1, 2. Nkia diambu diampwena diavangama muna lusansu lwa nza? Ekuma ke diamonekena ko kwa wantu?

NGA wakiyuvula kala una wadi kala e zingu kiaku kele vo wazinga muna kolo yasunda e mpasi muna lusansu lwa wantu? Ayingi bakiyuvula kala diambu diadi. Kansi, badika e diambu edi: Kele vo wazingila muna kolo yayina yampasi, nga wadi mona e mambu masina matwasa e mpasi zazi? Nanga kwadi mo mona ko. E mambu mabwila tuyalu muna tandu yavioka, oma masonama muna nkanda mia tusansu, nkumbu miayingi ke mavangamena vana meso ma wantu awonso ko. Muna kuma kiaki, mambu mayingi mabwa muna lusansu mu mbumba mavangamena, i sia vo, muna masuku ma salu ma ayadi yovo muna mbokena zasweki. Kana una vo i wau, e mambu mama matwasa e mpasi muna zingu kia wantu ayingi.

² Adieyi tuvova mu kuma kia diambu dimosi diampwena diavangama muna lusansu lwa nza? E diambu diadi diasoba zingu kia mafunda ye mafunda ma wantu. Kansi, ke diamoneka kwa wantu ko. E diambu diadi i Kintinu kia Nzambi kiayadikwa kuna zulu, i sia vo, luyalu lwa Masia olu lwasilwa o nsilu tuka kolo vo lufwasa e nza yayi yambi. (Tanga Daniele 2:34, 35, 44, 45.) Wau vo diambu diadi ke diamoneka kwa wantu ko, nga diadi disongele vo Yave wantu keswekelanga mambu? Nga wateka kubika nkangu andi mu kuma kia diambu diadi? Yambula twazaya.

3-5. (a) Nani i “nkunzi ekangu” oyikwanga muna Malaki 3:1? (b) Adieyi diadi vangama vitila o “nkunzi ekangu” keza mu tempelo?

³ Tuka kuna nz’ankulu, Yave wakubika nkangu andi mu kuma kia Kintinu kia Masia. Kasikil’owu, badika ungunza una muna Malaki 3:1: “Mvitisa nkunzi ame, on’okubika nzil’oku ndose ame: Mfumu ona nuvava, kuna kinsalukis’oluakila muna tempelo andi, i nkunzi ekangu ona nuyangalela, se kekwiza.”

⁴ Omu lumbu yeto, nkia ntangwa Yave wa “Mfumu” kayiza mu kingula awana basadilanga vana yanzala kia tempelo  andi ya mwanda ova ntoto? O ungunza uvovanga vo Yave okwiza yo “nkunzi ekangu.” Nani i nkunzi ndioyo? Ke wakaka ko, i Yesu Kristu wa Masia wa Ntinu. (Luka 1:68-73) Nze Ntinu wayadikwa, wadi kingula yo velelesa o nkangu a Nzambi ova ntoto.—1 Pet. 4:17.

⁵ Kansi, nani i “nkunzi” akaka, ona wantete oyikwanga muna Malaki 3:1? O nkunzi ndioyo wadi sala e salu kiandi vitila ngiz’a Masia wa Ntinu. Vitila mvu wa 1914, nga vakala ye muntu ona ‘wakubika e nzila’ vitila Masia wa Ntinu?

6. Nani wakala se “nkunzi” ona wasakulwa mu kwiza kubika nkangu a Nzambi mu kuma kia mambu madi vangama kuna sentu?

⁶ Mu nkanda wau, tubaka e mvutu za yuvu yayi muna lusansu lwakiese lwa nkangu a Yave mu lumbu yeto. Lusansu lwalu lusonganga vo kuna mfoko a tandu kia 19, fibuka fi’akwa kwikizi bayantika monekena nze Akristu akieleka vana vena ulolo wa Akristu aluvunu. E buka kiaki kiazayakana se Alongoki a Bibila. Mpangi Charles. T. Russell ye akw’andi bavitang’o ntu muna fibuka fiafi. Mpangi zazi basalanga se “nkunzi,” muna vana luludiku lwa mwanda kwa nkangu a Nzambi yo kubakubika mu kuma kia mambu mebwa kusentu. Yambula twabadika mpila yá o “nkunzi” kavangila wo.

7, 8. (a) Muna mvu mia 1800 aki nani bayantika senzeka luvunu lua longi dia moyo ulembi fwanga? (b) Mpangi Charles T. Russell ye akw’andi nkia malongi makaka maluvunu basenzeka?

⁷ Alongoki awaya a Bibila balongokanga yo samba, babakanga e nzengo yo soneka mana babakulanga yo vaikisa mo muna nkanda miasasilanga e ludi. Mu mvu miayingi, e nza ya Kikristu kia kimpangila mu tombe kia mwanda yakala, mayingi muna malongi mau mu nsambil’aluvunu matuka. Kimosi muna nona isonganga e ziku kia diambu diadi, i longi dia moyo ulembi fwa. Kansi muna mvu mia 1800, wantu akaka ana balongokanga Bibila batoma fimpa elongi diadi yo mona vo ke diakala ngwizani ko ye Diambu dia Nzambi. Henry Grew, George Stetson yo George Storrs, kuna unkabu wawonso basoneka nkanda yo senzeka luvunu lwalu lwa Satana. * Kuna kwalanda, e salu kiau kiasimba kikilu o ntim’a mpangi Charles T. Russell ye akw’andi.

⁸ E fibuka fi’Alongoki a Nkand’a Nzambi babakula malongi makaka maluvunu mena ngwizani y’elongi dia moyo ulembi fwa, nze longi dia sia vo wantu awonso ambote ku zulu bekwendanga yovo Nzambi omwesanga e mioyo mia yimpumbulu e mpasi kuna bilungi bia tiya. Mpangi Russell ye akw’andi kuna unkabu wawonso basenzeka luvunu lwalu muna ulolo wa nkanda, yinkanda-nkanda ye malongi bavaikisanga muna zulunalu.

9. Eyingidilu aweyi diasenzekela e longi dia Nzambi mu ntatu vo dialuvunu?

⁹ Alongoki a Bibila basenzeka mpe luvunu mu kuma kia longi dia Nzambi mu Ntatu. Muna mvu wa 1887, A Torre de Vigia de Sião (owau Eyingidilu) yavova vo: “E Diambu dia Nzambi ditoma kiesesanga e nswaswani vana vena Yave yo Yesu  wa Mfumu eto ye ngwizani bena yau.” Eyingidilu diadi diasonga vo diasivi kikilu diakala mu mona vo “elongi dia Nzambi mu ntatu, i sia vo, Nzambi tatu muna muntu mosi ye Nzambi mosi muna wantu tatu diatoma sayana yo tambulwilwa kwa ulolo wa wantu. Elongi diadi disonganga vo mabundu tulu baleka ekolo ntantu kabavunanga.”

10. Eyingidilu aweyi diasongela vo diambu diamfunu divangama muna mvu wa 1914?

¹⁰ Nze una wasonganga o ntu a diambu, e finkanda fiafi (A Torre de Vigia de Sião e Arauto da Presença de Cristo) fiasianga sungididi muna ungunza wa ngiz’a Kristu. Akristu akuswa akwa kwikizi ana bavaikisanga finkanda fiafi babakula vo ungunza wa Daniele mu kuma kia “kolo nsambwadi,” ngwizani wakala ye kolo kia ndungana ekani dia Nzambi mu kuma kia Kintinu kia Masia. Muna mvu mia 1870, basonga vo e kolo nsambwadi yayi ifokoka muna mvu wa 1914. (Dan. 4:25; Luka 21:24) Kana una vo muna tandu kiakina mpangi zeto ke batoma bakulanga ko e nsas’a mambu mabwa mu mvu wau na, basamunanga mu nza yawonso mana bazaya ye tumonanga e nluta diatwasa.

11, 12. (a) Mpangi Russell kw’aki nani kavutula matondo mu kuma kia mana kalonga? (b) E salu kiasala mpangi Russell ye akw’andi vitila mvu wa 1914 nkia mfunu kiakala?

 ¹¹ Kiakala mpangi Russell yovo akw’andi, ke bayisananga ko wau basolola e ludi kiaki kia Nkand’a Nzambi. Mpangi Russell wavutula matondo kw’awana bamvita. Vana ntandu, wavutula matondo kwa Yave wa Nzambi ona olonganga nkangu Andi mana bafwete zaya muna ntangwa ina bafwete mo zaya. Kieleka, Yave wasambula e ngolo za mpangi Russell ye akw’andi muna vambula e ludi ye malongi maluvunu. Ekolo e mvu miaviokanga, bakivambula kikilu yo kuyiswaswanesa ye Kikristu kia Kimpangila.

¹² E salu basala akwa kwikizi awaya mu sayanesa e ludi vitila mvu wa 1914, kiasivi kikilu. Eyingidilu dia 1 Novemba 1917, diavova vo: “O unu, wantu ayingi bevevolwanga muna wonga wa longi dia bilungi bia tiya ye malongi makaka maluvunu. . . E ludi eki kiayantika sengomoka se vioka mvu makumaya, kiakinu nungunuka nze mavuku ma kalunga yavana melungila e nza yawonso; atantu bevanga wawonso mu vava kakidila mavuku mama ma kalunga, i sia vo, bevava kakidila e ludi kimana kialembi sayana mu nza yawonso.”

13, 14. (a) Aweyi “nkunzi” kakubikila e nzila mu kuma kia Kintinu kia Masia? (b) Adieyi tulenda longoka kwa mpangi zeto za tandu kiavioka?

¹³ Badika diambu edi: O nkangu a Nzambi nga badi kala bakubama mu kuma kia ngiz’a Kristu kele vo ke bazaya swaswanesa Yesu yo Yave wa S’andi ko? Ve! Ke badi mpe kala bakubama ko kele vo bakwikilanga vo e zingu kilembi fwanga kwa wantu awonso kiavewa, ke lukau lwantalu ko luvewa kw’akete kaka mun’alandi a Kristu; ngatu kala bakubama kele vo bakwikilanga vo Nzambi wantu kebangikanga kuna bilungi bia tiya yakwele mvu kondwa vuvu kia luvevoko. Ka lukatikisu ko vo, “nkunzi” wakubika e nzila mu kuma kia Masia wa Ntinu.

¹⁴ Adieyi tuvova mu kuma kieto o unu? Adieyi tulenda longoka kwa mpangi zeto za tandu kiavioka? Nze yau, yeto mpe tufwete kalanga y’etima dia tanganga yo longoka Diambu dia Nzambi. (Yoa. 17:3) Ekolo e nzal’a madia ma mwanda iwokelanga mu nza yayi yazala ye loko dia mavwa, yambula twakwamanana wokesa etima dieto dia madia ma mwanda!—Tanga 1 Timoteo 4:15.

15. Alongoki a Bibila nkia diambu babakula? (Tala mpe mvovo vana yanda.)

¹⁵ Alongoki a Bibila bayantika longa wantu vo bavaika muna mabundu maluvunu. Muna mvu wa 1879, Eyingidilu diavovela “mabundu ma Babele.” Nga mfumu za dibundu diavovela? Nga dibundu dia Katolika? E mabundu ma Protestante bavovanga vo e Babele iyikwanga muna ungunza wa Nkand’a Nzambi dibundu dia Katolika isunzulanga. Kansi, Alongoki a Bibila babakula vo e “Babele” i mabundu mawonso ma Kikristu kia Kimpangila. Ekuma? E kuma kadi malongi maluvunu belonganga nze mana mayikilu mu tini  iviokele. * Kuna kwalanda, e nkanda mieto miayantika toma vovela dina bafwete vanga akwa ntima miansongi ana bena muna mabundu ma Babele.

16, 17. (a) E nkanda Aurora do Milênio Volume III ye Eyingidilu aweyi mialukisila nkangu mu vaika muna nsambila za luvunu? (b) Nkia diambu diakululanga o nkum’a lulukisu lwalu? (Tala mvovo vana yanda.)

¹⁶ Kasikil’owu, muna mvu wa 1891, o nkanda Aurora do Milênio, Volume III, wasonga vo Nzambi wabembola Babele a tandu kiaki. Nkanda wau wavova vo: “Mabundu mawonso ma Kikristu kia Kimpangila mabembwelo.” Wakudikila vo awonso ana “ke beyangalelanga malongi maluvunu ma Babele ko ye mavangu mandi bakasakeso vo bavaika muna mabundu mama.”

¹⁷ Muna ngonde a Yanuali a mvu wa 1900, Eyingidilu diavana luludiku kw’awana basonekesa e nkumbu zau muna nkanda mia mabundu ma Kikristu kia Kimpangila, ana bavovanga vo: “Itoma yangalelanga e ludi, kansi kizolanga kwenda mu mabundu makaka ko.” Mun’Eyingidilu diadi mwakala ye yuvu eyi: “Nga diansongi dia kala ndambu ku mbazi, ndambu mu Babele? Nga wau i lemvo uvavwanga? Nga ediadi Nzambi diyangidikanga yo tondakana kwa yandi? Ve. O munkwikizi wakanga ekangu ye dibundu vana meso ma wantu vava kakota mo ye kafwete lungisa mawonso melombwanga mun’ekangu diadi yavana . . . kesonga vana meso ma wantu vo kasidi diaka mu dibundu diodio ko.” Mu mvu mialanda, e nsangu zazi zayantika samunwa ye sikididi kiawonso. * E selo ya Yave bafwete vaika emvimba muna mabundu maluvunu.

18. Ekuma diakadila diamfunu kwa wantu mu vaika muna Babele Anene?

¹⁸ Kele vo lulukisu lwa vaika muna Babele Anene ke lwavewa ko, nga Kristu wa Ntinu wadi kala ye selo yakuswa muna mwanda ova ntoto? Ve, kadi Akristu ana bavevolwa muna malongi ma Babele yau kaka balenda sambila Yave “muna mwanda ye ludi.” (Yoa. 4:24) Nga yeto mpe o unu tukuyivambulanga ye mabundu ma luvunu? Yambula twakwamanana lemvokela e nkanikinu owu: “Numvaika e nkangu ame”!—Tanga Lusengomono 18:4.

19, 20. Eyingidilu aweyi diakasakesela nkangu a Nzambi kimana balungananga mu sambila Nzambi?

¹⁹ Alongoki a Bibila balonganga vo minkwikizi bafwete kutakananga mu sambila Nzambi, kiakala nkia fulu. Kuna kw’Akristu akieleka, o vaika muna nsambil’aluvunu ke diau kaka ko divavwanga. Divavanga mpe vo bakota muna nsambil’aludi. Tuka diayantikila vaikiswa, Eyingidilu dikasakesanga atangi bakutakananga mu sambila Nzambi. Kasikil’owu, muna ngonde a Yuli 1880, mpangi Russell wasoneka mu kuma kia nkangalu kavanga mu kwenda longi yo songa una tukutakanu twankasakesela. I bosi, wakasakesa atangi mu soneka nkanda mu kuma kia lunungunuku lwau, miaka muna nkanda miami miadi vaikiswa muna zulunalu.  Ekuma? Wavova vo: “Kimana yeto awonso twazaya . . . una o Mfumu kekunusambulwilanga, ekolo nukwamanananga kutakana y’awana nuna yau lukwikilu lumosi.”

²⁰ Muna mvu wa 1882, elongi diakala yo ntu a diambu vo “Tukutakana Vamosi” diavaikiswa mun’Eyingidilu. E longi diadi diakasakesa Akristu bakwamanana kutakana “mu siamisa yo kumika muntu yo nkw’andi.” E longi diadi diavova vo: “Kiakala vo muntu watoma longoka una va kati kweno yovo ve, yambula konso muntu katwasa Bibila, papela ye lapi kiandi yo toma sadila e salanganu yawonso ilenda kunusadisa, nze nkanda Concordância . . . ye miakaka. Nusola e diambu nufimpa, nulomba lusadisu lwa mwand’a Nzambi kimana nwabakula dio. I bosi nutanga, badika yo tezanesa e sono ya Nkand’a Nzambi. Muna mpila yayi, nufilwa muna nzil’a ludi.”

21. E nkutakani ya Allegheny, Pennsylvania nkia mbandu ambote yasonga muna diambu dia kutakananga yo vungula ekambi?

²¹ E vula diasina dia Alongoki a Bibila ku mbanza Allegheny diakala, kuna Pennsylvania, Estados Unidos. Kuna vula diadi, mbandu ambote basonganga ya kutakananga mu  lemvokela luludiku luna muna Ayibere 10:24, 25. (Tanga.) Vioka mvu miayingi, mpangi mosi wa nunu una ye nkumbu Charles Capen, wasungamena ekolo kakalanga muna tukutakanu twatu muna kileke. Wasoneka vo: “Isungamenanga kimosi muna sono yakala muna yaka kia seka dia tukutakanu. ‘Vena y’omosi, wa Nlongi eno, Kristu, yeno awonso nu ampangi.’ Kivilakananga sono kiaki ko. Vana vena nkangu a Yave ke vena mfumu ko.” (Mat. 23:8) Mpangi Capen wasungamena mpe una tukutakanu twankumikina yo kunkasakesa ye ngolo kavanganga mpangi Russell mu vungula mpangi zawonso za nkutakani.

22. Aweyi akwa kwikizi balemvokela luludiku lwa lungananga muna tukutakanu twa Kikristu? Adieyi tulenda longoka muna mbandu au?

²² Akwa kwikizi batanginina mbandu yayi yo lemvokela luludiku bavewa. Nkutakani zayingi zavangama muna zunga yakaka nze kuna Ohio ye Michigan, i bosi kuna Node ya América ye muna nsi zakaka. Badika e diambu edi: Nga akwa kwikizi badi kala bakubama mu kuma kia ngiz’a Kristu kele vo ke balongwa ko mu lemvokela luludiku lwavumunwinwa lwa kutakananga mu sambila Nzambi? Ve, ke badi kala bakubama ko. Adieyi tuvova mu kuma kieto o unu? Tufwete kalanga muna tukutakanu twa Kikristu ntangwa zawonso, sadilanga malau mawonso mu sambila Nzambi kumosi yo kumika muntu yo nkw’andi muna mwanda.

23. Aweyi Eyingidilu diasongela vo akuswa awonso bafwete kala ateleki a ludi?

²³ Alongoki a Bibila balonganga vo Akristu awonso akuswa bafwete kala ateleki a ludi. Muna mvu wa 1885, Eyingidilu diavova vo: “Ke tufwete vilakana ko vo konso  muntu una muna buka ki’akuswa, wakuswa kimana kasamuna e nsangu zambote (Yes. 61:1), wasolwa mu sila umbangi.” Muna Eyingidilu dimosi dia mvu wa 1888, mwakala ye mvovo emi: “E salu kieto tuzeye kio . . . Avo tuvezele kio yo vava vakuba mu lembi kio sala, tusonga vo tu miolo, ke twafwana kala akuswa ko.”

24, 25. (a) Vana fulu kiakasakesa kaka nkangu mu sila umbangi, mpangi Russell ye akw’andi nkia mambu makaka bavanga? (b) Mviti a nzila mosi (colportore) aweyi kayikila e salu kiandi wau vo muna kolo kiakina, makalu nze ma lumbu yeto ke makala ko?

²⁴ Mpangi Russell ye akw’andi mayingi bavanga, ke bakasakesanga kaka nkangu ko mu sila umbangi. Bayantika mpe vaikisa yinkanda-nkanda yayikilwanga vo Tratado za Alongoki a Bibila, kuna kwalanda zayikilwa vo Publicação Trimestral da Velha Teologia. Atangi a Eyingidilu batambula yinkanda-nkanda yayi yo kayanesa yo kwa nkangu mu ngovo.

²⁵ Awana bayivananga muna salu kia ntangwa ke ntangwa bayikilwanga vo colportor. Mosi muna yau i mpangi Charles Capen, ona tuyikidi kala. Kuna kwalanda, wasungamena vo: “Yasadilanga e mapa nkanda wazayila nsi zavangilwa kuna Centro de Pesquisa Geológica dos Estados Unidos kimana yatoma sadila e zunga yavewa kuna Pennsylvania. E mapa zazi zasonganga e nzila zawonso yo kunsadisa mu lwaka muna belo yawonso kia malu. Ezak’e ntangwa vava yakangalanga lumbu tatu mu tambula e ndomba za nkanda Estudos das Escrituras, yafutanga e nzimbu mu sadila mvalu yovo makalu matuntwanga kwa mvalu mu kwenda kayanesa nkanda. Nkumbu miayingi yalekanga vamosi ye avati a nsengo. Muna kolo kiakina, makalu nze ma lumbu yeto ke makala ko.”

26. (a) Ekuma diavavilanga vo nkangu a Nzambi wayivana muna salu kia umbangi mu kala wakubama vava Kristu kadi yantik’o yala? (b) Nkia yuvu tufwete kiyuvula?

²⁶ Muna lumbu yayina, unkabu yo vema diavavanga muna vanga mama mawonso muna salu kia umbangi. Nga Akristu akieleka badi kala bakubama vava Kristu kadi yantik’o yala, kele vo ke balongwa mfunu wa salu kia samuna e nsangu zambote ko? Ve! Kuna kwalanda, e salu kiaki kiakituka se sinsu kia ngiz’a Kristu. (Mat. 24:14) Diavavanga vo nkangu a Nzambi wakala wakubama mu sia e salu kiaki kivuluza wantu vana fulu kiantete muna zingu kiau. O unu, diambote twakiyuvula: ‘Nga e salu kia samuna e nsangu zambote i salu kisundidi o mfunu muna zingu kiame? Nga ivanganga mawonso kimana yakivana muna salu kiaki?’

27, 28. Yoane wa ntumwa adieyi kamona muna mona-meso kasongwa? Satana ye nkuya miandi adieyi bavanga vava Kintinu kia Nzambi kiayantika yala?

²⁷ Owau, o mvu wa 1914 una bavingilanga walwaka. Nze una tuvovele kuna lubantiku lwa kapu kiaki, ke vena muntu ko wamona mambu mavangamanga kuna zulu. Kansi, Yoane wa ntumwa wasongwa mona-meso kia mambu mama. Yindula diambu edi: Yoane omwene “sinsu kianene” kuna zulu. “Nkento” a Nzambi, i sia vo, nkubik’andi ya vangwa ya mianda kuna zulu, wayimita yo wuta mwan’a  yakala. Diambu dia Nzambi dikutuvovesanga vo ke kolo ko mwana ndioyo “oyadila zula yawonso ye mvwal’atadi.” Kansi muna ngutuk’andi, o mwana ‘ozavunwa kuna kwa Nzambi, yakuna kunda kiandi.’ Nding’angolo kuna zulu ivovele vo: “Owau luizidi o luvuluzu, ye ngolo, ye kintinu kia Nzambi eto, ye wisa kia Kuswa kiandi.”—Lus. 12:1, 5, 10.

²⁸ Ka lukatikisu ko vo Yoane wamona e mona-meso kia lubantiku lwa Kintinu kia Masia. Diambu dianene kikilu diakala, kansi ke diayangidika wantu awonso ko. Satana ye nkuya miandi banwana e vita ye mbasi zakwikizi, ana bakala kuna nsi a wisa kia Mikaele yovo Kristu. Adieyi diavangama? Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “E ngobodi anene ivetelo, o niok’ankulu, una vo, Nkadi ampemba wa Satana, on’otungianisang’e nza yawonso; ovetelo ova nza, e mbasi zandi zivetelo yandi.”—Lus. 12:7, 9.

29, 30. Vava Kintinu kia Masia kiayantika yala, aweyi mambu masobela (a) ova ntoto? (b) kuna zulu?

²⁹ Mvu miayingi vitila mvu wa 1914, Alongoki a Bibila bavova vo ntangw’ampasi muna mvu wau iyantika. Kansi ke bayindulanga ko una ulunganena e mvovo miau. Nze una usonganga e mona-meso kia Yoane, Satana wayantika twasa mpasi zayingi kwa wantu ova nza. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Tâtu kwa nza yo kalunga, e kuma kadi, o Nkadi ampemba okulumukini oko nwina, wina yo makasi mayingi, wau kazeye wo vo kolo kiandwelo kaka kena kiau.” (Lus. 12:12) Muna mvu wa 1914, e vit’antete ya nz’amvimba yayantika, e sinsu kia ngiz’a Kristu muna kintinu kiamoneka mu nza yawonso. E “lumbu yambaninu” ya nza yayi yayantika.—2 Tim. 3:1.

³⁰ Kansi, kiese kiakala kuna zulu. Satana ye nkuya miandi bayingwa kuna zulu yakwele mvu. Yoane wasoneka vo: “Dianu vo, kemb’ezulu, yo yeno nukalanga mo.” (Lus. 12:12) Wau vo e zulu diaveleleswa, o Yesu wayadikwa se Ntinu, e ntangwa yafwana kimana Kintinu kia Masia kiavanga diambu muna wete dia nkangu a Nzambi ova ntoto. Nkia diambu kiadi vanga? Nze una tumwene kuna lubantiku lwa kapu kiaki, entete o Kristu nze “nkunzi ekangu” ovelelesa o nkangu a Nzambi ova ntoto. Ediadi aweyi diavangamena?

31. Malaki adieyi kasakula mu kuma kia ntangwa luveleleso? Aweyi ungunza wau walunganena? (Tala mpe mvovo ova yanda.)

³¹ Malaki wasakula vo e ntangw’a luveleleso yampasi kikilu ikala. Wasoneka vo: “Nani osiamina lumbu kia ndwak’andi? nani otelama vava kemoneka? kadi nze tiya twa nkenzi a tadi i kena nze nzabau a nsukudi.” (Mal. 3:2) E mvovo miami mialungana kikilu. Tuka muna mvu wa 1914, nkangu a Nzambi ova ntoto wawanana ye ntonta ye mpasi zayingi. Vava Vit’Antete ya Nz’Amvimba yayantika, Alongoki ayingi a Bibila babangikwa yo siwa mu pelezo. *

32. Nkia diambu diampasi diabwila nkangu a Nzambi muna mvu wa 1916?

 ³² Muna kolo kiakina, mavwanga makota mpe muna nkutakani a Yave. Muna mvu wa 1916, mpangi Russell wafwa mu kimbuta kia mvu 64. Ayingi muna nkangu a Nzambi bakendalala kikilu. O lufwa lwandi lwasonga vo akaka vuvu kiasaka babundanga muna muntu mosi. Kana una vo mpangi Russell kavavanga tunda ko, ayingi bavavanga kunsambila. Ndonga babanza vo e ludi ke kinungunuka ko mu kuma kia lufwa lwandi. Muna kuma kiaki, akaka bayoya. Ediadi diatwasa umpengomoki owu wavambula e nkubik’a Yave.

33. E vuvu kialembi lungana aweyi yatontela kwikizi kia nkangu a Nzambi?

³³ E vuvu kialembi lungana, i ntonta zakaka zabwila nkangu a Nzambi. Kana una vo Eyingidilu diavova vo o mvu wa 1914 i mvu wadi fokoka e Tandu ya Zula, ampangi ke bazaya ko dina divangama muna mvu wauna. (Luka 21:24) Babanzanga vo muna mvu wa 1914, Kristu onata e buka kia akuswa kuna zulu mu kwenda yala yandi entwadi. E vuvu kiaki ke kialungana ko. Muna mvu wa 1917, Eyingidilu diazayisa vo e mvu 40 mia nsungi a nsâlu mifokoka muna nsungi a masanza ma mvu wa 1918. Kansi, e salu kia samun’e nsangu zambote ke kiafokoka ko. Vava mvu wau wavioka, e salu kiawokela. Eyingidilu diasonga vo nsâlu wafokoka, kansi e nsungi a wonzolola yakwamanana. Kana una vo i wau, ndonga bayambula sadila Yave mu kuma kia vuvu kialembi lungana.

34. Nkia ntota zakaka zabwa muna mvu wa 1918? Ekuma Kikristu kia Kimpangila babanzila vo nkangu a Nzambi “ufwidi”?

³⁴ Muna mvu wa 1918 vabwa ntonta zakaka. Mpangi Joseph F. Rutherford, ona wavinga vana fulu kia mpangi Charles Taze Russell muna vita o ntu vana vena nkangu a Nzambi, wasiwa mu pelezo kumosi ye mpangi nsambwadi. Kana una vo ke vakala ye kuma kiasikila ko, basiwa mu pelezo mu kolo kiandá kuna mbanz’a Atlanta, Geórgia, Estados Unidos. Muna kolo kiakina, e salu kia nkangu a Nzambi kiamoneka vo kisukidi. Ayingi muna Kikristu kia Kimpangila bayangalala. Bavovanga vo wau vo e “mfumu” zau basilu mu pelezo, e vula diasina kuna Brooklyn dikangamene, e salu kia umbangi kisiminu kuna América ye kuna nsi za Europa, Alongoki a Bibila awaya bena nze vuku “bafwidi,” ke belenda diaka vanga diambu ko. (Lus. 11:3, 7-10) Vuna kikilu bakivuna!

35. Ekuma Yesu kayambulwila vo alandi andi bamona mpasi? Nkia diambu kavanga muna kubasadisa?

³⁵ Awana basianga e ludi kitantu ke babakula ko vo Yesu wayambula vo nkangu andi wamona e mpasi kadi e ntangwa yafwana ya sala “se nkenzi yo mvelelesi a palata.” (Mal. 3:3) Yave yo Mwan’andi bakala ye ziku vo selo yayi yakwikizi besunda lutonto lwalu luna nze tiya, beveleleswa yo toma kubama muna sala e salu kia Ntinu una ufwene. Kuna lubantiku lwa mvu wa 1919, mwand’a Nzambi wavanga dina atantu a nkangu andi babanzanga vo ke dilendi vangama ko.  Akwa kwikizi awaya batelama diaka! (Lus. 11:11) Muna kolo kiakina, Kristu walungisa diambu diamfunu dina muna sinsu kia lumbu yambaninu. Watumbika “ntaudi akwikizi yo lulungalalu,” fibuka fia mpangi zakuswa ana bevita o ntu vana vena nkangu andi yo kubavana madia ma mwanda muna ntangwa bevwa mo mfunu.—Mat. 24:45-47.

36. Adieyi disonganga vo nkangu a Nzambi wavutuka o zinga muna mwanda?

³⁶ Mpangi Rutherford ye akw’andi bavaikiswa muna pelezo kina kia 26 kia ngonde a Malusu ya mvu wa 1919. Vana vau, bavanga nkubika za lukutakanu lwa mvivu muna ngonde a Setemba. Bavanga nkubika za yantika vaikisa finkanda fiakaka fiayikilwa vo Idade de Ouro (o unu Despertai!). Finkanda fiafi kumosi ye Eyingidilu fiavaikiswa kimana kiasadilwanga muna salu kia umbangi. * Muna mvu wauna, bavaikisa mpe Boletim iyikilwanga o unu vo Nkand’a Malongi ma lukutakanu Zingu ye Salu Kieto kia Kikristu. Tuka kuna lubantiku, e sadilwa kiaki kinungununanga e salu kia umbangi. Ka lukatikisu ko vo, tuka muna mvu wa 1919, e salu kia sila umbangi mu nzo ke nzo i salu kisiwanga va fulu kiantete.

37. Vava kia vioka mvu wa 1919, aweyi akaka basongela e fu kia kondwa lukwikilu?

 ³⁷ E salu kia samun’e nsangu zambote kiakwamanana velelesa selo ya Kristu, kadi akwa lulendo ke bazolanga sala salu kiaki kiasakalala ko. Awana ke bazola sala salu kiaki ko, bayivambula y’awana basikila ye kwikizi. Vava kiavioka mvu wa 1919, akaka mun’awana bakondwa kwikizi bafunga makasi yo yantika kumba ampangi. Bayantika nkutu yikama awana babangikanga selo yakwikizi ya Yave.

38. E nsunda ya alandi a Kristu nkia ziku ikutuvananga?

³⁸ Kana una vo babangikwanga, alandi a Kristu ova ntoto bakwamanana nungunuka muna mwanda. E kwikizi ye nsund’au ikutukwikidisanga vo Kintinu kia Nzambi kiyalanga. Muna lusadisu ye nsambu za Nzambi kaka, zina kevananga muna nzil’a Mwan’andi ye Kintinu kia Masia, e buka kiakina kia wantu alembi lunga balenda sundila Satana ye nza yayi yambi!—Tanga Yesaya 54:17.

39, 40. (a) Nkia maka mambu mamfunu mena mu nkanda wau? (b) Nkia nluta ovwa muna longoka nkanda wau?

³⁹ Muna kapu ilanda, tubadika mana Kintinu kia Nzambi kilungisanga ova ntoto tuka kiayantikila yala kuna zulu. Konso kunku kia nkanda wau, kisonga diambu dimosi diamfunu dia salu kisalanga Kintinu ova ntoto. Konso kapu, kina ye babu kia lufimpu kikutusadisa mu zaya kana vo Kintinu kiakieleka kwa yeto. Muna kapu yansuka, tubadika dina tufwete vingila vava Kintinu kikwiza fwasa e nza yayi yambi yo kitula o ntoto se paradiso. Nkia nluta obaka muna longoka nkanda wau?

⁴⁰ Satana ozolele vo wavidisa lukwikilu lwaku muna Kintinu kia Nzambi. Kansi, Yave ozolele vo wasiamisa lukwikilu lwaku kimana lwatanina yo kukumika. (Ef. 6:16) Muna kuma kiaki, tuwondelele walongoka nkanda wau yo samba. Ekolo olongokanga wo, ukiyuvula: ‘Nga Kintinu kia Nzambi kiakieleka kwa mono?’ Avo okwikilanga muna Kintinu kiaki owau, ka lukatikisu ko vo oyikama Kintinu kiaki ye kwikizi kiawonso vava wantu awonso ova ntoto bemona vo e Kintinu kia Nzambi kiakieleka kikilu ye kiyalanga.