1. Ekuma dinina diampasi kikilu mu fila e nzo o unu?

 “E MPW’A nza yayi, [mu soba ina, NW].” (1 Korinto 7:31) Se vioka 1.900 za mvu masonekwa o mambu mama, kansi yamu unu maludi kikilu mena! O mambu mu soba mena, ke musungula muna zingu kia nzo. Mambu mayingi mabadikwanga vo mambote yovo fu ya kisi nsi vioka 40 yovo 50 ma mvu, o unu ke metondwanga diaka ko. Muna diadi, o fil’e nzo muna mpil’ambote dilenda kala se diambu diampasi kikilu. Kansi kadi, muna lemvokela elongi dia Nkand’a Nzambi olenda sunda e mpasi zazi.

2. Nkia mambu ma zingu metwasanga e mpasi muna nzo?

² Ndonga ke beyangalelanga diaka zingu kiasakalala ko kia tata e nzo. Ekolo kina vo e nza ya kinkita yivaikisang’aka e lekwa yampa yo sadilanga e ngangu zau za mwang’e nsangu muna vukumun’o wantu, mazunda ma mazunda ma mase ye ngudi befwasanga ulolo wa ola kuna salu, kinumana vo bakala y’owu wasumbila e lekwa yoyo. Mazunda ma mazunda makaka befuntukanga muna lenda vwa eki kiadia. Bafwete sala ntangwa zayingi ke mu tandu kiavioka ko, nanga sadila ku fulu yole, muna lenda baka eki bavwidi o mfunu. Vena mpe y’akaka edi benwananga diau dia baka e salu, e kuma kadi o kondwa kwa salu se diambu diampasi mwawonso. Elo, e zingu kia nzo omu tandu kiaki ke kiasazu diaka ko,  kansi e nsiku mia Nkand’a Nzambi milenda sadisa esi nzo muna vanga owu balenda.

3. Nkia longi kasasil’o Paulu wa ntumwa, ye aweyi dilenda sadisil’o muntu muna fila e nzo mu mfil’ambote kele vo olemvokele dio?

³ O Paulu wa ntumwa wakalanga muna mpasi za kondelwa. Muna diadi, walongoka elongi diamfunu, dina kasoneka muna nkanda kwa Timoteo wa nkundi andi. Owu kasoneka o Paulu: “Ke tuvitikidi vo ma ko, ova nza, ngatu lenda vo katula ma; kansi wau tuna yo dia yo vwata, tuyangalela ko.” (1 Timoteo 6:7, 8) Dialudi vo esi nzo ke madia ye mvwatu kaka ko bavwidi o mfunu. Bevavanga mpe e fulu kia zingila. O wana longoka bevava. Vena mpe yo mfunu a nzimbu za sumba nlongo ye maka mambu. Kana una vo i wau, elongi dia Paulu mfunu dina. Ovo tuyangalel’o lungisa oma tuvwidi o mfunu ke mu vava ko oma tuzolele, e zingu kilenda kala kia kiese.

4, 5. O teka badika yo kubama aweyi kulenda sadisila muna fila e nzo?

⁴ Muna kingana katà o Yesu imwina elongi diakaka diamfunu. Owu kavova: “Nani vovo nwina, ovo ozolele o tunga nzo ezulu, kalembi teka vwanda, kabadika ntalu, kana wina y’eki kiamanina?” (Luka 14:28) Ova fulu kiaki o Yesu wasongang’o mfunu wa teka yindula yo kubama. Muna kapu kiviokele tumwene o mfunu dina kwa toko ye ndumba bazolel’o sompa. Kuna nima lukazalu, mfunu mpe dina muna fila e nzo. O teka badika disongele vo zaya e ntalu a nzimbu zivuwa o mfunu, teka kubika e mpila ya ngangu osadila kina una kiau. Esi nzo balenda zaya e mpila besadila e nzimbu, yo vaulang’ezaka mu sumba eyi bavwidi o mfunu ya lumbu ke lumbu yovo konso lumingu—lembi vioka e tezo kia mbakilu au.

⁵ Vena ye nsi zina vo o vang’e mbalu mu sumba ina ivwilu o mfunu dilenda vava vo o muntu kayambula  ezolela yo lembi kota mu mfuka zampwena za sumba e lekwa ke ina mfunu ayingi ko. Muna mwakaka, nanga dilenda kal’o mfunu dia lembi zol’o sumba kwa sompekwa yo siwa e ntangwa ofwete vutula e nzimbu. (Ngana 22:7) Dilenda kala mpe o mfunu dia sund’ezolela kia sumb’e lekwa mu nkatu nkatu lembi teka badika o mfunu andi yovo mfwilu. Vana ntandu, oteka vanga e mbalu ikumwesa vo ofwasa e nzimbu mu diambu dia nsaka, ye fomo ye nkolwa malavu yifwasang’e nzimbu za esi nzo, yo kulula e nsiku mia Nkand’a Nzambi.—Ngana 23:20, 21, 29-35; Roma 6:19; Efeso 5:3-5.

6. Nkia ludi kia Nkand’a Nzambi kilenda fiaulwisa awana bezingilanga muna usukami?

⁶ Kansi, aweyi tuvova kuna kwa awana bezingilanga muna usukami? Ediantete, balenda kuyifiaulwisa muna zaya vo e mpasi zazi za nz’amvimba za fikolo kaka. Muna nz’ampa eyi ifinamene, o Yave ofokola o usukami, ye mpasi zawonso zakaka zibangikang’o wantu. (Nkunga 72:1, 12-16) Muna kolo kiaki, Akristu akieleka kana nkutu vo bena muna usukami wayingi, ke bedimbulanga vuvu ko, kadi bekwikilanga muna nsilu a Yave: “Kikuyambula nkutu ko, ngatu kusisa nkutu.” I kuma, ndiona okwikilanga muna mvovo miami olenda vova vo: “Yave i nsadisi ame; kimona wonga ko.” (Ayibere 13:5, 6) Muna ntangwa yayi yampasi o Yave mu mpila zayingi kesadisilanga asambidi andi, vava bezingilanga mun’owu wa nsiku miandi yo sia e Kintinu kiandi va fulu kiantete. (Matai 6:33) Engi mu yau balenda dio kwikanisa, yo vova nze Paulu wa ntumwa: “Muna konso diambu yo muna mambu mawonso, yalongok’owu wa yukuta, y’owu wa mona nzala, y’owu wa wokelela, y’owu wa kondwa. Nlenda vanga mawonso muna ndion’okunkùmikanga.”—Filipi 4:12, 13.

7. Nkia mvovo mia Yesu, milenda sadisa mu toma fil’e nzo kele vo misadilu?

⁷ Kuna mfoko a uselo wandi ova ntoto, o Yesu wavova vo: “Zola nkw’aku, konso un’okuzolela.” (Matai 22:39) Olemvokela o nsiku wau kusadisanga kikilu muna fila e nzo. Nga nani i mfinangani yo nkundi eto osundidi? Nga ke awaya ko tuzinganga vamosi—o yakala, nkento, amase yo wana e? Esi nzo aweyi balenda kuyilunga-lunga muna zola?

8. Aweyi ulenda songelwa o zola muna nzo?

⁸ Mu mpila ina vo konso muntu kavan’o lwandi lukau mu vanga e kiandi salu muna nzo. I kuma, diamfunu  dia longa kwa wana balundang’e lekwa vava bemana yo sadila, kiakala mvwatu yovo lekwa yau ya sakanena. Muna kubikang’e mfulu konso mene, ntangwa ye ngolo divavanga, kansi dikululanga mpe e salu kia kubik’e nzo. Dia kieleka vo, efi mvwangalakani kafilendi konda ko, kansi yau awonso balenda sadisa kinumana e nzo yakala yakubama yo sukula malonga, yo kubika e lekwa vava bemanang’o dia. E kimolo, yo kuyilengela, yo kondwa kwa luzolo ye mbalu malenda yoyesa awonso. (Ngana 26:14-16) Kuna diak’e sambu, o ntim’a kiese yo sadila kuna mvevo metwasang’e zingu kia nzo ya kiese. “Nzambi ozolele mvani amvevo.”—2 Korinto 9:7.

9, 10. (a) Nkia zitu kiluta vanwanga kwa nkento, aweyi kilenda vevolwelwa? (b) Nkia ngindu asikila usongelo mu diambu dia salu yamu nzo?

⁹ Vwizazian’o mfunu yo song’o zola mesinga sadisa mu vengomona e mpasi zibwanga muna nzo zakaka. Mun’owu wa fu ya nsi, angudi i bekalanga nze elunzi muna zingu kia nzo. Belunga-lungang’o wana, bekubikang’e nzo, besukulang’e mvwatu yo sumba yo lamba madia. Muna zak’e nsi, akento mpe besalanga muna yana, betekang’e lekwa muna mazandu, yovo sadisa mu mpila zakaka mu wokesa eki kivwilu o mfunu omu nzo. E mpasi za zingu zifilanga mazunda ma mazunda m’akento asompa mu sadila kuna mbazi ekana nkutu muna nsi zina vo ke kiakalanga fu kia nsi au ko. O nkento wa ngudi osalanga kwayingi mu mpila yayi ofwene sanisinwa. Nze “nkento angangu” oyikilu muna Nkand’a Nzambi, e zingu kiandi kiazala ye salu. Oyandi “kedianga madia ma umbomvo ko.” (Ngana 31:10, 27) Ediadi ka disongele ko vo o nkento yandi kaka ofwete sala e salu ya mu nzo. Wau o yakala yo nkento basadidi e lumbu kiamvimba kuna mbazi, nga difwene vo o nkento yandi mosi kaka ifwete sala e salu yawonso ya mu nzo ekolo kina vo o  yakala y’akaka esi nzo bevwandanga kwau? Ke wau difwene ko. (Tala 2 Korinto 8:13, 14.) Kasikil’owu, kele vo o ngudi madia kelambanga, nanga oyangalela dio ovo akaka esi nzo basadisa mu vanga eyaka salu, yal’o meza, kwenda sumba madia yovo kubika e nzo. Elo, yau awonso balenda kayana e salu.—Ngalatia 6:2.

¹⁰ Akaka nanga balenda vova vo: “Kuna nzingilanga e salu yayi ke ya yakala ko.” Dilenda kala, kansi nga ke diambote ko vo e diambu diadi diafimpwa? Vava o Yave wa Nzambi kasikidis’e zingu kia nzo, kavova ko vo eyaka salu ifwete vangwa kaka kw’akento. Lumbu kimosi, vava o Abarayama wa nkwa kwikizi kakingulwa kwa anati a nsangu amfunu a Yave, yandi kibeni wasadisa muna kubika yo vana madia kw’anzenza. (Etuku 18:1-8) O Nkand’a Nzambi ulonganga vo: “Akala bafwete zol’akazi au, nze to ya yau kibeni.” (Efeso 5:28) Kele vo o yakala wau kasadidi lumbu kiamvimba oyoyele ozolele vunda, nga ke dilendi kala ko vo o nkento mpe wayoya kena, yovo oyandi osakidi nkutu o yoya? (1 Petelo 3:7) Ozevo, nga ke diambote ko yo zola kuna kwa yakala dia sadisa mu salu ya nzo?—Filipi 2:3, 4.

11. Nkia mbandu ambote kavan’o Yesu kwa konso mwisi nzo?

¹¹ O Yesu i mbandu ambote ya ndiona wayangidika Nzambi yo twasa e kiese kw’awana bakala yandi entwadi. Kana una vo kasidi sompa ko, mbandu ambote kw’akala, y’akento yo wana. Wavova mu kuma kia yandi kibeni vo: “[O] Mwan’a muntu, kayiz’asadilwa kwa selo ko, kasadila kaka,” yovo kasadila akaka. (Matai 20:28) Nkia mpila kiese kikala muna nzo avo yau awonso besonganga e fu kiaki!

12. Adieyi kevavang’o Yave kuna kwa awana bekunsadilanga?

¹² O nsiku akaka wa Nkand’a Nzambi ulenda vuwa  o mfunu muna nzo una muna 2 Korinto 7:1, muna tutanganga vo: “Twayikiànzisa muna nsafu wawonso wa nitu yo mwanda.” Awana belemvokelanga e mvovo miami miavumunwinwa beyangalelwanga kwa Yave, on’ovavanga “[nsambila avelela, NW] yo kondwa nsafu.” (Yakobo 1:27) Esi nzo zau betambulang’e ndandu ya lemvokela mio.

13. O velela nkia kuma kwinina o mfunu muna toma lunda esi nzo?

¹³ Kasikil’owu, o Nkand’a Nzambi uvovanga vo e lumbu ikwiza yikala vo ke vekala diaka mayela ko. Muna kolo kiakina, “o ntungi kevova ko vo, Yela nyela.” (Yesaya 33:24; Lusengomono 21:4, 5) Kansi ekolo ke kiayizidi ko omama, muna konso nzo vekala yo yela ezak’e ntangwa. Kana nkutu Paulu yo Timoteo bayelanga. (Ngalatia 4:13; 1 Timoteo 5:23) Kansi kadi, nze i una uvovele akaka, yimbevo yayingi ilenda vengwa. E nzo z’alungaladi belendang’o venges’o yela  yimbevo yakaka muna kuyivaulanga muna mvindu a nitu ye ya mwanda. Tutala kana vo aweyi.—Tala Ngana 22:3.

14. E nkal’a fu yavelela aweyi yilenda sadisila esi nzo muna mayela?

¹⁴ O velela kwa mwanda yo kala ye fu yavelela kumosi dina. Ditomene zayakana vo, o Nkand’a Nzambi uyikanga ulolo wa nsiku mia zingu kia fu yambote yo tumba konso mpila a mvukana za kiyakala ye kikento lembi kazala. “Aminta-zumba, . . . y’akwa ngyambila, y’ana bekukitulanga, y’akala bekupitakesanga y’akala, . . . kintinu kia Nzambi ke bevwila kio ko.” (1 Korinto 6:9, 10) Olemvokela e nsiku miami miasikidiswa mfunu kikilu dina kwa Akristu bezingilanga omu nza yayi yabendomoka. Ovo divangamene Nzambi diyangidikanga ye mpe disadisanga mu tanina esi nzo muna mayela mesambukilwanga mu zumba nze i AIDS, sífilis, gonorréia ye infecções por clamídia.—Ngana 7:10-23.

15. Yika diambu dimosi dia safula e nitu dilenda twasa o yela kwa kondwa kuma.

¹⁵ ‘Okuyikiànzisa muna nsafu wawonso wa nitu’ kusadisanga mpe mu tanina esi nzo mu yimbevo yakaka. Yayingi itukanga muna nsafulwa za nitu. E nona kiantete i fu kia nua e fomo. O nua e fuomo ke kusafulanga kaka mafulu, ye mvwatu ye tembwa ko, kansi kiyelesanga mpe o wantu. Mazunda ma mazunda befwanga e mvu miawonso mu kuma kia nua e fomo. Badika e diambu diadi: E mvu miawonso mazunda ma mazunda ma wantu ke badi yela ko ngatu vo fwa e nzaki kele vo bayambul’o ‘nsafu wau wawonso wa nitu’!

16, 17. (a) Nkia nsiku a Yave wataninanga Aneyisaele muna maka mayela? (b) Elongi dina muna Nsiku 23:12, 13 aweyi dilenda sadilwa kuna kwa esi nzo zawonso?

¹⁶ Badika e nona kiakaka. Vioka 3.500 za mvu, o  Nzambi wavana o Nsiku andi kwa zula kia isaele muna sikidisa e nsambil’au, ye zingu kiau mpe kia lumbu ke lumbu. O Nsiku wau wataninang’o nkangu muna yimbevo wau wakanikinanga oma mavelela. Nsiku mosi wasikidisanga vo e mvindu ifwete toma zikwa kuna mbazi a ndo muna lembi safula e kalu kia nkangu. (Nsiku 23:12, 13) O nsiku wau wankulu wakinu o mfunu. Kana nkutu i unu, engi beyelanga yo fwa muna lembi wo lemvokela. a

¹⁷ Mun’owu wa nsiku miami mia Aneyisaele, e nzo  zakete za esi nzo—zakala mu kati kwa nzo yovo kuna mbazi—zifwete kalanga zavelela. Ovo ewulu dia nzo akete ke diveleleso ko yovo lembi fukilwa, ditwas’e mbwanzi zimwanganisa e mimvidi muna fulu yakaka omu nzo—yo muna madia tudianga. Vana ntandu, aleke y’ambuta bafwete sukulang’o moko ovo batukidi muna nzo akete. Avo ke wau ko, benatumuna e mimvidi mia yimbevo ova ntandu a nkand’a nitu. O ngang’a wuka wa nkento a mwisi França edi kavova vo, o sukul’o moko “i diambu diambote kikilu muna kuyitanina muna yimbevo ya nkand’a nitu yovo ya vumu yovo ya mafulu.”

18, 19. Nkia longi diven’o muna kala ye nzo yavelela kana muna nsi za usukami?

¹⁸ Dialudi vo diampasi kikilu kwa ndiona ozingilanga muna zunga kia usukami dia kala wavelela. Mosi ozeye e zunga yayi wasasila vo: “E mbangazi yasaka ibadisang’e salu kia velelesa e fulu. E tembwa kivekomonang’e mbundukutu a ntoto muna nzo. . . . O wokela kwa wantu muna mbanza, yo muna maka mavata, isianga mpe o vimpi mu vonza. E nkukwila za maza zalembi fukilwa, ulolo wa titi yakutikwa ilembi vetwanga, nzo zakete zamvindu, mpuku zisayanesanga e yimbevo, mpese ye mbwanzi zatoma mwangana kikilu.”

¹⁹ Muna tezo kiaki diampasi mu veleles’e fulu yayi. Kansi kana vo i wau, disundidi o mfunu dia vanga wo. E sabuni yo maza ye fingolo ovanga zike, e ntalu a nlongo ye nzimbu ofuta kuna nzo ya mawukilu zingi. Ovo va fulu kia mpila yayi ozingilanga, siang’e ngolo mu velelesa e nzo ye yanzala kiaku yo vengomona e mvindu a bulu. Ovo e yanzala kiaku kiazala ye nteke kikalanga vava kinokang’e mvula nga olenda vo kundika o matadi mu lembi kotesa e  nteke muna nzo? Nga, kedisundidi wete ko dia katula ntete e nsampatu avo se kota muna nzo? Ofwete toma fukilanga mpe e lundilu kiaku kia maza. Vebadikwanga tezo kia mazunda mole ma mazunda ma wantu befwanga mu kuma kia yimbevo yitukanga mu maza ma mvindu ye nzo zakete zambi.

20. Nani ofwete yikama muna salu kia velelesang’e nzo?

²⁰ E nzo muna kala yavelela awonso bafwete sala—ngudi, se, wana ye nzenza. Ngudi mosi ivwidi enana dia wana wa mwisi Quênia, wavova vo: “Awonso balongoka o vanga muntu ye kiandi salu.” E nzo yavelela yatoma kubikwa isilanga umbangi wambote kwa esi nzo awonso. Ngana mosi ya esi Espanha ivovanga vo: “O usukami yo velela ke bakondelo ngwawani ko.” Kana nkia mpila nzo nkutu ovwa, ekana ya bilikisi, yovo yakala yampwena, yovo yakete yo sakalala, yovo ya nianga, o velela i nsabi muna vwa e zingu kia vimpi wa esi nzo.

21. Mun’owu wa Ngana 31:28, nki kilenda wokesa e kiese kia esi nzo?

²¹ Muna yika o nkento angangu, o nkanda a Ngana uvovanga vo: “O wan’andi betelama banyikila vo nkwa nsambu; o nkaz’andi unkembele.” (Ngana 31:28) Nkia lumbu kia nsuka watonda o mwisi nzo aku? Kieleka, oyeto tuna nze nkuna imenanga muna nsungi a masanza vava itambulanga efi mbangazi ye dime. Oyeto mpe kembelwa tuvavanga. Diambote vo o nkento kazayanga vo o yakala oyangalelanga e sungididi kiandi ye ngolo zandi kevanganga muna salu kiandi. (Ngana 15:23; 25:11) Dia lukasakeso mpe vava o nkento ketondang’e yakala diandi muna salu kevanganga kuna mbazi ya  mu nzo. O wana mpe beyangalalanga vava amase bekubatondanga muna salu bevanganga omu nzo, kuna sikola yovo kuna nkutakani ya Akristu. Diamfunu kikilu dia vutulang’o matondo! Nkia mpasi dina mu vova vo: “Ntondele”? I mvovo akete, kansi ulenda yangidika esi nzo.

22. Adieyi difwene vangwa kinumana vo e nzo yakala ‘yatoma sikila,’ aweyi dilendakenena?

²² Elo e kuma yayingi, ibadisang’e mbebe ya fil’e nzo. Kansi, kana vo i wau dilenda toma vangwa. Ngana mosi ya Nkand’a Nzambi ivovanga vo: “Muna ngangu i mutungilwa nzo; muna umbakuzi isikidisilwa.” (Ngana 24:3) E ngangu yo umbakuzi zilenda vuwa kele vo awonso muna nzo basidi e ngolo mu longoka o luzolo lwa Nzambi yo vanga lo muna zingu kiau. Okala ye nzo ya kiese nsendo wafwana wa ngolo zina zivangwanga!