1. Ekuma tufwete zayila oma ma mbasi?

YAVE ozolele vo twazaya e kanda diandi. E mbasi i akaka bena muna kanda dia Nzambi. Muna Bibila beyikilwanga vo ‘wan’a Nzambi.’ (Yobi 38:7) Nkia salu mbasi besalanga? Aweyi basadisila wantu kuna nz’ankulu? Nga balenda kutusadisa o unu?—Tala e Mvovo Misasilu 8.

2. Akweyi mbasi batuka? Mbasi kwa Yave kasema?

² Tufwete zaya kuna ambasi batuka. E sono kia Kolosai 1:16 kikutuvovesanga vo entete Yave wasema Yesu, i bosi ‘wasema lekwa yawonso kuna zulu ye va ntoto.’ E mbasi i akaka muna lekwa yayi. Mbasi kwa Yave kasema? Bibila kivovanga vo Yave wasema mafunda ye mafunda ma mbasi.—Nkunga 103:20; Lusengomono 5:11.

3. E sono kia Yobi 38:4-7, adieyi kikutuzayisanga mu kuma kia mbasi?

³ Bibila kikutulonganga mpe vo Yave wasema mbasi vitila kasema o ntoto. Aweyi mbasi bamona vava ntoto wasemwa? Nkand’a Yobi ukutuzayisanga vo bayangalala kibeni. Yau awonso ngwizani ambote bakala yau ye basadilanga Yave kumosi.—Yobi 38:4-7.

4. Aweyi tuzayidi wo vo mbasi bevuanga wantu o mfunu?

⁴ Tuka kolo, mbasi bevuanga wantu o mfunu yo yikama e kani dia Yave mu kuma kia ntoto yo wantu. (Ngana 8:30, 31; 1 Petelo 1:11, 12) Bakendalala kibeni vava Adami yo Eva bakolama. Kana nkutu mu lumbu  yeto, bekendalalanga vava bemonanga wantu ayingi bekolamenanga Yave. Kansi, avo muntu ovilukidi o ntima yo vutuka kwa Nzambi, mbasi beyangalalanga. (Luka 15:10) Mbasi bevuanga selo ya Nzambi o mfunu. Yave osadilanga mbasi mu sadisa yo tanina selo yandi ova ntoto. (Ayibere 1:7, 14) Yambula twabadika e yaka nona.

5. Aweyi ambasi basadisila nkangu a Nzambi kuna nz’ankulu?

 ⁵ Yave watuma mbasi zole mu sadisa Loti ye esi nzo andi kimana bavuluka muna lufwasu lwa mbanz’a Sodomo ye Ngomora. (Tuku 19:15, 16) Muna mvu mialanda, mbeni za Daniele wa ngunza bantuba muna wulu dia nkosi. Kansi e nkosi ke zamvanga diambu ko kadi ‘Nzambi watuma mbasi andi, kakanga e nua mia nkosi.’ (Daniele 6:22) Kuna kwalanda, vava Petelo wa ntumwa kasiwa muna pelezo, Yave watuma mbasi muna kumvaikisa. (Mavangu 12:6-11) Ambasi basadisa mpe Yesu vava kakala ova ntoto. Kasikil’owu, vava kavubwa ‘mbasi zansadisa.’ (Maku 1:13) Vitila lufwa lwandi, mbasi mosi ‘wankumika.’—Luka 22:43.

6. (a) Aweyi tuzayidi wo vo ambasi besadisanga nkangu a Nzambi o unu? (b) Nkia yuvu tubadika?

⁶ O unu, ambasi ke bemonekanga diaka kwa wantu ko. Kansi, Nzambi wakinu sadila ambasi mu sadisa selo yandi. Bibila kivovanga vo: “E mbasi a Yave izunganga awana bekumvuminanga, okubavuluzanga.” (Nkunga 34:7) Ekuma tuvuididi lutaninu o mfunu? E kuma kadi vena ye mbeni zisundidi o nkuma zivavanga kutumwesa e mpasi. Nkia mbeni zazi? Akweyi zatuka? Aweyi zivavilanga kutumwesa e mpasi? Muna baka e mvutu za yuvu yayi, yambula twafimpa diambu diabwa vioka fikolo vava Adami yo Eva basemwa.

7. Adieyi Satana kevanganga yamu unu?

⁷ Muna Kapu kia 3, twalongoka vo, mbasi mosi wakolamena Nzambi ye wazola yala wantu ankaka. Bibila kikunyikilanga vo Satana wa Nkadi ampemba. (Lusengomono 12:9) Satana wazola mpe vo akaka bakolamena  Nzambi. Wasadila ndekwa muna vukumuna Eva ye okwamanananga vukumuna wantu ayingi. Kansi, wantu ankaka nze Abele, Kanoke yo Noa basikila ye kwikizi muna Yave.—Ayibere 11:4, 5, 7.

8. (a) Aweyi mbasi zankaka bakitukila nkuya? (b) Adieyi e nkuya bavanga mu vuluka muna Kizalu?

⁸ Muna lumbu ya Noa, mbasi zankaka bakolamena Nzambi yo sisa e fulu kiau kuna zulu mu kwiza zingila ova ntoto nze wantu. Ekuma? Bibila kikutuvovesanga vo bazola bonga akento. (Tanga Tuku 6:2.) Kansi, dina ambasi bavanga diambi diakala. (Yuda 6) Nze mbasi zazi zambi, wantu ayingi bekitukanga se wantu ambi ye akwa nsoki. Yave wabaka e nzengo za fwasa wantu ambi muna twasa kizalu mu nz’amvimba. Kansi, wavuluza selo yandi yakwikizi. (Tuku 7:17, 23) Muna kuyivuluza, mbasi zambi bavutuka kuna zulu. Bibila kiyikilanga mbasi zazi zambi vo nkuya. Bayikama Satana muna ukolami wandi. Nkadi ampemba wakituka se nyadi au.—Matai 9:34.

9. (a) Adieyi diabwila e nkuya vava bavutuka kuna zulu? (b) Adieyi tulongoka mu tini ilende?

⁹ Wau vo bakolama, Yave katambulwila diaka ko vo bavutuka muna kanda diandi. (2 Petelo 2:4) Kana una vo nkuya ke balendi vuata diaka nitu za wantu ko, bakinu ‘vukumuna nza yawonso.’ (Lusengomono 12:9; 1 Yoane 5:19) Yambula twazaya una bevukumunuinanga o wantu.—Tanga 2 Korinto 2:11.

10. Nkia ndekwa nkuya besadilanga mu vukumuna o wantu?

¹⁰ E nkuya besadilanga ndekwa za mpila mu mpila mu vukumuna wantu. Ankaka bemokenanga ye nkuya yau kibeni yovo muna nzil’a wantu ankaka nze nganga  za nkisi. E vangu dia mokena ye nkuya diyikilwanga vo mpandu. Muna kuma kiaki, Bibila kikutukanikinanga vo twavavuka mawonso mena ngwizani ye nkuya. (Ngalatia 5:19-21) Ekuma? Wauna o nkongo kelekelanga e ntambu mu baka e bulu, e nkuya besadilanga e ndekwa mu sia wantu kuna nsi a wisa kiau.—Tala e Mvovo Misasilu 26.

11. Nki i ngombo? Ekuma tufwete zo vengela?

¹¹ Zimosi muna ndekwa besadilanga, i tá ngombo. O tá ngombo, i sadila nkum’a mbi mu vava zaya mambu mebwa kuna sentwala yovo mana malembi zayakana. Muntu olenda wo vanga muna tala e ntetembwa yovo fimpa kandazi kia koko kwa muntu ye mankaka mpe. Wantu ayingi beyindulanga vo mavangu mama ke mambi kwandi ko. Kansi, mavangu ma vonza kikilu. Kasikil’owu, Bibila kisonganga vo e nkuya ye awana betanga ngombo, ntwadi besalanga. E sono kia Mavangu 16:16-18, kiyikanga “nkuya” wasadisanga ntaudi ankento ona wakala “ngang’a ngombo.” Vava Paulu wa ntumwa kavaikisa nkuya wau, ntaudi ankento kalenda diaka sakula mambu mebwa kuna kusentu ko.

12. (a) Ekuma dinina dia vonza mu vava mokena ye awana bafwa? (b) Ekuma Akristu ke bekuyisilanga mu fu yankaka ya luziku ko?

¹² E nkuya besadilanga ndekwa zankaka muna vukumuna wantu. Bevavanga kutukwikidisa vo awana bafwa bekwamanananga zinga ku fulu kiankaka ye balenda mokena yeto yovo kutuvanga e mbi. Kasikil’owu, o muntu ofwidilu nkundi yovo yitu olenda kwenda kwa ngang’a nkisi, ona ovovanga vo omokenanga ye awana bafwa. E ngang’a nkisi olenda vova diambu diamfunu mu kuma kia nkundi yovo yitu ona wafwa yo tanginina nkutu e nding’andi. Kansi, o vava mokena ye awana  bafwa dia vonza kikilu kadi ediadi dikufila mu mokena ye nkuya. (1 Samuele 28:3-19) Fu yayingi ya luziku itukanga muna luvunu lulongwanga vo awana bafwa bekwamanananga zinga ku fulu kiankaka. E yaka muna fu yayi, i leka muna mafwa, dia yo nua yo kina muna lumbu kia luziku, sukulwa, kifwidi, yindula lumbu o muntu kafwa, vana tukau kwa mvumbi ye mankaka mpe. Vava Akristu bevenganga kuyisia mu fu yayi, e yitu ye mfinangani zau balenda kubavovela e mbi, kubalevola yo kubavavuka muna mawonso. Kansi, Akristu bazeye wo vo awana bafwa ke bekwamanananga zinga ku fulu kiankaka ko. Ke tulendi mokena yau ko ngatu kutuvanga mbi. (Nkunga 115:17) Toma kuyikeba. Kuvavi mokena nkutu ye awana bafwa ko yovo nkuya ngatu kuyisia mu fu ina e ngwizani ye mavangu ma nkuya.—Tanga Nsiku 18:10, 11; Yesaya 8:19.

13. Adieyi bavanga wantu ayingi bamonanga wonga wa nkuya?

¹³ E nkuya ke bevukumunanga kaka wantu ko, kansi bekubavumisanga mpe yo kubamwesa e mpasi. O unu, Satana ye nkuya miandi bazeye wo vo “kolo kiakete” kaka basidi kiau o Nzambi okubafwasa. Muna kuma kiaki, bewokesanga mavangu mau mansoki. (Lusengomono 12:12, 17) Kansi, mafunda ye mafunda ma wantu ana bamwenanga nkuya o wonga, ke bekubamwenanga diaka wonga ko. Aweyi bavevokela muna wonga wa nkuya?

14. Nze Akristu a tandu kiantete, aweyi tulenda kuyivevolwela muna nkuya?

¹⁴ Bibila kikutuzayisanga una tulenda sila nkuya kitantu ye una tulenda kuyivevolwela. Muna bonga e nona, akaka muna mbanz’a Efeso bamokenanga ye nkuya  vitila balongoka e ludi. Aweyi bakivevolwela? Bibila kivovanga vo: “Ndonga mun’awana basadilanga e mpandu batwese nkanda miau, bayokele mio vana meso ma wantu awonso.” (Mavangu 19:19) Wau vo bazola kituka Akristu, bayoka nkanda miau miawonso mia mpandu. I diau mpe divavuanga o unu. Awonso bazolele sadila Yave bafwete yambula konso lekwa kina e ngwizani ye nkuya. Yankaka muna lekwa yayi i nkanda, zulunalu, horóscopo, filme, nkunga, nsaka ye kalati eyi ikitulanga mavangu ma mpandu yovo ma nkuya vo ke mambi kwandi ko. Vena mpe ye lekwa ina wantu bevuatanga muna kuyitanina muna mbi.—1 Korinto 10:21.

15. Nkia diambu diaka tufwete vanga mu sia Satana ye nkuya miandi kitantu?

¹⁵ Ke vavioka mvu miayingi ko vava Akristu kuna Efeso bayoka nkanda miau mia mpandu, Paulu wa ntumwa wasoneka vo Akristu awaya bakwamanana nuana “vita” ye “mianda miambi.” (Efeso 6:12) Elo, kana una vo bayoka e nkanda miau, e nkuya miakwamanana kubabangika. Nkia diambu diaka bafwana vanga? Paulu wabavovesa vo: “Nubonga e ngubu anene ya lukwikilu, ina nulenda zimina maswanga mawonso matiya ma ndiona wambi.” (Efeso 6:16) Wauna e ngubu yataninanga makesa muna vita, lukwikilu lweto lulenda kututanina. Avo tukedi ye vuvu kiasikila vo Yave okututanina, tusia Satana ye nkuya miandi kitantu.—Matai 17:20.

16. Aweyi tulenda siamisina lukwikilu lweto muna Yave?

¹⁶ Aweyi tulenda siamisina lukwikilu lweto muna Yave? Tufwete tanganga Bibila lumbu yawonso yo bunda e vuvu muna lutaninu lwa Nzambi. Avo tukedi ye vuvu kiasikila muna Yave, Satana ye nkuya miandi ke belenda kutuvanga mbi ko.—1 Yoane 5:5.

17. Adieyi diaka dilenda kututanina muna nkuya?

 ¹⁷ Akristu kuna Efeso, nkia diambu diankaka bafwana vanga? Wau vo mu mbanza yazala ye mavangu ma nkuya bazingilanga, Paulu wabavovesa vo: ‘Nusambanga ntangwa zawonso.’ (Efeso 6:18) Diavavanga vo balomba lutaninu lwa Yave ntangwa zawonso. Adieyi tuvova mu kuma kieto? Yeto mpe mu nza yazala ye mavangu ma nkuya tuzingilanga. Muna kuma kiaki, yeto mpe tufwete lombanga lutaninu lwa Yave yo sadila e nkumbu andi vava tusambanga. (Tanga Ngana 18:10.) Avo tukwamanene samba kwa Yave vo katuvuluza vana moko ma Satana, Yave ovana e mvutu za sambu yeto.—Nkunga 145:19; Matai 6:13.

18, 19. (a) Aweyi tulenda sundila e vita tunuananga yo Satana ye nkuya miandi? (b) Nkia kiuvu kivaninua e mvutu muna kapu kilende?

¹⁸ Avo tukatwidi lekwa yawonso ilenda kutukotesa mu mavangu ma nkuya yo bunda e vuvu muna lutaninu lwa Yave, tusia Satana ye nkuya miandi e kitantu. Ke dina mfunu ko mu kubamwena o wonga. (Tanga Yakobo 4:7, 8.) Yave osundidi nkuya o nkuma. Wabatumba muna lumbu ya Noa ye okubafwasa emvimba kuna sentu. (Yuda 6) Sungamena dio vo ke tuna yeto mosi ko muna vita yayi, Yave osadilanga mbasi zandi mu kututanina. (2 Ntinu 6:15-17) Tukala ye ziku vo muna lusadisu lwa Yave tulenda sunda Satana ye nkuya miandi.—1 Petelo 5:6, 7; 2 Petelo 2:9.

¹⁹ Wau vo Satana ye nkuya miandi betwasanga mpasi zayingi, ekuma o Nzambi kalembi kubafwasila yamu wau? E kiuvu kiaki kivaninua e mvutu muna kapu kilende.