ya Kiyibere (yiyikilwanga vo Luwawanu Luankulu). Nki i nsasa neʹphesh? E The Dictionary of Bible and Religion, disonganga vo “muntu yandi kibeni ye kiwuntu kiandi kiawonso.”

³ Kasikil’owu, Etuku 2:7 uvovanga vo: “O Yave wa Nzambi obumbidi muntu muna mbundukutu a ntoto, umvumunwini muna mazunu o mwand’a moyo; o muntu okitukidi se wamoyo.” Se badiki, o Adami kavewa moyo ko; kansi okedi se moyo​—⁠diau adimosi ye ndiona okitukanga se médico yandi i médico. O mvovo wau “moyo,” i muntu emvimba uyikanga.

4, 5. (a) Vana e nona isonganga vo o mvovo wau “moyo” muntu yandi kibeni uyikanga. (b) E The Dictionary of Bible and Religion aweyi kekwikanisanga vo o muntu i moyo?

⁴ E Sono ya Kiyibere itoma kwikanisanga e diambu diadi, o mwamuna tulenda solola e tini nze i yayi, “o [moyo, NW] ovo ‘usumukini’” (Fuka 5:1), “konso [moyo, NW] on’osala konso salu” (Fuka 23:30), “o [moyo, NW] ovo osoloka wau keyiya” (Nsiku 24:7), “o moyo andi usukilu ekudi” (Afundisi 16:16), “nkia kolo numwesesa moyo ame e mpasi?” (Yobi 19:2), “o moyo ame uladidi muna ntantu.”​—⁠Nkunga 119:28.

⁵ Ke vena tini kiyikidi ko vo o moyo kini kia nitu kizinganga kunima lufwa. “On’ovova vo o ‘moyo’ a nzolw’andi wele kun’ezulu mu kala yo Mfumu yovo vova mu diambu dia ‘moyo ulembi fwanga’ ke bakiswa nkutu ko muna lusansu lwa LL [Luwawanu Luankulu],” i uvovele The Dictionary of Bible and Religion.

6, 7. Nki i mvovo wasekolwa vo “moyo” muna Sono ya Kingerekia kia Akristu, ye ayeyi i nsas’andi?

⁶ O mvovo a Kingerekia wasekolwa vo “moyo” i psy·khé o lutangu lwandi lusundidi nkama muna Sono ya Kingerekia kia Akristu (iyikilwanga vo Luwawanu Luampa). Diau adimosi mpe ye neʹphesh, o mvovo wau muntu yandi kibeni kaka uyikanga. Kasikil’owu, se badiki e tini eyi ilende: “Se ntelamw’o moyo.” (Yoane 12:27) “[Mioyo miawonso, NW] wonga  bamwene.” (Mavangu 2:43) “[Mioyo miawonso, NW] mbula basakalel’akwa mpungu-wisa.” (Roma 13:1) “Nukasakes’akwa [mioyo, NW] mia wonga.” (1 Tesalonika 5:14) “mwavulukil’o wantu andwelo, i sia vo, enana dia [mioyo, NW] muna maza.”​—⁠1 Petelo 3:20.

⁷ Psy·kheʹ, nze i néphesh, kieleka muntu yandi kibeni beyikanga. O Nigel Turner wa nlongoki a sikola, wayika o mvovo wau “muntu kaka usonganga, e nitu ina o Nzambi kavumunwina o rûaḥ [mwanda]. . . . O muntu emvimba.”

8. E bulu nga mioyo? Sasila dio.

⁸ Muna Nkand’a Nzambi o mvovo wau “moyo” ke uyikanga kaka wantu ko, kansi ye bulu mpe. Kasikil’owu, muna yika e nsema ya vangwa yamu maza, Etuku 1:20 uvovanga vo o Nzambi ovovele: “Mbul’o maza matetaninwa ma ikwendanga, ina yo moyo.” Muna lumbu kiakaka kia nsema o Nzambi wavova vo: “Mbul’o ntoto watukwa ma kiamoyo muna wandi kanda, mbizi, ye ma kiyatatanga, ye bulu kia ntoto, muna wandi kanda.” (Etuku 1:24; tezanisa ye Ntalu 31:28.) Ozevo o “moyo” vangwa yamioyo uyikanga, diakala wantu yovo bulu.

“Moyo” nze Vangwa Kiamoyo

9. (a) Nkia ulolo wa nsasa zivewanga mu diambu dia “moyo”? (b) Nga mvwanga disianga muna ngindu za sia vo o moyo i muntu ekibeni?

⁹ O mvovo wau “moyo” moyo una ken’o muntu yovo bulu uyikanga. Ediadi ke disobanga e nsasa za mvovo mia Nkand’a Nzambi ko emi mivovanga vo o moyo i muntu yovo bulu. Kasikil’owu: Tuvovanga vo ondiona moyo kena, i sia vo muntu amoyo. Tulenda vova mpe vo ovwidi o moyo. Diau adimosi, o muntu amoyo i moyo. Elo, ekolo uzinganga o “moyo” olenda yikilwa nze má kina kavwidi.

10. Yika e nona isonganga vo o mvovo wau “moyo” ulenda yika e zingu kia muntu yovo kia bulu.

¹⁰ Kasikil’owu, o Nzambi wavova kwa Mose vo: “Wantu awonso ana bavav’o moyo aku bafwa.” (Luvaiku 4:19) I sia vo, atantu a Mose moyo andi bavavanga. Ozevo, tulenda mona diaka o mvovo wau “moyo” muna tini ilende. “Twamwenene kikilu o wonga wa mioyo mieto.” (Yosua 9:24) “Batinini kaka [e mioyo miau, NW].” (2 Ntinu 7:7) “O nsongi osungamena moyo a bulu kiandi.” (Ngana 12:10) ‘O Mwan’a muntu, wayiza . . . vana moyo andi se lukulu lua wantu ayingi.’ (Matai 20:28) “I kadi fwila, wau kakaya moyo andi.” (Filipi 2:30) Muna konso tini yayi, o mvovo wau “moyo” i “muntu.” a

11. O Nkand’a Nzambi vava kesadilanga o mvovo wau “moyo”, adieyi kezolang’o vova?

¹¹ Ozevo, muna Nkand’a Nzambi o mvovo wau “moyo” usadilwanga muna yika muntu yovo bulu yovo moyo una kezingang’o muntu yovo bulu. E nsasa kesiang’o Nkand’a Nzambi ya moyo, yatoma kia, in’e ngwawani muna fulu yawonso ye yayivaula ye mvwanga za kindongota ye lusansu lwa wantu. Kansi, adieyi ozevo dibwilang’o moyo muna lufwa? Muna van’e mvutu za kiuvu kiaki tufwete teka zaya ekuma tufwilanga.

[Mvovo ku yanda dia lukaya]

[Yuvu ja Longokela]

[Mafoto zina muna lukaya 20]

Yau awonso mioyo