O Nkand’a Nzambi Nkia Kuma Ufwete Bundilw’evuvu?

Wantu akaka bevovanga vo o Nkand’a Nzambi ke wafwana bundwa vuvu ko, e ngindu za wantu awaya zitoma kwikilwanga. Muna diadi, ayingi o unu kebetambulwilanga oma mavovele Nkand’a Nzambi ko, bebanzilanga wo vo ke wafwana bundwa vuvu ko.

Ku diak’e sambu, oma kavova Yesu Kristu muna sambu kwa Nzambi mevananga vuvu: “E diambu diaku i ludi.” Ye Nkand’a Nzambi wau kibeni usonganga vo wavumunwinwa kwa Nzambi.—Yoane 17:17; 2 Timoteo 3:16.

Aweyi obanzang’ongeye mu diadi? Vena ye kuma muna bund’evuvu omu Nkand’a Nzambi? Yovo vena kieleka ye ziku kisongele vo Nkand’a Nzambi ke wafwana bundwa vuvu ko, oku vo wau kibeni vunisa ukivunisanga ye ke wa ziku ko?

O Nkand’a Nzambi Ukuyivunisang’e?

Kanele akaka bevovanga vo Nkand’a Nzambi ukuyivunisanga, nga vena ye muntu wasongele kala eziku vo i wau? Yeto ka twamwene mosi ko on’olenda telama muna song’eziku kia diambu diadi. Nanga valenda moneka ne vika sia vo nswaswani muna zak’e nsamuna za mambu muna Nkand’a Nzambi, dia ludi. Kansi, ediambu ditoma vo kalanga i kondwa kwa zayi wa ludi muna mpambula za mana makala muna ntangwa ye tandu kia bwa mana masonama.

Kasikil’owu, akaka muna songa vo vena ye nswaswani muna Nkand’a Nzambi, beyuvulanga vo: ‘O Kaini akweyi kabakil’o nkaz’andi?’ Edi bebanzanga vo Kaini yo Abele yau kaka i wan’a Adami yo Eva. Kansi tu, e ngindu zozo  zitukanga muna lembi bakula mana mavovele Nkand’a Nzambi. Nkand’a Nzambi uvovanga vo Adami “owutidi wan’amakala y’amakento.” (Etuku 5:4) Muna diadi, o Kaini wasompa mosi mu nsanga zandi, yovo mosi mu wan’andi ankazi.

Ntangwa zayingi atumbi bevavanga diambu muna vunisa, balenda vova vo: ‘O Matai nsoneki a Nkand’a Nzambi wavova vo mbut’a nkama wizidi lomba lusadisu kwa Yesu, vo i Luka wavova vo ambuta batumwa. Nani mu yau ewole wavova e ziku?’ (Matai 8:5, 6; Luka 7:2, 3) Kansi, i kieleka vo ediadi i kuyivunis’e?

Vava e salu kia aka wantu kiyikilwanga muna nkumbu a ndiona ovwidi e kiyekwa muna salu, o muntu a ziku kefidila dio mpaka ko. Kasikil’owu, ngeye olenda wo mona wa vilwa o nsamu uvovele vo mfumu nengandi ovenge e nzila, wau vo tala enzila yoyo kwa wantu andi angangu ye asadi andi yavangw’e? Nanga ke wau ko! Diau adimosi, ke kuyivunisa ko kuna kwa Matai muna vova vo mbut’a nkama, wizidi lomba lusadisu kwa Yesu, kansi vo i Luka kasoneka vo o ludodokelo lolo lwa vangamena kunima ambuta.

Vava kitoma zayakanang’eziku, oma memonekanga vo ma nswaswani muna Nkand’a Nzambi mavempokele.

Lusansu ye Ngangu za nza

Muna ntama e ludi kia lusansu lwa Nkand’a Nzambi kiatoma katikiswanga. Kasikil’owu, atumbi bavunisanga e nkala ya wantu ana basonama muna Nkand’a Nzambi, nze i Ntinu Sagone wa Asuri, Belesasa wa mwisi Babele, yo Pontio Pilato wa nyadi a Roma. Kansi, e nsatulula za lumbu yayi zikwikanisanga o lusansu lwa Nkand’a Nzambi muna ndandani. Muna diadi, Moshe Pearlman wa nsasidi a mambu ma nza wasoneka: “Vana vau akwa lukatikisu y’awana mpe bevunisanga lusansu lwa Luwawanu Lwankulu, bavutukila fimpa yo vangulula ngindu zau.”

 Ovo tukwikila muna Nkand’a Nzambi, ufwete kala mpe wa ludi muna mambu ma ngangu za nza. Nga wuna? Ke kolo kiayingi ko kiviokele, akwa ngangu za nza, muna vunisa Nkand’a Nzambi, bavovanga vo o nsema ke wakala y’etuku ko. Kansi tu, omu lumbu yayi o ntadi a ntetembwa Robert Jastrow wasongele nsamu a mpa ufilanga empaka muna diadi, wasasila vo: “Owau tumwene aweyi o umbangi wa nzailu ya ntetembwa ulungisilanga lusansu lwa Nkand’a Nzambi mun’owu w’etuku dia nza. E nsonga za mambu za swaswana, kansi oma mamfunu muna nsamu w’atadi a ntetembwa y’oma mena mu Nkand’a Nzambi mun’Etuku, mau amamosi.”—Etuku 1:1.

O wantu mpe basoba e ngindu zau muna mpila ya vangilwa o ntoto. “E nkangalu mia nsolola,” nze owu usasidi The World Book Encyclopedia, “miasonga vo e nza yakala ya vindumuka, ke yababama ko, nze i una wabenzenge wantu ayingi.” Kansi, Nkand’a Nzambi una kaka wa ludi! Vioka 2.000 ma mvu kuntwal’a nkangalu miomio, o Nkand’a Nzambi wavovanga, muna Yesaya 40:22 vo: “I ndiona ovwende kuna ntandu a ngambwil’a nza,” yovo, nze una uvovele nsekola zakaka, “lenge dia nza” (Douay) yovo “lengomoka kwa nza.” (Moffatt)

Dianu vo, o wantu muna toma longoka kwayingi, o umbangi mu wokela una wa sia vo Nkand’a Nzambi ufwete bundw’evuvu. O mfumu wa nlangididi Elundilu dia lekwa ya nkulu wa mwisi Grã-Bretanha, Sir Frederic Kenyon, wasoneka: “Endandu yibakamene kala muna  nsolola zozo isiamisanga oma ma lukwikilu lua sia vo, o Nkand’a Nzambi u lunga kaka muna wokela kwa zayi wa wantu.”

Nsamuna za Mambu ma Kusentu

Kansi, nga tulenda kweto bund’evuvu muna mana mateka vova Nkand’a Nzambi, ma kusentu, kumosi ye nsilu miandi ‘mi’ezulu diampa ye nz’ampa ya ndungidi’? (2 Petelo 3:13; Lusengomono 21:3, 4) Vo i wau ozevo, nkia mambu malungana mana mateka vovwa mu Nkand’a Nzambi, mesonganga vo ufwana bundw’evuvu? Ntangwa ke ntangwa tumonang’e ndungana ungunza una wasakulwa vioka nkama za mvu, ulungananga muna dimosi dimosi!

Kasikil’owu, o Nkand’a Nzambi wateka songa e mbwa a Babele 200 za mvu una ke ma vangamene ko. Elo, Amedia, ana babundana ye Aparasi, bayikwa muna nkumbu vo yau bebwisa yo. O Kurese wa ntinu a Parasi, una nkutu ka wutukidi ko, o Nkand’a Nzambi wakivovela vo yandi okala se ntu muna tambula e nsi. Wavova vo o maza ma lutaninu lwa Babele, ma nzadi ya Uferate, “meyuma” oku vo kana nkutu i “mavitu [ma Babele] ke mazikama ko.”—Yeremiya 50:38; Yesaya 13:17-19; 44:27-45:1.

O mambu mama malungana, nze una kasamuna o nsoneki wa mambu ma nza Heródoto. Vana ntandu, o Nkand’a Nzambi wateka vova vo e Babele kuna mfoko i kituka se fwila ye ke mu zingilwa diaka ko. I wau mpe wavangama. O unu, e Babele ya fwasakana yo kituka se mazudika. (Yesaya 13:20-22; Yeremiya 51:37, 41-43) Nkand’a Nzambi wazala yo ulolo wa ungunza una wamana lungana endungan’esivi.

Aweyi ozevo, uvovanga Nkand’a Nzambi mu kuma kia mambu ma nza ya tandu kiaki? Uvovanga vo: “Kansi kadi, zay’edi, ovo, muna lumbu yambaninu mukwiza nsungi za tema. Kadi wantu bekal’akwa kuzola, minzola-nzimbu, akwa lusanu, akwa lulendo, akwa lutiangu, akolami ese yo  ngudi, ntokozi, mindembi-velela, mikondwa-ungudi . . . azodi ekembo ke mu Nzambi ko; bena ye nsunsu a vumina Nzambi, kansi bakadidi wo, o nkuma.”—2 Timoteo 3:1-5.

Kieleka mu mona tuna e ndungana a mambu mama! Kansi, o Nkand’a Nzambi wateka vova mpe oma ma “lumbu yambaninu”: “Zula itelamena zula, kintinu ye kintinu: mukala mvengele.” Vana ntandu, “mukala nzakama zangolo za ntoto, o muma mwakàka-kàka . . . vuku.”—Matai 24:7; Luka 21:11.

Kieleka vo, o ungunza wa Nkand’a Nzambi mu lungana una! Ozevo, aweyi tuvova mu nsilu mina vo kana milungana ko nze i miami: “Asongi bevwa nza, besikila vo yakwele mvu,” e “Nsosolo miau, nsengo befula mio . . . , ke belongwa diaka nwana ko?”—Nkunga 37:29; Yesaya 2:4.

Akaka balenda vova vo ‘ediadi wete se wingi mu lenda kala.’ Kansi, ludi kwandi, ke vena ye kuma ko muna katikisa mana katusididi nsilu Mvangi eto. Tufwete bund’evuvu muna Diambu Diandi! (Tito 1:2) Muna fimpa diaka o waka umbangi, lenda toma kwikil’o mambu mama.

[Mvovo mia sina muna lukaya lwa 4]

“Endandu yibakamene kala muna nsolola zozo isiamisanga oma ma lukwikilu lua sia vo, o Nkand’a Nzambi u lunga kaka muna wokela kwa zayi wa wantu”