1-3. (a) Nkia diambu diampasi diabwila alongoki muna Mbu a Ngalili, o Yesu adieyi kavanga? (b) Ekuma difwanini mu vova vo “Kristu wa nkum’a Nzambi”?

ALONGOKI bamona o wonga vava basaukanga e Mbu a Ngalili. Kuna kinsalukisa tembwa kiangolo kiabalwakila. Ka lukatikisu ko vo babwilwanga e tembwa muna mbu wau—kadi akaka abaki a mbizi za maza bakala. * (Matai 4:18, 19) Kansi, ekiakina ‘tembwa kiasaka e ngolo,’ vana vau kiatwasa mavuku mayingi muna mbu. Bavanga mawonso muna tanina e nzaza kansi e tembwa kiasunda e ngolo. O mavuku mampwena “manungukini muna nzaza,” yavana e nzaza yayantik’o zala yo maza. Kufwila tezo kiakina ko, o Yesu waleka kakala kuna ntembo, kadi wayoya kakala vava kafokola longa nkangu. Alongoki bamona wonga wa fwa, bansikamese yo kundodokela vo: “E Mfumu, utuvuluza, se tubukumuka.”—Maku 4:35-38; Matai 8:23-25.

² O Yesu kakala yo wonga ko. Otumbidi e tembwa yo vovesa o mbu vo: “dingalala, kal’e pi-i.” Vana vau e tembwa ye mbu unlemvokele—e tembwa kidingalele, o mavuku mavididi “vakedi kikilu e pi-i.” Alongoki bamwene o wonga. “Ondioyu, nkia mpila muntu?” ubakiyuvula. Nkia mpila muntu ndiona watumba tembwa yo mbu nze yandi otumbanga kingyana-ngyana?—Maku 4:39-41; Matai 8:26, 27.

³ Elo, o Yesu waswaswana yo wantu. Nkum’a Yave wamoneka muna yandi mu mpil’esivi. Mu kuma kia Yesu o  Paulu wa ntumwa wavumunwinwa mu soneka vo, “Kristu wa nkum’a Nzambi.” (1 Korinto 1:24) O nkum’a Nzambi aweyi wamonekena muna Yesu? E mpila kasadila nkum’andi o Yesu adieyi yilenda vanga muna zingu kieto?

4, 5. (a) O Yave nkia nkuma ye wisa kavana kwa Mwan’andi amosi? (b) Nkia mpila o Mwana kalungisila e salu kia sema kavewa kw’e S’andi?

⁴ Yindula nkuma kakala wau o Yesu una kayizidi ko nze muntu. O Yave wasadila “nkum’andi a mvu ya mvu” vava kavanga Mwan’andi amosi kaka oyu wayiza yikilwa vo Yesu Kristu. (Roma 1:20; Kolosai 1:15) I bosi, Yave wavana nkuma ampwena ye wisa kwa Mwan’andi ndioyo mu lungisa ekani Diandi dia sema. Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia Mwana vo: “E lekwa yawonso kwa yandi yavangwa; ke ven’eki kiavangama ko kina kialembi vangwa kwa yandi.”—Yoane 1:3.

⁵ Ka tulendi bakula ko e mpila salu kiampwena kavewa. Se badiki o nkuma wavavwanga mu vanga mazunda ma mbasi zangolo, ezulu ye mafunda ma buka ya ntetembwa, ntoto ye vangwa ya mpila mu mpila yamoyo. Muna lungisa e salu kiaki, o Mwan’amosi a Nzambi wasadila e ngolo zisundidi mu nsema wawonso—mwand’avelela a Nzambi. O Mwana ndioyo wayangalela o kala se Mbuta Mbangu, ona kasadila o Yave mu vanga lekwa yawonso yakaka.—Ngana 8:22-31.

6. Kuna nima lufwa yo lufuluku lwandi, nkia nkuma ye wisa kavewa o Yesu?

⁶ Nga Mwan’amosi ndioyo watambula diaka nkuma ye wisa kiakaka? Kunima lufwa yo lufuluku lwandi o Yesu wavova vo: “E wisa kiawonso ki’ezulu ye nza kiaveno kwa mono.” (Matai 28:18) Elo, o Yesu wavewa e wisa yo nswa wa sadila o nkuma wau muna nza yawonso. Wau vo “Ntinu a ntinu, wa Mfumu a mfumu,” wavewa e wisa kia fwasa  ‘[tuyalu, NW] twawonso, ye wisa yawonso, ye nkuma’—eyi yimonekanga y’eyi yilembi moneka—yina kitantu yo S’andi. (Lusengomono 19:16; 1 Korinto 15:24-26) O Nzambi “kasisa ma kilembele sakalela” Yesu ko—ovo ke yandi kibeni kaka ko.—Ayibere 2:8; 1 Korinto 15:27.

7. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo nkuma kavewa kwa Yave o Yesu kalendi wo sadila mu mpila yambi ko?

⁷ Nga tufwana mona wonga vo Yesu nanga olenda sadila nkum’andi mu mpila yambi? Kadilendakana ko! O Yesu ozolanga kikilu o S’andi, kalendi vanga diambu ko muna kunkendeleka. (Yoane 8:29; 14:31) O Yesu otomene wo zaya vo o Yave kesadilanga nkum’andi ulembi suka mu mpila yambi ko. Yesu omonanga un’o Yave kevavilang’e nzila ya “[songa o nkum’andi, NW ] muna diambu di’awana bena yo ntim’asikila oku kena.” (2 Tusansu 16:9) Ozevo, o Yesu ozolanga wantu nze i S’andi, ikuma vo, tulenda bund’e vuvu vo Yesu osadila o nkum’andi muna wete. (Yoane 13:1) O Yesu mbandu yambote kasonga muna diambu diadi. Mbula twabadika o nkuma kakala wau ekolo kakala ova ntoto ye mpila kasadila wo.

8. Vava kakuswa Yesu nkia nkuma kavewa ye nkia mpila kasadila wo?

⁸ Dialudi vo, o Yesu kavanga masivi ko vava kakala kindende ekolo kasansukanga kuna Nazarete. Kansi, ediadi diasoba vava kavubwa muna mvu a 29 wa T.K, mu kimbuta kia mvu 30. (Luka 3:21-23) Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo: ‘O Nzambi wankusa yo mwand’avelela yo nkuma: ona wele akiyi yo vanga mawete, yo sasul’awonso ana babangikwa kwa Nkadi Ampemba.’ (Mavangu 10:38) “Vanga mawete”—ediadi nga ke disonganga ko vo Yesu mu mpila ambote kasadila o nkum’andi? Vava kakuswa wakituka se “ngunza wakumama muna mavangu yo mvovo.”—Luka 24:19.

9-11. (a) Akweyi kaluta longela o Yesu ye nkia mpasi diakala? (b) Ekuma e ndonga yasivikilang’elongi dia Yesu?

 ⁹ O Yesu aweyi kakumamena muna mvovo? Ntangwa zayingi walongelanga muna nzanza, van’ekumu dia mayanga, vana mongo, muna mpambu za nzila ye muna mazandu. (Maku 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) Ana bawanga elongi diandi kele vo ke diabayangidikanga ko nga bansisanga vana vau. Wau vo muna ntangwa yayina ke mwakala nkanda mianietekwa ko awana bawanga Yesu mu ntima miau bafwana lundila e mvovo miandi. Ozevo, malongi ma Yesu mafwete kota mu ntima mia wantu ye kala mia sazu muna bakulwa yo sungamenwa. Kansi ediadi ke diakala diampasi ko kwa Yesu. Tala mbandu y’Elongi diandi vana Mongo.

¹⁰ Lumbu kimosi muna mene wa lubantiku lwa mvu a 31 wa T.K., ndonga ya wantu balungalakana vana mongo wafinama yo Mbu a Ngalili. Akaka batuka muna Yuda yo muna Yerusaleme yavambana tezo kia 100 yovo 110 dia kilometa. Akaka batuka muna zunga ya nlambu a mbu a Turo ye Sidone ya node. Mbevo zayingi zafinama Yesu yo kumviakana, wabawuka. Vava kamana wuka e mbevo, oyantikidi kubalonga. (Luka 6:17-19) I bosi vava kafokola o longa, o wantu basivika mu mana bawa. Ekuma?

¹¹ Vioka mvu miayingi, mosi wa wá elongi diodio wasoneka: ‘E ndonga iyizengenekenene elongi diandi: kadi wabalonga ndong’a nkwa wisa.’ (Matai 7:28, 29) O wantu bamonanga o nkum’a Yesu vava kavovanga nze nkunzi a Nzambi. O malongi mandi mu Nkand’a Nzambi matukanga. (Yoane 7:16) E mvovo mia Yesu mia kiá miakalanga, mialeboka ye ke miafidiswanga mpaka ko. Miavananga e mvutu za yuvu yawonso yo kota muna ntima mia ana bawanga. Wabalonga una balenda sololwela e nsambu, una  balenda sambila, una bafwete tombela Kintinu kia Nzambi, ye una balenda vwila e zingu kiasikila kia kusentu. (Matai 5:3–7:27) E mvovo miandi miayangidikang’e ntima mia awana bafwang’e nzala za ludi ye ndungidi. Akaka wantu bayivanina ‘nkalu’ yo sisa yawonso muna kunlanda. (Matai 16:24; Luka 5:10, 11) Ekwe kimbangi kiampwena kia mvovo mia nkuma mia Yesu!

12, 13. Ekuma tulenda vovela vo o Yesu “wakumama [kakala] muna mavangu” ye masivi mandi nkia mpila maswaswanena?

¹² O Yesu mpe “wakumama [kakala] muna mavangu.” (Luka 24:19) E Nsangu Zambote zisonganga tezo kia 30 ma masivi kavang’o Yesu—mawonso mu “ngolo za Yave kavangila mo.” * (Luka 5:17) Masivi ma Yesu matwasa nluta kwa mazunda ma wantu. Muna masivi mole kaka—wadikila 5.000 ma akala i bosi, 4.000 makaka “vana ntandu akento yo wana”—yau awonso nanga tezo kia 20.000 ma wantu bakala!—Matai 14:13-21; 15:32-38.

¹³ Masivi ma mpila mu mpila kavanga o Yesu. Wakala ye wisa muna nkwiya, wavaikisanga mio ye sazu. (Luka 9:​37-43) Wakala ye wisa muna lekwa, wakitula maza se vinyo. (Yoane 2:​1-11) Alongoki basivika vava kadiatila vana mavuku ma Mbu a Ngalili. (Yoane 6:​18, 19) Wakala ye wisa kia wuka yimbevo yawonso, uvanguki, yimbevo yilembi sasuka ye yimbevo yampondi. (Maku 3:​1-5; Yoane 4:​46-54) Wawukanga mpe yimbevo mu mpila yaswaswana. Akaka wabawukilanga kuna vala, akaka wabaviakananga. (Matai 8:​2, 3, 5-13) Akaka wabawukanga vana vau; akaka bawukwanga malembe malembe.​—⁠Maku 8:​22-25; Luka 8:​43, 44.

14. O Yesu aweyi kasongela vo ovwidi wisa kia fula mafwa?

 ¹⁴ Vana ntandu, o Yesu wakala ye nkuma wa fula mafwa. Vena ye fulu tatu yiyikanga una kafudila mafwa, wavutula e dumbelele kimosi wakala kimbuta kia mvu 12 kwa mase mandi, o mwan’amosi kwa ngw’andi wa nkento ansona, ye mpangi anzolwa kwa nsanga zandi. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yoane 11:38-44) Ke vakala diambu diakala mpasi ko kuna kwa yandi. Wafula dumbelele wakala kimbuta kia mvu 12 ke kolo ko vava kafwa. Wafula mwan’a nkento ansona vava kanatwanga mu kwenda zikwa, ka lukatikisu ko vo mu lumbu kiakina kafwa. Wafula mpe Lazaro muna ziami wavioka lumbu yá tuka lufwa lwandi.

15, 16. Adieyi disonganga vo o Yesu wasadilanga o nkum’andi mu kuma kia wantu akaka?

¹⁵ Nga olenda yindula kana adieyi diadi bwa kele vo e wisa kia Yesu kiavewa kwa nyadi wansumuki? Kansi, Yesu kakala y’esumu ko. (1 Petelo 2:22) Kazola vava ewete dia yandi kibeni ko, nze eketo y’eloko difilanga wantu asumuki mu sadila e wisa kiau mu mwesa akaka e mpasi.

¹⁶ O Yesu wasadilanga nkum’andi mu kuma kia akaka ke mu wete dia yandi kibeni ko. Vava kamona nzala watina o kitula etadi se mbolo muna wete dia yandi kibeni. (Matai 4:1-4) Kakala ye mavwa mayingi ko, ekiaki i ziku kisonganga vo kasadilanga nkum’andi ko mu kala ye mavwa mayingi. (Matai 8:20) Vena ye diambu diakaka disonganga vo kavanganga mavangu mandi mankuma mu kuma ki’eloko ko. Vava kavanganga masivi diambu diambwilanga. Vava kawukanga wantu ngolo zamvaikanga. Ediadi wamona dio vava kawukanga kana nkutu muntu mosi kaka. (Maku 5:25-34) Kufwila wau ko wayambulanga vo o nkangu bamviakana yo wukwa. (Luka 6:19) Nkia mpila zola!

17. O Yesu aweyi kasongela vo wasadilang’o nkum’andi una ufwene?

 ¹⁷ O Yesu wasadilanga nkum’andi una ufwene. Kavanganga mavangu mankuma muna kuyisana ko yovo kuyitundidika. (Matai 4:5-7) Kazola vanga sinsu ko muna yangidika luzolo lwambi lwa Erodi. (Luka 23:8, 9) Vana fulu kia mwanganesang’e nsangu za mavangu mandi Yesu nkumbu miayingi wakanikinanga awana kawukanga vo balembi samuna kwa muntu. (Maku 5:43; 7:36) Kazola ko vo o nkangu banzayila mu kuma kia masivi.—Matai 12:15-19.

18-20. (a) Adieyi diafilanga Yesu muna mpila kasadilanga o nkum’andi? (b) Ongeye aweyi oyindwidi mu mpila in’o Yesu kawukila fwa matu?

¹⁸ Kana una vo nkwa nkuma, o Yesu waswaswana kakala ye ayadi bekadilanga ye wisa kuna mbadi yo lembi zayanga e nsatu ye mpasi za wantu akaka. O Yesu wavwang’o wantu o mfunu. Wakendalalanga vava kamonanga abangami, wabasadisanga muna mpasi zau. (Matai 14:14) Wazayanga e ngindu ye nsatu zau, ediadi diamfilanga mu sadila nkum’andi. E ziku kia diambu diadi kina muna Maku 7:31-37.

¹⁹ Muna ntangwa yayina, ndonga wantu bayiza kwa Yesu, batwasa mbevo zayingi oyandi wabawuka. (Matai 15:29, 30) Kansi Yesu wasia sungididi mu muntu mosi. O muntu fwa matu ye kalendanga vova ko. O Yesu nanga wabakula vo muntu ndioyo mu nganzi kakala yovo lembi zaya edi kavanga. Ye ngemba zawonso unkatwidi vana vena ndonga—unete kwakaka. Unsongele muna sinsu edi kevanga. “Osidi e nlembo muna matu mandi, otawidi mete, oviakene lubini luandi.” * (Maku 7:33) I bosi, o Yesu otadidi kun’ezulu yo vumuka. Mun’evangu diadi edi kazola vova kwa muntu ndioyo vo, ‘Edi mvanga kwa ngeye mu  nkum’a Nzambi mvangila dio.’ I bosi Yesu wavova vo: “Ziuka kwaku.” (Maku 7:34, NW) Vana vau, matu mandi maziuka ye otomene vova kiambote.

²⁰ Nkia mpila kiese mu zaya vo vava kasadilanga o nkuma kavewa kwa Nzambi wa wuka ambevo, o Yesu wasonganga e ngemba yo zitisa e ngindu zau! Nga ke difiaulwisanga ko dia zaya vo o Yave watambika Kintinu kia Masia vana moko ma Nyadi ndioyo wa nkwa nkenda ye wambote?

21, 22. (a) Masivi ma Yesu nki masonganga? (b) Wau vo o Yesu ovwidi nkuma muna lekwa ya nza, adieyi tulenda vingila muna luyalu lwa Kintinu kiandi?

²¹ O mavangu mankuma kavanga o Yesu ova ntoto mesonganga nsambu zayingi zikala muna luyalu lwandi. Muna nz’ampa ya Nzambi o Yesu ovanga diaka masivi—kansi, muna nza yawonso! Wá maka mambu m’esivi mevangama kuna sentu.

²² O Yesu ovutulwisa ekalu kia nza muna tezo kiakaninwa. Sungamena vo ovwidi nkuma muna lekwa ya nza, kadi waningamesa e tembwa kiangolo. Ka lukatikisu ko vo muna luyalu lwa Kintinu kia Kristu o wantu ke bekala diaka yo wonga wa tembwa kiangolo ko, nzakama za ntoto ngatu tiya tubukanga munsi a ntoto yovo sumbula yakaka yampwena. Wau vo Yesu i Mbuta Mbangu wasadilwa kwa Yave muna vanga o ntoto ye lekwa yawonso yamoyo otomene zaya e mpangw’a nza. Ozeye e mpila kesadila o lusalu lwa ntoto una ufwene. Muna luyalu lwandi o ntoto wawonso ukituka se paradiso.—Luka 23:43.

23. O Yesu wa Ntinu, nkia mpila kelungisila e nsatu za wantu?

²³ Adieyi tuvova mu kuma kia nsatu za wantu? E wisa kia Yesu kia dikila mazunda ma wantu ye fimadia fiakete i ziku kisonganga vo muna luyalu lwandi e nzala ke ikala ko. Elo, vekala yo ulolo wa madia mekayaneswa muna  unsongi, muna diadi e nzala yifokoka emvimba. (Nkunga 72:16) Wau vo ovwidi wisa kia wuka yimbevo, ediadi dikutusonganga vo ambevo, mpofo, ye fwa matu, y’avanguki bewukwa emvimba— yakwele mvu. (Yesaya 33:24; 35:5, 6) Nze Ntinu a Kintinu ki’ezulu ovwidi wisa kia fula mafwa. Ekiaki i ziku kisonganga vo mazunda ma wantu bena muna luyindwilu lw’Es’andi fula kekubafula.—Yoane 5:28, 29.

24. Vava tubadikanga o nkum’a Yesu adieyi tufwete sungamenanga, y’ekuma?

²⁴ Vava tubadikanga o nkum’a Yesu mbula twasungamenanga vo o Mwana ndioyo S’andi ke tangininanga. (Yoane 14:9) E mpila kasadila nkum’andi o Yesu ikutusonganga e mpila Yave kesadilanga o nkum’andi. Kasikil’owu, badika mpila Yesu kasongela nkenda vava kawuka muntu wa nkwa wazi. Ye nkenda zawonso o Yesu umviakene yo kumvovesa vo: “Nzolele.” (Maku 1:40-42) Muna mvovo miami, o Yave okutuvovesanga vo, ‘I wau wuwu nsadilanga o nkum’ame!’ Nga kuyangalela kembela Nzambi eto ampungu ko yo kumvutula matondo wau vo osadilanga nkum’andi muna zola?