Sia e Kitantu kwa Ngolo za Mianda Miambi
Kapu Kia 12
Sia e Kitantu kwa Ngolo za Mianda Miambi
1. Adieyi kavang’o Yesu vava kalwakilwa kwa mianda miambi?
UNA kamana vubwa, o Yesu Kristu wele kuna makanga ma Yuda kasamba yo badika. Kwakuna o Satana wa Nkadi ampemba, wateza kumfilakesa mu kulula o nsiku a Nzambi. Kansi o Yesu wabembola o lutonto lwa Nkadi ampemba, muna diadi kasidi bwa muna ntambu andi ko. O Yesu wanwana mpe ye miaka mianda miambi muna kolo kia uselo wandi ova Ntoto. Kansi, ntangwa zawonso wabatumbanga kaka yo kubasia e kitantu.—Luka 4:1-13; 8:26-34; 9:37-43.
2. Nkia yuvu tufimpa tuk’omu wau?
2 O lusansu lwa Nkand’a Nzambi luyikang’o mambu mama lufwete kutukwikidisa vo vena kieleka ye ngolo za mianda miambi, mitungianisang’o wantu. Kansi, tulenda sia e mianda miami mia bendomoka e kitantu. Kansi akweyi miatuka? Ekuma betezelanga vunginik’o wantu? Nkia ndekwa besadilanga muna lenda dio? E mvutu za yuvu nze i yayi zisinga kusadisa mu sia e kitantu kwa ngolo za mianda miambi.
ETUKU Y’EKANI DIA MIANDA MIAMBI
3. O Satana, wa Nkadi ampemba, aweyi kayiza kadila?
3 O Yave wa Nzambi wavanga ulolo wa vangwa ya mianda kolo kiayingi una kavangidi ko o wantu. (Yobi 38:4, 7) Nze i una kisasilanga e kapu kia 6, mosi muna mbasi zazi wazola vo o wantu basambila yandi ke mu Yave ko. Muna lunganesa ezolela kiaki, o mbasi ndioyo wambi wasia o Mvangi e kitantu yo kunkumba mpe, yo songa kwa nkento antete vo o Nzambi nkwa luvunu. I diau vo e vangwa kiaki kia mwanda wafwana kikilu oyikilwa e nkumbu ya Satana (ntantu), wa Nkadi ampemba (nkumbi).—Etuku 3:1-5; Yobi 1:6.
4. Ambasi zakaka nki’esumu basumuka muna lumbu ya Noa?
4 Oku kwakwiziwa, mbasi zakaka zayisia kun’esambu dia Satana, wa Nkadi ampemba. Muna lumbu ya Noa, wa muntu ansongi, akaka muna mbasi zazi bayambula e salu kiau kun’ezulu yo vwata nitu za wantu muna lunganisa o luzolo luau lwa ta e zumba y’akento ova Ntoto. Ka lukatikisu ko vo o Satana wafilakesa mbasi zazi mun’evangu diadi dia kolama, diawuta e mbongo ya nsangani, anèfili, ana bakituka akwa nsoki kikilu. E Kizalu kiampwena, katwas’o Yave, kiafwasa wantu ambi yo wan’a mbasi zazi z’akolami. E mbasi z’akolami bavuluka muna lufwasu wau bavulula e nitu za nsuni yo vutuka muna wisa kia kimwanda. Kansi o Nzambi kayambulwila diaka ankwiya awaya ko, basiwa kunansi a tombe kia kimwanda. (Etuku 6:1-7, 17; Yuda 6) Kansi, o Satana, wa “nkuluntu a nkwiya,” ye mbasi zandi zambi bakwamanana kaka e ntelameno au. (Luka 11:15) Ekani diau adieyi?
5. Satana ye nkwiya miandi nki’ekani bena diau, ye nki besadilanga muna bak’o wantu muna masokolo mau?
5 Ekani diambi dia Satana ye nkwiya miandi i filakes’o wantu mu telamena Yave wa Nzambi. I kuma, e vangwa yayi yambi betungianisang’o wantu, yo kubamwes’o wonga yo kubavang’e mpasi muna lusansu lwawonso lwa kanda dia wantu. (Lusengomono 12:9) Vena ye mambu mevangamang’o unu mesonganga vo o bi wa nkwiya usakidi kikilu o unu. Muna bak’o wantu muna ntambu miau, a nkwiya betoma sadilanga e mpandu za mpila zawonso. Aweyi ankwiya besadilanga enekwa yayi, ye aweyi olenda kukitanina?
E MIANDA MIAMBI AWEYI BETEZELANGA KUTUNGIANISA
6. Nki i mpandu, nkia mpila isadilanga?
6 Nki i mpandu? I ngwizani a muntu ye nkwiya, yovo mianda miambi, yandi kibeni yovo kunima ngang’a ntombodi. Wauna enekwa ivanganga kwa nkongo i una mpe e mpandu ivanganga kwa nkwiya: Ituntang’o wantu. Wauna o nkongo kesadilanga enekwa za mpila zayingi muna vukulwila e bulu yabwa muna ntambu, diau adimosi mpe e mianda miambi besadilanga mpila zayingi za mpandu muna sia wantu kunsi a wisa kiau. (Tala Nkunga 119:110.) Ezaka mpila za mpandu i vanda mpandu, tadila matuti, vovela nkisi, nganga nkisi, loka nkisi, nganga matombola, ngang’a mafwa.
7. E mpandu aweyi itomene mwanganena, ekuma itoma sadilwanga kana nkutu muna nsi zina zizayakene vo nsi za kikristu?
7 Enekwa yayi yisalanga kikilu, kadi e mpandu ivukumunanga wantu a nza yawonso. Awana bezingilanga muna mavata kwa nganga bekwendanga, awana besadilanga muna masonekeno muna zimbanza asâsidi a mambu (astrólogos) bevavanga. E mpandu inungunukanga kikilu yamuna nsi zina zikuyikanga vo akristu. Vena yo lufimpu lusonganga vo kuna Estados Unidos tezo kia 30 ma nkanda mia mwangin’e nsangu mivaikisanga tezo kiviokele 10.000.000 besadilanga mpila zayingi za mpandu. Muna konso mvu esi brasil befwasanga tezo kia 500 za mazunda ma mazunda ma dólares muna mwang’e nsamu mia mpandu. Ovo tala, 80% a wantu aya bekwendanga muna fulu ya mpandu (terreiros) kuna Brasil esi nsambila za katolika, bavubwa yo kwendanga mpe kuna nsambila zau. Wau kina vo afidi ayingi ansambila zozo besadilanga e mpandu, esi mabundu ma nsambila zozo bebanzanga vo ediadi dia luyangalalu kwa Nzambi. Nga i wau dina?
O NKAND’A NZAMBI NKIA KUMA UTUMBILANGA O MAVANGU MA MPANDU
8. Adieyi kevovang’o Nkand’a Nzambi mu kuma kia mpandu?
8 Kele vo edi walongwa vo ezaka mpila za mpandu nzila za wizanena ye mianda miambote, nanga osalukwa dio vava olongoka owu uvovang’o Nkand’a Nzambi mu kuma kia mpandu. O nkangu a Yave walukiswa: “Ke nuviluka kwa nganga za matombola ko, yovo kwa nganga za ngombo; kubavavi ko, nunkwa funzulwa kwa yau.” (Fuka 19:31; 20:6, 27) O nkanda wa Lusengomono muna Nkand’a Nzambi ukutulonganga vo ‘awana besadilang’e mpandu’ betubwa “van’eyanga dikwama tiya y’elengo; kina vo, i mfw’ezole [mfw’a mvu ya mvu].” (Lusengomono 21:8; 22:15) E mpila zawonso za mpandu zitumbwanga kwa Yave wa Nzambi. (Nsiku 18:10 -12) Ekuma?
9. Ekuma tulenda vovela vo e nsamu mitukanga muna nza a kimwanda ke mitukanga kwa Yave ko?
9 O Yave wafila mianda miambote, mbasi za nsongi, muna vovana ye aka wantu vava o Nkand’a Nzambi ke wamana sonekwa ko. Tuka wafokokel’o sonekwa, e Diambu dia Nzambi divananga kwa wantu o tuludiku tuna bavwidi o mfunu muna sadila Yave muna mpila ifwene. (2 Timoteo 3:16, 17; Ayibere 1:1, 2) OYandi kevengekanga Diambu diandi diavauka ko, yo fila e nsangu kwa nganga za matombola. E nsamu miami miawonso mitukanga kuna nza a kimwanda kwa mianda miambi mitukanga. O sadil’e mpandu kulenda sia o muntu mu lubangiku kwa nkwiya yovo kotwa kwa nkwiya. Ozevo, muna zola kwawonso, o Nzambi okutulukisanga mu lembi kuyisia muna konso vangu dia mpandu. (Nsiku 18:14; Ngalatia 5:19-21) Ye mpe, avo tukwaminini o sadila e mpandu wau tuzeye e ngindu za Yave muna diambu diadi, ozevo ku sambu dia mianda miambi, miayiva tukuyisia, tukituka se atantu a Nzambi.—1 Samuele 15:23; 1 Tusansu 10:13, 14; Nkunga 5:4.
10. O vand’e mpandu nki, ekuma tufwete yo vengela?
10 Vangu dimosi dia mpandu ditoma sadilwanga i vand’e mpandu (adivinhação)—vava o zaya oma ma ku sentu yovo oma olembi zaya muna lusadisu lwa mianda. Ezak’e mpila za vand’e mpandu i tadila matuti astrologia, ye bola de cristal, sasila ndozi, ye quiromancia yo vavil’elau muna nkanda mia mpandu (ver a sorte com as cartas do tarô). Ndonga ya wantu bebanzanga vo ovand’e mpandu i nsaka kwandi kezivanganga diambi ko, kansi o Nkand’a Nzambi usonganga vo avandi a mpandu ye mianda miambi akwa ntwadi muna salu kiokio. Kasikil’owu, nkanda Mavangu 16:16-19 uyikanga “[nkwiya, NM] mwand’a unganga” wasadisanga o ntaudi ankento muna sala e “salu kia vand’e mpandu.” Kansi, vava kavaikiswa o nkwiya wakala muna yandi kalenda diaka sakula ko. I diau vo, o vand’e mpandu nekwa isadilwanga kwa nkwiya muna vukulwil’o wantu muna ntambu miau.
11. Oteza vovana y’amafwa aweyi kufidilang’o muntu mun’esokolo?
11 Ovo yitu kiaku kia nzolwa wafwa odilanga yovo nkundi aku, olenda vukumunwa muna sazu kiawonso kwa nekwa yakaka. Nanga ngang’a ntombodi olenda kusamunwina nsamu wamfunu yovo kuvovesela muna ndinga yafwanana y’eyi ya ndiona wafwa. Toma tala! Otez’ovovana y’amafwa ku ntambu ufilanga. Ekuma? E kuma kadi amafwa kebevovanga ko. Nanga, osungamena wo vo e Diambu dia Nzambi ditoma kiesesanga vo muna lufwa o muntu “muna ntoto kevutuka; Muna lumbu kiakina o makani mandi mavididi.” Amafwa “ke bazeye diambu ko.” (Nkunga 146:4; Kimpovi 9:5, 10) Kieleka vo, ankwiya i betangininanga e ndinga a muntu afwa yo zayisa kwa nganga ntombodi o mambu mandi. (1 Samuele 28:3-19) Ozevo, ‘ndiona ovovana y’amafwa’ obwa mun’esokolo dia mianda miambi yo vanga edi ka dia luzolo lwa Yave wa Nzambi ko.—Nsiku 18:11, 12; Yesaya 8:19.
OVO BAVUKUMWINI I BOSI BEKUVILUKILA
12, 13. Nkia ziku tuvwidi kisonganga vo e nkwiya bekwamininang’o bangik’o wantu?
12 Ovo olemvokela elongi dia Diambu dia Nzambi mu kuma kia mpandu, i mbembola obembol’e nekwa ya nkwiya. (Tala e Nkunga 141:9, 10; Roma 12:9.) Nga diadi disongele vo e mianda miambi ke mikutonta diaka ko? Ve kikilu! O Satana vava katonta Yesu nkumbu ntatu “okatukidi vana kena yavana kevw’e ntangwa.” (Luka 4:13) Diau adimosi mpe, e mianda mia ntima miambadi ke bevukumunanga kaka wantu ko, kansi bekubavilukilanga mpe.
13 Sungamena oma tulongokele kala mu kuma kia lutonto lwa Satana kwa Yobi, wa selo kia Nzambi. O Nkadi ampemba wavondesa e twelezi yandi yo vonda ulolo wa asadi andi. O Satana wavonda nkutu o wan’a Yobi. I bosi, wayelesa Yobi e kimbevo kia mpasi kikilu, kansi o Yobi wasimbinin’e ziku muna Nzambi watoma sambulwa kikilu. (Yobi 1:7-19; 2:7, 8; 42:12) Tuka kolo, ezak’e ntangwa ankwiya bekitulang’o wantu se mababa, yovo mpofo yo yangalelanga e mpasi za wantu. (Matai 9:32, 33; 12:22; Maku 5:2-5) O unu, vena ye nsangu zisonganga vo e nkwiya belekanga y’akaka (ta zumba) yo kitula akaka se lau. Befilakesanga wantu akaka mu kituka s’avondi yovo kuyivonda, dina vo di’esumu kuna kwa Nzambi. (Nsiku 5:17; 1 Yoane 3:15) Kansi, mazunda ye mazunda ma wantu bakala akangami kwa mianda miambi balenda kuyivevola. Aweyi balendela dio? Muna vanga edi diamfunu.
AWEYI OLENDA SILA E MIANDA MIAMBI E KITANTU
14. Muna land’e mbandu ya akristu a esi efeso a tandu kiantete, aweyi olenda sil’e mianda miambi e kitantu?
14 Nkia mpila olenda sila e mianda miambi e kitantu yo kuyitanina yo tanina mpe esi nzo aku muna ntambu miau? Akristu a tandu kiantete, kuna Efeso, ana basadilang’e mpandu una ke bakitukidi akristu ko diambu diambote bavanga. Tutanganga vo “ebidi vana bena, ana bavandiding’e mpandu, bakutidi nkanda miau, bayokèle mio vana vena wantu awonso.” (Mavangu 19:19) Kana nkutu kuvandanga mpandu ko kansi, ofwete kuyivaula muna mawonso mesadilwanga muna mpandu yovo mena ye ngwizani ye mpandu. Ediadi disongele vo, kufwete sadila e nkanda mia mpandu ko, yovo yinkanda-nkanda, (vídeos), (pôsters), nkunga miabandulwa (gravações musicais) ye konso ma isadilwanga muna mpandu. Kumosi mpe ye teke, yovo vwata nsinga muna nitu yovo konso ma isadilwanga muna kitanina, yovo tambula nkailu mia akwa mpandu. (Nsiku 7:25, 26; 1 Korinto 10:21) Muna bong’e nona: Yakala dimosi wa mwisi Tailândia yo nkento andi babangikwanga kwa nkwiya kolo kiayingi. I bosi, bayivawidi ye lekwa ya mpandu. Nkia nluta diatwasa? Bavevoka muna mpasi za nkwiya yo nungunuka muna longoka kwau.
15. Adieyi diaka din’o mfunu muna vanga ovo muntu ozolele sia e kitantu kwa ngolo za mianda miambi?
15 Ediambu diakaka diamfunu kafwete vang’o muntu muna sia e mianda miambi e kitantu, i landa elongi dia Paulu wa ntumwa dia vwata nwaninwa yamwanda yawonso ina kevanang’o Nzambi. (Efeso 6:11-17) Akristu bafwete toma kumika e nwaninwa yau vana vena mianda miambi. Adieyi diaka ofwete vanga mu kuma kiaki? “Mu mawonso” (NM) i kavova o Paulu “nubonga e ngubu a lukwikilu ina nuvwil’owu wa zimina maswanga mawonso matiya ma nkwa mbi.” Kieleka, ovo lukwikilu lwaku lwatoma kumama, ofwana muna sia e kitantu kwa ngolo za mianda miambi.—Matai 17:14-20.
16. Aweyi olenda kumikina o lukwikilu luaku?
16 Aweyi olenda kumikin’o lukwikilu? Muna kwamananang’o longoka o Nkand’a Nzambi yo landa malongi mandi muna zingu kiaku. E ngolo za lukwikilu zina muna nkubilwa yasikila ina vo i—zayi mu kuma kia Nzambi. Nga kukwikila wo ko vo o zayi wa kieleka una ovwidi kala yo toma simba muna longokang’o Nkand’a Nzambi uvangamese o lukwikilu luaku? (Roma 10:10, 17) Ozevo, ka lukatikisu ko, ovo okwaminina kaka olongoka yo kala ye fu kia lunganang’aka kuna lukutakanu lwa Mbangi za Yave, o lukwikilu lwaku lutoma kumama kikilu. (Roma 1:11, 12; Kolosai 2:6, 7) E diadi dikala se lutaninu lwa ngolo muna nwana ye nkwiya.—1 Yoane 5:5.
17. Nkia mambu diaka malenda kala ma mfunu kwa muntu muna lenda sia e kitantu kwa ngolo za mianda miambi?
17 Nkia diambu diaka kafwete vanga o muntu ozolele sia e kitantu kwa ngolo za mianda miambi? Akristu kuna Efeso lutaninu bavwa o mfunu kadi mu mbanza yazala ye mavangu ma nkwiya bazingidingi. Muna diadi o Paulu wabavovesa vo: “Nusambilang’ak’e ntangwa zawonso muna Mwanda.” (Efeso 6:18) Wau vo mu nza yazala ye mpanga za nkwiya tuzingilanga, diamfunu kikilu twasambang’aka yo lomba lusadisu kwa Nzambi kinumana twakandama vana vena mianda miambi. (Matai 6:13) O lusadisu lwa mwanda ye sambu y’akuluntu ana basiwa muna nkutakani a kikristu mfunu kikilu ina.—Yakobo 5:13-15.
KWAMANANA E NDWAN’AKU YE MIANDA MIAMBI
18, 19. Adieyi difwete vangwa kele vo e nkwiya mivutukidi diaka bangik’o muntu?
18 Wantu akaka bebangikwanga kwa mianda miambi, kana una vo bavangidi o mama mawonso. Kasikil’owu, muntu mosi kuna Costa do Marfim walongokanga Nkand’a Nzambi ye Mbangi za Yave, wafwasa e sadilu yandi yawonso ya mpandu. I bosi, wanungunuka kikilu muna mwanda, wayekola zingu kiandi kwa Yave yo vubwa. Una kavubwa, lumingu lumosi luavioka e nkwiya miayantika diaka kumbangika, wa wanga e ndinga zamvovesanga vo kayambula lukwikilu lwandi lwampa. Kele vo ediadi dibwididi ongeye, nga disonga vo ovidisi o lutaninu lwa Yave? Ve! Ke wau kikilu ko.
19 O Yesu Kristu wa muntu alunga kanele vo wataninwanga kwa Nzambi, wa wa e ndinga a vangwa kia mwanda kiambi wayikilwanga vo Satana, wa Nkadi ampemba. O Yesu wasongela una ofwete vanga kele vo dilwakidi. Wavova kwa Nkadi ampemba vo: “Katuka, e Satana!” (Matai 4:3-10) Nze yandi, ongeye mpe kufwete tambulwila ndinga zituka mu nza a kimwanda ko. Sia e mianda miambi e kitantu muna lomba lusadisu kwa Yave. Samba muna nding’a ngolo yo yika nkumbu a Nzambi. E Ngana 18:10 ivovanga vo: “E nkumbu a Yave, nzo ezulu angolo: O nsongi otinina mo, ovulukidi.” O nkristu ndiona kuna Costa do Marfim wavanga dio, e mianda miambi miayambula kumbangika.—Nkunga 124:8; 145:18.
20. Muna kufik’e diambu, aweyi ofwete vanga muna sia e mianda miambi e kitantu?
20 O Yave oyambulwilanga vo e mianda miambi miakala, kansi osonganga e ngolo zandi, mu kuma kia nkangu Andi, e nkumbu Andi isamunwanga muna Nza yawonso. (Luvaiku 9:16) Kele vo okwamanene kaka ofinama kwa Nzambi, kumona mianda miambi wonga ko. (Ntalu 23:21, 23; Yakobo 4:7, 8; 2 Petelo 2:9) E wisa kia mianda miami kiandwelo. Batumbwa muna lumbu ya Noa, bavaikisu kala kun’ezulu o wau lufundisu lua Nzambi kaka bevingilanga. (Yuda 6; Lusengomono 12:9; 20:1-3, 7-10, 14) Kieleka, wonga bena wau mu kuma kia lufwasu luau olu lukwiza. (Yakobo 2:19) Ozevo, e mianda miambi ovo mizolele kutunta kana mu konso nkia mpil’enekwa yovo kubangika mu mpila yakaka, olenda kubasia e kitantu. (2 Korinto 2:11) Vengomoka konso mpila za mpandu, landa elongi dia Diambu dia Nzambi yo vava yangalelwa kwa Yave. Vanga dio muna nzaki zawonso, kadi o sia e kitantu kwa ngolo za mianda miambi i moyo aku!
FIMPA O ZAYI WAKU
E mianda miambi aweyi mivavilanga tungianis’o wantu?
O Nkand’a Nzambi nkia kuma utumbilang’e mpandu?
O muntu aweyi kalenda kuyitanina vana vena ngolo za mianda miambi?
Ekuma ofwete kwaminina o sia e mianda miambi e kitantu?
[Yuvu ja Longokela]
[Foto ina muna lukaya 110]
Adieyi obanzanga mu kuma kia mpila zawonso za mpandu?
