Adieyi Dibwilanga Azolwa eto Afwa?
Kapu Kia 9
Adieyi Dibwilanga Azolwa eto Afwa?
1. Aweyi bekalang’o wantu vava bevidisanga o nzolw’au muna lufwa?
“O MUNTU mpasi kemonanga vava kefwilwanga onzolw’andi e kuma kadi o lufwa i vidisa mvimba ku fulu kilembi zayakana.” I kavova o mwana mosi vava kafwilwa o se, i bosi ke kolo ko, i ngudi. E ntantu zandi ye mfwilu ayingi wantokanes’e ngindu. Nanga ngeye mpe wabwilwa dio kala. Nanga wakiyuvula kala kana kweyi bena azolwa aku ye kana osinga kubamona diaka.
2. Nkia yuvu yampimpita iyuvulwanga mu kuma kia lufwa?
2 Amase makaka bafwilwa bevoveswanga vo: “Nzambi obonganga e mvuma zisundidi o wete kimana kakala zau kun’ezulu.” Nga i wau kieleka dina? Azolwa eto afwa nga ku nza a kimwanda bayenda? Nga i diau diadi diyikilwanga kwa akaka vo Nirvana, oku vo fulu kia kiese kiakondwa mpasi yo maketo? Awana tuzolanga nga mu muelo wabafila ku moyo ulembi fwanga bakotela muna paradiso? Yovo nze una bevovanga akaka, nga lufwa i nzila a kwendela ku mpasi zakondw’e nsuka kw’awana besaulanga Nzambi? Amafwa nga balenda kutuvanga diambu? Muna vwa e mvutu za kieleka za yuvu yayi, tufwete fimpa Nkand’a Nzambi una vo i Diambu Diandi.
NKI I “MWANDA” MUNA WANTU?
3. O Sócrates yo Platão aweyi bayindulanga mu kuma kia mafwa, ye aweyi ditambukilanga o unu kwa wantu?
3 Andongota zankulu za mingerekia (Sócrates ye Platão) bavovanga vo vafwete kala ye ma kilembi fwanga muna kati kwa nitu a yakala ye ya nkento—moyo uzinganga kunima lufwa ye ka ufwanga ko. Omu Nza yawonso mazunda ma wantu bekwikilanga dio. O lukwikilu lualu, lutwasanga wonga wayingi wa amafwa ke mutokanena e wete diau ko. O Nkand’a Nzambi diambu dia nswaswani ukutulonganga mu kuma kia mafwa.
4. (a) O nkand’Etuku weyi kekutuzaisanga mu kuma kia moyo? (b) Nki kasia o Nzambi muna Adami kimana vo kazinga?
4 Muna badika edi dibwilanga amafwa, tufwete dio sungamena vo o Adami, w’ese dieto diantete, kakala ye moyo ko. Yandi okedi se moyo. Muna vangu di’esivi, o Nzambi wavang’o muntu—o moyo—muna ma ya ntoto i bosi umvumunwini “o mwand’a moyo.” Etuku 2:7 okutuvovesanga vo: “O Yave wa Nzambi obumbidi muntu muna mbundukutu a ntoto, umvumunwini muna mazunu o mwand’a moyo; o muntu okitukidi se wamoyo.” E fulumwinu i kiasimbininanga o moyo wa Adami. Kansi kadi, o Nzambi muna sia o mwand’a moyo muna Adami kasia kaka tembwa mu mafulu ma muntu ko. O Nkand’a Nzambi “mwand’a moyo [ngolo za moyo, NM], uyikanga” zina muna vangwa ya moyo ova ntoto.—Etuku 7:22.
5, 6. (a) Nki i “mwand’a moyo”? (b) Adieyi dibwanga vav’o “mwanda” uyikwanga muna Nkunga 146:4 uyambulang’e nitu?
5 Nki i “mwand’a moyo”? I ntenteni (centelha) ya moyo kasia o Nzambi muna nitu a Adami yakondwa moyo. E ngolo zazi i zisimbininwanga kwa fulumwinu. Kansi nki i “mwanda” uyikwanga muna Nkunga 146:4? E nzila yayi ivovanga mu kuma kia awana befwanga: “O mwand’andi uvaika, muna ntoto kevutuka; Muna lumbu kiakina o makani mandi mavididi.” Asoneki a Nkand’a Nzambi, vava basadila o mvovo wau “mwanda,” ke bayindulanga moyo wakondwa nitu ko uzinganga ku nima lufwa.
6 O “mwanda” uvaikanga muna wantu vava kefwanga o muntu i ngolo za moyo zatuka kwa Mvangi eto. (Nkunga 36:9; Mavangu 17:28) E ngolo zazi za moyo ka zivwidi fu kana kimosi ko kia vangwa kina kevanang’o moyo, nze i una eletricidade ka ivwidi e nkala ya lekwa ina kevananga e ngolo ko. Vava kefwanga o muntu, o mwanda una vo (ngolo za moyo) ke uvananga diaka ngolo muna célula ya nitu ko, nze i una o ntemo uzimanga vava bezenganga eletricidade. Vava e ngolo za moyo ziyambulang’o vana e ngolo muna nitu a muntu, o muntu—o moyo—ofwanga.—Nkunga 104:29; Kimpovi 12:1, 7.
“MU NTOTO OVUTUKA”
7. Adieyi diadi bwila kwa Adami kele vo okolamene Nzambi?
7 O Yave watoma sasila kwa Adami wa nsumuki kana nki i lufwa. Owu kavov’o Nzambi: “Muna kiufuta kia ndose aku odil’o dia, yavan’ovutuka muna ntoto, kadi mûna wabongwa: kadi u ntoto wina, mu ntoto ovutuka.” (Etuku 3:19) Akweyi kadi vutuka o Adami? Mu ntoto, muna mbundukutu a ntoto muna kavangilwa. Muna lufwa o Adami kakala diaka ko!
8. Nze mioyo, o wantu aweyi ke basundidi e bulu ko?
8 Muna diambu diadi, o lufwa lwa muntu ka luna nswaswani ko yo lufwa lua bulu. Yau mpe mioyo, o mwanda, yovo ngolo za moyo zau azimosi zikubavananga o nkuma. (Etuku 1:24) Muna Kimpovi 3:19, 20, o Solomo wa nkwa ngangu utuvovese vo: “E mfwa kefwil’o mosi, owaka mpe una; awonso bena yo mwanda wau awumosi; [muna lufwa] muntu kasundidi bulu ko; . . . awonso muna ntoto batuka, muna ntoto i bevutuka.” O muntu osundidi e bulu mu kuma kia sia vo muna mpw’a Nzambi kavangilwa, otemesang’e fu ya Yave. (Etuku 1:26, 27) Kansi kadi, muna lufwa, o wantu ye bulu mu ntoto i bevutuka.
9. Amafwa aweyi bena, ye akweyi bekwendanga?
9 O Solomo wasasila diaka mu kuma kia lufwa, wavova: “Kadi wantu bazeye wo vo fwa befwa, kansi afwa ke bazeye diambu ko.” Amafwa ke bazeye kikilu diambu ko. Muna kuma kiaki, o Solomo wavan’elongi yandi vo: “O koko kwaku, konso eki kusolol’o vanga, vanga kio ye ngolo zaku; kadi ke vena mfuntu ko yovo lukanu, yovo zayi yovo ngangu muna nsi-a-fwa, kun’okwenda.” (Kimpovi 9:5, 10) Amafwa akweyi bekwendanga? Muna nsi-a-fwa yiyikilwanga muna (kiyibere: sheʼóhl), ziami ya wantu awonso. Azolwa eto afwa ke bazeye diambu kana dimosi ko. Ke bebangamanga ko, ye kabalendi kutuvanga uma ko.
10. Ekuma tufwete vovela vo o lufwa ka lufwete kala se mbaninu a zingu kieto ko?
10 Nga yeto awonso ye azolwa eto mvu miakete kaka twakubamen’o zinga i bosi tufwete yambul’o zinga yakwele mvu? Mun’owu usongang’o Nkand’a Nzambi, ke wau ko. Vav’o Adami kakolama, o Yave wa Nzambi vana vau watet’e nzila muna vengomona e nsongo mi’esumu dia muntu. O lufwa ke luakala muna kani dia Nzambi ko mu kuma kia wantu. (Yezekele 33:11; 2 Petelo 3:9) Ozevo, o lufwa ka lufwete kala mbaninu ye nsuk’a zingu kieto y’azodi eto ko.
“OWONDOKELE YO TULU”
11. O Yesu aweyi kayikila e nkal’a Lazaro wa nkundi andi ona wafwa?
11 I kani dia Yave dia kutukula ye azolwa eto mu lufwa lwatuka muna Adami. I kuma, e Diambu dia Nzambi diyikilanga amafwa ne yau balele tulu. Kasikil’owu, vava Yesu kazaya vo o nkundi andi Lazaro ofwidi, o Yesu Kristu wavova kwa alongoki andi vo: “O nkundi eto Lazaro owondokele yo tulu; kansi nkwenda yansikamesa.” Wau vo alongoki ke babakula e mvovo miami vana vau ko, o Yesu wabakiesesela dio vo: ‘O Lazaro ofwidi kwandi.’ (Yoane 11:11, 14) I bosi o Yesu wayenda kuna mbanza Betania, kuna e nsanga za Lazaro, Mareta yo Maria badidilanga mpangi au wafwa. Vava Yesu kavova kwa Mareta vo: “E nsang’aku fuluka kefuluka,” yandi wasong’o lukwikilu lwandi muna kani dia Nzambi dia vilul’e nsongo mia lufwa muna kanda dia wantu. Yandi vo: ‘Nzeye wo vo ofuluka muna lufuluku muna lumbu kiambaninu.’—Yoane 11:23, 24.
12. Nkia vuvu kiakala yo Mareta wa mfwidi mu kuma kia mafwa?
12 O Mareta kayika moyo ulembi fwanga ko uzinganga ku konso fulu kunima lufwa. Ka kwikilanga ko vo Lazaro mu nza akimwanda kayenda zingila. O Mareta wakala ye lukwikilu muna vuvu ki’esivi kia lufuluku. Kabanzanga ko vo moyo ulembi fwanga wavaika muna nitu a Lazaro, kansi edi kazaya vo o mpangi andi kazingidingi diaka ko. Lufuluku kaka kavingilanga muna mpangi andi.
13. Nkia wisa kavan’o Nzambi kwa Yesu, aweyi kasongela kio?
13 O Yesu Kristu i yandi yuyu oveno e wisa kwa Yave wa Nzambi muna kûla o wantu. (Osea 13:14) I kuma, muna van’e mvutu kwa Mareta, o Yesu wavova vo: “Mono i lufuluku, yo moyo: on’okwikilang’omu mono, o fwa nkutu i kafwa, moyo aka kekala.” (Yoane 11:25) O Yesu wasonga e wisa kiokio katambula kwa Nzambi vava kayenda kuna ziami kia Lazaro, ndiona wafwa kala se lumbu ya, yo kumvutula ku moyo. (Yoane 11:38-44) Se badiki e kiese kia awana bamona o lufuluku lualu, yovo twakaka mpe, tuna kavang’o Yesu Kristu!—Maku 5:35-42; Luka 7:12-16.
14. Ekuma kedinina ye ngwawani ko elongi dia lufuluku y’edi dia moyo ulembi fwanga?
14 Ningama fiakete wa yindula diadi: Kele vo o moyo wazinganga ku nima lufwa, o muntu kadi vwa mfunu a lufuluku ko, yovo vutulwa o moyo. Dialudi, ka diadi kala dia nsongi ko muna fula o muntu nze i Lazaro, kavutukil’o zinga mu Nza yayi ya masumu, kele vo katambula kala o nsendo andi w’esivi wa zingila kun’ezulu. Kieleka o mvovo wau “moyo ulembi fwa” ka usadilwanga nkutu ko muna Nkand’a Nzambi. Kansi tu, e Sono ivovanga vo o moyo a muntu, wasumuka, fwa ufwa. (Yezekele 18:4, 20) Ozevo, o Nkand’a Nzambi uyikanga e nkubik’a lufuluku vo yau kaka i nzila muna diambu dia lufwa.
“AWONSO BENA MUNA NKALA”
15. (a) O mvovo wau “lufuluku” aweyi usongele? (b) Ekuma ke dina diampasi ko kwa Yave wa Nzambi muna fula o wantu?
15 O mvovo basadila alongoki a Yesu mu yika o “lufuluku” usonganga vo “tongeneka” yovo “telamesa.” E diadi disongele vo tongenekwa tuka muna lufwa—i sia vo telama muna fwa ne vika sia vo telama tuka muna ziami ikwendanga wantu awonso. O Yave wa Nzambi olenda fula o muntu muna sazu kiawonso. Ekuma? E kuma kadi o Yave i Tuku dia moyo. O unu, o wantu belendanga lunda e ndinga ye mpwa za akala y’akento, muna fita za vídeo yo bandulula yo kunima lufwa lwa muntu. Ozevo, kieleka o Mvangi eto wa mpungu-ngolo olenda lunda o uwuntu wa konso muntu yo kunfula ye fu yandi yawonso, yo kumvana e nitu ampa.
16. (a) Nkia nsilu kavan’o Yesu mu kuma kia awonso bena muna nkala? (b) Nki kisonga e mbaninu a lufuluku lwa konso muntu?
16 O Yesu Kristu wavova: “Kadi e ntangwa ikwiza, ina ikala vo awonso bena muna nkala bewa nding’andi [a Yesu], bavaika; amimpanga mawete, muna lufuluku lua moyo: amimpanga mayi, muna lufuluku lua mfundu.” (Yoane 5:28, 29) Awonso bekala muna luyindwilu lwa Yave besinga fulwa yo longwa oma ma nzila Zandi. Awana bekangalela mun’owu wa zayi wa Nzambi, o lufuluku luau lwa moyo. Kansi, lukala se lufuluku lwa mfundu kw’awana bebembola o malongi yo luyalu lwa Nzambi.
17. Nani osinga fuluka?
17 Kieleka vo, awana bavang’oma mansongi, nze selo ya Yave besinga fulwa. Elo, e vuvu kia lufuluku kiasiamisa ayingi mu zizila yamu fwa kana nkutu muna ntangwa za lubangamu lwa nsoki. Bazaya wo vo o Nzambi olenda kubavutulwil’o moyo. (Matai 10:28) Kansi mazunda ma wantu bayifwila lembi songa kana vo badi lemvokela yovo lembi lemvokela e nsiku miansongi mia Nzambi. Awaya mpe besinga fulwa. O Paulu wau kabundang’e vuvu mun’ekani dia Yave mu diambu diadi wavova vo: “Ngina ye vuvu muna Nzambi, . . . kia lufuluku lu’asongi y’ana balembi songa.”—Mavangu 24:15.
18. (a) Nkia mona-meso kia lufuluku kamona o Yoane wa ntumwa? (b) Nki kifwaswa “van’eyanga dia tiya,” ye nki disonganga “eyanga” diadi?
18 O Yoane wa ntumwa wamona e mona-meso ki’esivi kia wantu bafulwa batelama vana ndose a kunda kia Nzambi. Wasoneka vo: “O kalunga kuyekwele mafwa makala mo; o fwa ye nsi-a-fwa iyekwele mafwa makala mo: bafundisu, konso muntu mun’owu wa mavangu mandi. Vo i fwa, ye nsi-a-fwa, itubilu van’eyanga dia tiya. I mfw’ezole yiyi, y’eyanga dia tiya.” (Lusengomono 20:12-14) Se badiki! O mafwa mawonso mena muna luyindwilu lwa Nzambi bena ye vuvu kia kûlwa muna nsi-a-fwa iyikilwanga muna (kingerekia vo: haídes), Yovo Seol, kina vo i ziami kia wantu awonso. (Nkunga 16:10; Mavangu 2:31) Bevewa elau dia songa muna mavangu mau kana vo besola sadila yovo lembi sadila Nzambi. I bosi ‘o fwa ye nsi-a-fwa’ itubwa kuna fulu kiyikilwanga vo “eyanga dia tiya,” disongele vo lubukumuku emvimba, kiatezaniswa mpe ye “bilungi [Geena, NM].” (Luka 12:5) E ziami ya wantu awonso isâl’enkatu ke ikala diaka ko vava kifokoka o lufuluku. Nkia mpila fiauzi mu zaya tuka muna Nkand’a Nzambi vo o Nzambi ke bangikanga muntu ko!—Yeremiya 7:30, 31.
LUFULUKU MU ZINGILA AKWEYI?
19. Ekuma wantu akaka befulwa mu vwila moyo kun’ezulu, ye nkia mpila nitu kekubavan’o Nzambi?
19 Lutangu lwakete lw’akala y’akento befulwa mu zingu ki’ezulu. Bekala se ntinu ye nganga za Nzambi yo sala kumosi yo Yesu, muna katula mawonso metwasang’o lufwa bavwil’o wantu kwa Adami wa muntu antete. (Roma 5:12; Lusengomono 5:9, 10) Ekwa dia wantu kenata o Nzambi kun’ezulu bayala yo Kristu? Nkand’a Nzambi uvovele vo, 144.000 kaka. (Lusengomono 7:4; 14:1) Kuna kwa konso muntu mun’afuluki awaya o Yave ovana nitu a mwanda, kimana vo balenda zingila kun’ezulu.—1 Korinto 15:35, 38, 42-45; 1 Petelo 3:18.
20. Adieyi divangama kwa wantu alemvoka, kumosi y’awana befuluka?
20 O ulolo wa wantu wafwa besinga fulwa yo zingila va Ntoto wa paradiso. (Nkunga 37:11, 29; Matai 6:10) Ekiak’ekuma akaka befudilwa mu zingila kun’ezulu i mu lunganis’ekani dia Nzambi ova Ntoto. O Yesu Kristu ye 144.000 kun’ezulu malembe-malembe bekitula o wantu alemvoka ova ntoto yo kubalwakisa muna tezo kia lunga, kuna kwa bembola mase meto mantete. Kumosi y’awana mpe befulwa, nze una kasonga Yesu vava kavova kwa muntu wakomwa vana nti wafwanga vana ndambu andi: “Okala yame muna Paradiso.”—Luka 23:42, 43.
21. Mun’owu wa mvovo mia Yesaya wa ngunza yo Yoane wa ntumwa, adieyi dibwila lufwa?
21 Muna Ntoto wa paradiso, o fwa, kukitulang’e zingu se vavala kusukiswa. (Roma 8:19-21) O Yesaya wa ngunza wavova vo o Yave wa Nzambi “osinkisi fwa yakwele mvu.” (Yesaya 25:8) O Yoane wa ntumwa wamona mona-meso kia ntangwa in’o wantu alemvoka bevevolwa muna mpasi yo lufwa. Elo, “Nzambi yandi kibeni okala yau, kakunguna mansanga mawonso muna meso mau; o lufwa, ke lukala diaka ko; musungula kala diaka dilu, yovo kazu, ngatu mpasi: oma mantete maviokele.”—Lusengomono 21:1-4.
22. O zayi mu kuma kia lufuluku aweyi uvanganga kwa ngeye?
22 O malongi ma kiá ma Nkand’a Nzambi mevengomonanga evwanga mun’edi dibwilanga wantu afwa. E Sono itoma sasilanga vo o lufwa i “ntantu osukinin’o” fwaswa. (1 Korinto 15:26) Nkia ngolo ye fiauzi tulenda vwa muna vuvu kia lufuluku! Ye nkia mpila kiese muna zaya vo azolwa eto aya bena muna luyindwilu lwa Nzambi besikama kuna tulu twa fwa yo vwila lekwa yawonso yambote ina kelundilang’awana benkuzolanga! (Nkunga 145:16) E nsambu zazi zilunganena muna Kintinu kia Nzambi. Kansi nga nkia ntangwa kiyantik’o yala e? Tutala.
FIMPA O ZAYI WAKU
Nki i mwanda muna wantu?
Aweyi olenda yikila e nkal’amafwa?
Nani osinga fulwa?
[Yuvu ja Longokela]
[Foto ina muna lukaya 85]
Waun’o Yesu kabokelela Lazaro kavaika muna ziami, i wauna mpe mazunda ma mazunda ma wantu besinga fulwa
[Foto ina muna lukaya 86]
E kiese kiyala vava ‘Nzambi kesukisa o fwa yakwele mvu’
