1. Adieyi tumonanga vava kivangwanga edi dialembi songa?

NKENTO ansona wa nunu wavunginikwa yo vidisa mavwa mawonso. Mwan’akete wabembolwa kwa ngudi wakonda nkenda. Muntu wasiwa mu pelezo mu diambu kalembi vanga. Aweyi obadikilanga mambu mama? Mawonso mama nanga malenda kutokanesa, olungidi kwaku. Yeto wantu tuvwidi ntona za yindula oma mambote y’oma mambi. Vava tumonanga muntu ovangilu edi dialembi songa tukendalalanga. Tuzolanga vo o munkondwa kuma kafutwa, e kimpumbulu katumbwa. Kele vo ediadi ke divangamene ko tuyuvulanga: ‘Nga Nzambi omonanga oma mevangamanga? Ekuma kalembi vangila diambu?’

2. O Kabakuke adieyi kavova mu kuma kia bi ye ekuma o Yave kalembi kuntumbila?

² Muna lusansu lwawonso selo yakwikizi ya Yave beyuvulanga e yuvu yayi. Kasikil’owu, o Kabakuke wa ngunza wasamba kwa Nzambi: “Nkia kum’okunsongela bi yo tadila nsoki? Kadi mpondesela ye ngungula in’ova ndose ame: vena yo unzonzi, e ntantani zitelamene.” (Kabakuke 1:3) O Yave katumba Kabakuke ko mu kuma kia kiuvu kiandi kia ziku, kadi Yandi wavana e ntona za unsongi kwa wantu.

3. Ekuma tulenda vovela vo o Yave tomene zaya o vilwa ke mu yeto ko?

³ O Yave kezolanga vilwa ko. Omonanga mana mevangamanga. O Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga mu kuma kia lumbu ya Noa vo: “O Yave omwene vo o bi wa  muntu se wingi ova nza, ye konso mona-mona kia ngindu za ntima kibi kaka, e lumbu yawonso.” (Etuku 6:5) Se badiki e nsasa mvovo miami. Nkumbu miayingi, tutokananga mu kuma kia fivilwa fiakete tumwene yovo tuvangilu. Nswaswani yo yeto, o Yave omonanga o vilwa wawonso uvangwanga mu nza. Omonanga wo wawonso! Vana ntandu, oyandi olenda zaya oma mena muna nsi a ntima—makani mambi ma vang’o bi.—Yeremiya 17:10.

4, 5. (a) Aweyi Nkand’a Nzambi kesongelanga vo o Yave otokanenanga awana bebangamanga mu kuma kia bi? (b) O Yave yandi kibeni aweyi kebangamenanga mu kuma kia vilwa?

⁴ Kansi, o Yave ke monanga kaka vilwa ko. Otokanenanga mpe awana bevangwanga e mbi. Vava nkangu andi wamweswanga e mpasi kwa zula ya atantu o Yave wamona ntantu “muna bumu kiau muna kuma ki’awana bababangika, yo kubatokanisa.” (Afundisi 2:18) Nanga ozeye wo vo wantu akaka muna kuma kia monanga kaka o vilwa, ke befwilanga diaka nkenda ko kw’ana bemonanga e mpasi. Kansi o Yave ke wau ko! Omonanga o bi wa mpila zawonso muna kolo kia 6.000 ma mvu yo menga wo. Ozevo, Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo omenganga mambu nze i mama, “lubini luamvuni,” “moko mabungula menga makondwa kuma,” ye “mbangi aluvunu olufanga tuvunu.”—Ngana 6:16-19.

⁵ Badika mpe e mpila Yave katumbila afidi a Isaele bakondwa unsongi. Wavumunwina ngunza mu kubayuvula: “Ke dieno ko dia zaya ndungidi e?” Vava kamana vova mu mpila kiá una bakadilanga ye wisa mu mpila yambi o Yave wayika dina dibwila wantu awaya ambi: “Bekazila Yave, kansi kekubavutula ko: okubaswek’e ndose e ntangwa ina, wau basakisi o bi wa mavangu mau.” (Mika 3:1-4) Nkia mpila mbenga kemengang’o bi o Yave! Yandi kibeni obangamanga mu kuma kiaki! Tuka mazunda ma mvu o Satana okumvezanga. (Ngana 27:11) Vana  ntandu, o Yave wamona mpasi mun’evangu disundidi o bi vava Mwan’andi “ona kasumuka ko,” kavondwa nze kimpumbulu. (1 Petelo 2:22; Yesaya 53:9) Kieleka, o Yave kevezanga ko ngatu lembi zaya e mpasi z’awana bebangamanga konda kuma.

6. Aweyi tumonanga vava tuvangwanga o bi, ekuma?

⁶ Ozevo, ke dianzenza ko—dia kendalala vava tumonanga yovo vangwa— o vilwa. Wau vo mu fwaniswa kia Nzambi twavangilwa, o vilwa ke una ngwizani ko ye nkal’a Yave. (Etuku 1:27) Ozevo, ekuma o Nzambi keyambulwilanga e mbi yavangamanga?

7. Songa una wafidisilwa e kimfumu kia Yave e mpaka.

⁷ E mvutu za kiuvu kiaki zina muna diambu dia kimfumu. Nze una tumwene o Mvangi ovwidi wisa kia yala e nza ye awonso bena mo. (Nkunga 24:1; Lusengomono 4:11) Kansi, muna lubantiku lwa lusansu lwa wantu e kimfumu kia Yave kiafidisw’e mpaka. Aweyi diabwila ediadi? O Yave wakanikina muntu antete Adami kalembi dia bundu kia nti mosi wakala muna mpatu a Paradiso kansia. Adieyi diadi bwa kele vo okolamene? O Nzambi wamvovesa vo, “fw’ofwa.” (Etuku 2:17) E nkanikinu wa Nzambi ke wakala wampasi ko kw’Adami yovo kwa nkaz’andi Eva. Kansi kadi, o Satana wakwikidisa Eva vo o Nzambi diambu kabaswekanga. Adieyi diadi bwa kele vo odidi bundu kia nti? O Satana wavovesa Eva vo: ‘Ke nufwa kweno ko: kadi o Nzambi ozeye wo vo, e lumbu nudia kio, o meso meno metemoka nukala nze Nzambi, nwazaya wete yo bi.’—Etuku 3:1-5.

8. (a) Vava kamokena yo Eva o Satana adieyi kavova? (b) Mun’owu wa Kimfumu kia Nzambi o Satana nkia mpaka kafidisa?

⁸ Muna mvovo miami o Satana kavova kaka ko vo o Yave diambu diamfunu kasweka kwa Eva, kansi Oyandi  wamvuna mpe. O Satana kafila mpaka ko vo Nzambi i mfumu. Kansi, wakatikisa kana vo o Nzambi wafwana kala mfumu yo kadila wo kuna unsongi. Muna mvovo miakaka oyandi wavova vo o Yave kesadilanga kimfumu Kiandi mu mpila yansongi ko yovo mu wete dia nkangu Andi.

9. (a) O kolama nkia mpasi kwatwasa kwa Adami yo Eva ye nkia yuvu yamfunu diavaikisa? (b) Ekum’o Yave kalembi fwasila akolami?

⁹ I bosi, Adami yo Eva bakolamena Yave muna dia e bundu kia nti. O kolama kwau kwabatwasila tumbu kia lufwa, nze una kayika o Nzambi. Kansi, o luvunu lwa Satana lwatwasa yuvu yakaka. Nga Yave una kieleka ye wisa kia yala wantu, ovo o muntu olenda kwandi kiyala yandi kibeni? Nga Yave osadilanga kimfumu kiandi una ufwene? O Yave kele vo kazola nga wasadila nkum’andi mu fwasa akolami vana vau. Kansi, edi diafidiswa e mpaka ke nkum’andi ko kansi mpila ina keyadilanga o Nzambi. Ikuma vo, ofwasa Adami, Eva, yo Satana ke diadi songa eziku kia unsongi wa kimfumu kia Nzambi ko. Kansi, diadi twasa yuvu yayingi mu kuma kia kimfumu kiandi. Ozevo, e mpila yambote mu zaya kana vo o wantu balenda kala ye nluta muna kukiyala kondwa Nzambi, i kubavana e ntangwa.

10. O lusansu adieyi lusonganga mu kuma kia luyalu lwa muntu?

¹⁰ E mpioka kolo nkia ziku yisongele? Muna kolo kiawonso kia mazunda ma mvu o wantu betezanga mpila zawonso za tuyalu, tuyalu tuna o muntu kekadilanga ye wisa kw’awonso (autocracia), mpila luyalu luna vo e wisa kwa nkangu kikalanga (democracia) mpila tuyalu tuna vo o luyalu yandi i mfumu ye ntumini muna mawonso (socialismo) ye mpila luyalu luvavang’o sia mfwanani kw’awonso (comunismo). E Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia tuyalu twatu twawonso vo: ‘o muntu okala ye wisa muna nkw’andi kamwesa mpasi.’ (Kimpovi  8:9) O Yeremiya wa ngunza walunga kwandi vava kavova vo: “E Yave, nzeye wo vo e nzil’a muntu ke ina muna yandi ko: ngatu singikila ntambi zandi o munduti-a-nzila.”—Yeremiya 10:23.

11. Nkia kuma o Yave kayambulwila o wantu bamonanga e mpasi?

¹¹ Tuka kuna lubantiku o Yave wazaya wo vo o luyalu lwa muntu kondwa yandi mpasi zayingi lutwasa. Nga wau kayambula vo e mpasi zakala, disonganga kondwa unsongi kuna kwa yandi? Ve! Muna bonga e nona: Badika vo una ye mwana ovav’o pasulwa mu kuma kia kimbevo kilenda kumvonda. Ozeye wo vo o lupasu mpasi zayingi lutwasa kwa mwan’aku ye ediadi dikukendeleka. Kansi, ozeye wo vo o lupasu lusadisa mwan’aku mu kala ye vimpi wambote. Diau adimosi mpe o Nzambi wazaya—ye wazayisa dio—vo muna yambulwila wantu bakiyala yau kibeni mfwilu ye mpasi ditwasa. (Etuku 3:16-19) Wazaya wo mpe vo o luvevoko lwakwele mvu lwa mfunu lukwiza kele vo wantu awonso bamwene mbongo ambi ya kolama. I mpila yayi yifokolwelwa mvimba e diambu diadi yakwele mvu.

12. Nze mana meyikwanga mu kuma kia Yobi, o Satana nkia mfundu kavaikisa mu kuma kia wantu?

¹² Vena mpe ye diambu diakaka muna mpaka zazi. Muna fidisa unsongi wa luyalu lwa Nzambi e mpaka, o Satana kakumba kaka Yave ye kimfumu Kiandi ko; kansi wakumba mpe e kwikizi kia selo ya Nzambi. Kasikil’owu, tala mana Satana kavova kwa Yave mu kuma kia Yobi wa muntu ansongi: “Oyandi ye nzo andi ye lekwa yawonso kena yau, kuzietese yo lumbu ko e? Osambwidi  salu kia moko mandi, o vwa kwandi kuwokele muna nsi. Lambul’ak’o koko, waviakana yawonso kena yau, ozevo okuyambula vana ndose aku.”—Yobi 1:10, 11.

13. O Satana adieyi kazola vova muna mfundu miandi mu kuma kia Yobi, ediadi aweyi diazingila wantu awonso?

¹³ O Satana wavova vo o Yave wasadilanga o nkum’Andi wa tanina mu sumba e kwikizi kia Yobi. Ediadi diasonganga vo e kwikizi kia Yobi kiakivunina, wasambilanga Nzambi mu kuma kia mavwa katambulanga kwa yandi. Satana wavova vo kele vo o Nzambi okatwidi nsambu zandi kwa Yobi, oyandi oyambula Mvangi andi. Satana wazaya wo vo Yobi “nkwa ziku yo unsongi, wa mumpumina Nzambi, kavengomokanga muna bi.” * Kele vo o Satana kalenda fwasa e kwikizi kia Yobi wadi lenda mpe fwasa kwikizi kia vangwa yawonso. Muna diadi Satana wakatikisa e kwikizi kia wantu awonso bazolele sadila Nzambi. Ozevo, muna mpaka zandi o Satana wavova kwa Yave: “Yawonso kena yau o muntu [ke Yobi kaka ko] i kevanina muna moyo andi.”—Yobi 1:8; 2:4.

14. O lusansu adieyi lusonganga mu kuma kia mfundu a Satana kuna kwa wantu?

¹⁴ Nswaswani ye mvovo mia Satana—o lusansu lusonganga vo ndonga ya wantu nze Yobi besonganga kwikizi kwa Yave muna ntangwa mpasi. Beyangidikanga ntim’a Yave muna kwikizi kiau, muna diadi o Yave ovunisanga mvovo mia Satana mia sia vo o wantu ke balendi sadila Nzambi ko muna ntangw’a mpasi. (Ayibere 11:4-38) Elo, wantu ayingi akwa ntima miansongi bezindalalanga o sadila Nzambi. Kana nkutu vava bemweswang’e mpasi,  bebundanga Yave e vuvu vo okubavana ngolo mu zindalala.—2 Korinto 4:7-10.

15. Nkia yuvu ilenda yuvulwa mu kuma kia mfundisa zavioka ye za kusentu za Nzambi?

¹⁵ Kansi, o unsongi wa Yave mayingi uvavanga ke diambu dia kimfumu ye kwikizi kia wantu kaka ko. Nkand’a Nzambi usonganga e mfundisa za Yave mu kuma kia wantu ye zula ya mvimba. Uvwidi mpe ungunza wa mfundisa kesinga fundisa kuna sentu. Ekuma tulenda bunda e vuvu vo o Yave osadilanga unsongi muna mfundisa zandi? Nga osadila wo?

16, 17. Nkia nona isonganga vo o wantu ke betoma bakulanga ko unsongi wa kieleka?

¹⁶ Divovwanga mu kuma kia Yave vo: “Ngyenda zandi zawonso zansongi.” (Nsiku 32:4) Ke vena mosi ko mu yeto olenda kukiyikila ediadi, kadi mu kuma kia umbakuzi weto wakete, ezak’e ntangwa ukutusimanga mu toma bakula edi diansongi. Kasikil’owu, badika e nona kia Abarayama. Wadodokela Yave vava kakana fwasa Sodomo—kana una vo o bi wau wasaka kikilu. Wayuvula Yave: “Ng’ovempwel’ansongi kumosi ye yimpumbulu e?” (Etuku 18:23-33) Kieleka, e mvutu zakala vo, ve. O Yave ‘wanokesa e tiya y’elengo’ muna Sodomo vava Loti wa nkwa kwikizi ye wan’andi amakento balwaka ye luvuvamu kuna mbanz’a Soa. (Etuku 19:22-24) Nswaswani ye Abarayama, o Yona ‘wafunga makasi’ vav’o Nzambi kafwila nkangu a Nineve e nkenda. Wau vo Yona wakizayisila lufwasu lwa mbanza wayangalel’o mona lufwasu lwau—kana una vo baviluka o ntima.—Yona 3:10–4:1.

¹⁷ O Yave wasonga kwa Abarayama vo osadilanga unsongi wandi ke mu fwasa kaka yimpumbulu ko kansi mu vuluza mpe asongi. Kuna diak’e sambu o Yona  walongoka vo o Yave nkwa nkenda. Kele vo yimpumbulu basisidi fu yau oyandi ‘okubaloloka.’ (Nkunga 86:5) Nswaswani ye wantu akaka bemonanga wonga mu kuma kia wisa kiau o Yave kefwasanga yimpumbulu ko muna songa kaka nkum’andi, ye keyambulanga songa nkenda ko mu kuma kia wonga wa yikilwa vo ntovoki. Osonganga e nkenda vava kemonanga mfunu wasonga zo.—Yesaya 55:7; Yezekele 18:23.

18. Sadila Nkand’a Nzambi mu songa vo o Yave kezimanga meso ko mu kuma kia nkenda.

¹⁸ Kansi kadi, o Yave keyambulanga ko vo e nkenda zanzim’o meso. Vava nkangu andi wayivana mu sambu ya teke o Yave wavova: “[I]kufundisa mun’owu wa ngyenda zaku; ikuluakisil’o mambu maku mawonso mangemi. E disu diame ke dikuvukisa ko, kifwa nkenda ko: kansi ikuluakisila mun’owu wa ngyenda zaku.” (Yezekele 7:3, 4) Ozevo, vav’o wantu bekwamanananga muna mavangu mau mambi o Yave okubafundisanga una ufwene. Kansi, mu ziku kefundisilanga. Ikuma vo, vava kawa e “kazu” kiampwena mu kuma kia Sodomo ye Ngomora o Yave wavova vo: “Se nkulumuka, yatala ovo bamene vanga mun’owu wa kazu kiau kina kizidi oku ngina.” (Etuku 18:20, 21) Nkia matondo tulenda vutula wau vo o Yave kafwanene ko yo wantu besianga e nzengo lembi teka zaya mawonso! Dialudi vo, nze una keyikilwanga muna Nkand’a Nzambi o Yave “Nzambi nkwa ziku, yo kondw’o vilwa.”—Nsiku 32:4.

19. Adieyi tulenda vanga kele vo tuna ye yuvu yikututokanesanga mu mpila Yave kesadilanga unsongi wandi?

¹⁹ O Nkand’a Nzambi ke usonganga mavangu mawonso ko kavanga Yave kuna nz’ankulu; ngatu zayisa e mpila kefundisila muntu muntu yovo buka ya wantu kuna sentu.  Kele vo tumwene yovo tokana mu diambu tulembi bakula yovo ungunza wa Nkand’a Nzambi ke usongele mawonso ko, tulenda vanga una kavanga Mika wa ngunza ona wasoneka vo: “Mbunda Nzambi a mpuluzw’ame e vuvu.”—Mika 7:7.

20, 21. Ekuma tulenda kadila ye vuvu vo o Yave ovanga oma mansongi?

²⁰ Tulenda bunda e vuvu vo muna mawonso o Yave ovanga owu wansongi. Kana nkutu wantu bekwamanana vang’o vilwa o Yave osianga nsilu vo: “E kunda kiame; mono kwame nsenda.” (Roma 12:19) Avo tuzindalala tulenda kala ye ziku nze Paulu wa ntumwa ona wavova vo: “Kwina yo vilwa kuna kwa Nzambi e? Ke wau ko!”—Roma 9:14.

²¹ Owau mu “ntangwa zampasi” tuzingilanga.” (2 Timoteo 3:1, NW) O vilwa ye “lubangamu” mpasi zayingi zitwasanga. (Kimpovi 4:1) Kansi, o Yave kasoba ko. Wakinu menga o vilwa, ye olunga-lunganga kikilu ana bebangamanga mu kuma kiaki. Kele vo tusikila muna kimfumu kia Yave okutukumika mu zizila yavana kilwaka e ntangwa yasiwa ina kesingika o vilwa wawonso muna luyalu lwa Kintinu kiandi.—1 Petelo 5:6, 7.