1. Nkia ntangwa alongoki a Yesu bakutakana? Nkia lusadisu batambula ye ekuma bavwila lo mfunu?

VAVA Yesu kafuluka ke vavioka kolo ko, alongoki bakutakana mu kasakesa muntu yo nkwandi. Kansi, bakanga e mielo mu kuma kia wonga wa atantu au. O wonga wau wafokoka vava Yesu kamoneka vana bakala yo vova vo: “Nutambul’o mwad’avelela.” (Tanga Yoane 20:19-22.) Kuna kwalanda, alongoki bakutakana diaka, o Yave wabungula mwand’avelela muna yau. Ekwe lukasakeso batambula mu kuma kia salu kia umbangi kia bavingilanga kuna sentu!—Mav. 2:1-7.

2. (a) Aweyi Yave kekutuvaninanga o nkuma? Ekuma tuvwididi wo mfunu? (b) Ekuma e nkubika ya Nsambila ya Esi Nzo inina yamfunu? (Tala mvovo va yanda ye babu “ Nsambila ya Esi Nzo,” lukaya lwa175.)

² Tuwanananga mpe ye mpasi nze zina mpangi zeto kuna nz’ankulu bawanana zau. (1 Pet. 5:9) Ezak’e ntangwa, akaka mu yeto balenda mona mpasi mu kuma kia wonga wa wantu. Muna zindalala mu salu kia umbangi, nkum’a Yave tuvwidi o mfunu. (Ef. 6:10) Yave okutuvananga nkuma wau muna tukutakanu. Tukalanga y’elau dia lungana mu tukutakanu tole konso lumingu, i sia vo, Longi dia Nkangu Awonso ye Longi dia Eyingidilu yo lukutakanu lwa kati kwa lumingu luyikilwanga vo Zingu ye Salu Kieto kia Kikristu. * Tukalanga mpe ye tukutakanu yá twampwena konso mvu, i sia vo, lukutakanu lwa mvivu, tukutakanu tole twa zunga ye Luyindulu lwa lufwa lwa Kristu. Ekuma dinina o mfunu mu lungananga muna tukutakanu twatu twawonso? Aweyi tukutakanu tweto twayantikila? E mpila tubadikilanga tukutakanu adieyi isonganga mu kuma kieto?

3, 4. Adieyi Yave kevavanga kwa nkangu andi? Yika e nona.

³ Tuka kolo Yave ovavanga vo nkangu andi bakutakananga muna kunsambila. Kasikil’owu, muna mvu wa 1513 Vitila Tandu Kieto, Yave wavana Nsiku miandi kwa zula kia Isaele. Muna Nsiku wau mwakala ye Lumbu kia Vundu kimana konso esi nzo bansambilanga yo longwa muna Nsiku. (Nsi. 5:12; 6:4-9) Vava Aneyisaele balemvokelanga Nsiku wau, esi nzo bakasakeswanga, e zula kiawonso kiakalanga kiavelela yo kumama muna mwanda. Vava e zula ke kialemvokelanga Nsiku wau ko yo veza mana malombwanga nze kutakana  mu sambila Yave, bavidisanga edienga dia Yave.—Fuka 10:11; 26:31-35; 2 Tus. 36:20, 21.

⁴ Badika mpe mbandu Yesu kasisa. Wakala ye fu kia kwenda mun’esambilu konso lumingu muna Lumbu kia Vundu. (Luka 4:16) Vava Yesu kafwa yo fuluka, alongoki andi bakwamanana kutakana kana una vo ke bakala ku nsi a nsiku ya Lumbu kia Vundu ko. (Mav. 1:6, 12-14; 2:1-4; Roma 14:5; Kol. 2:13, 14) Muna tukutakanu twatu, Akristu a tandu kiantete ke batambulanga kaka luludiku ye lukasakeso ko, kansi bavananga mpe lukau lwa lusanisinu kwa Nzambi muna sambu, nkomena ye muna nkunga miau.—Kol. 3:16; Ayib. 13:15.

5. Ekuma tukwendelanga muna tukutakanu konso lumingu ye muna tukutakanu twampwena konso mvu? (Tala mpe babu “ Tukutakanu Tukutakesanga Nkangu a Nzambi Konso Mvu,” lukaya lwa 176.)

⁵ Diau adimosi mpe o unu, vava tukwendanga muna tukutakanu konso lumingu ye muna tukutakanu twa zunga, twa lumbu kimosi ye twa mvivu konso mvu, tusonganga vo tuyikamanga Kintinu kia Nzambi, tutambulanga nkuma wa mwand’avelela yo kasakesa akaka muna mvovo mieto mia lukwikilu. Edi disundidi o mfunu, tukalanga ye lau dia sambila Yave muna sambu yeto, mvutu ye muna nkunga mieto. E mpil’a tukutakanu tweto tuvangamenanga ilenda kala yaswaswana ye tukutakanu twa Aneyisaele ye twa Akristu a tandu kiantete, kansi tukutakanu tweto kani dimosi kaka tuvangamenanga. Aweyi tukutakanu twa lumbu yeto twanungunukina?

6, 7. (a) Adieyi i kani dia tukutakanu tweto? (b) Aweyi tukutakanu twakadila twaswaswana mu konso buka?

⁶ Vava mpangi Charles Taze Russell kayantika vavulula e ludi kia Diambu dia Nzambi, wabakula o mfunu wa kutakana  ye awana bakala y’ekani dimosi. Muna mvu wa 1879, mpangi Russell wasoneka vo: “Omono ye akwame kuna mbanz’a Pittsburrgh, twakubika yo sikidisa sikola ya Bibila muna vavululanga e Sono, twakutakananga konso kia lumingu.” Atangi a Eyingidilu bakasakeswa mu kutakananga ye muna mvu wa 1881, e tukutakanu twayantika vangama konso kia Lumingu ye Kiatatu kuna mbanz’a Pittsburgh, Pennsylvania. Eyingidilu dia Novemba 1895, diavova vo kani dia tukutakanu twatu i nungununa “kikundi ye mpangi zeto Akristu, songaziana zola ye ungudi” yo vana e lau kw’awana bayendanga mu tukutakanu mu kasakesa muntu yo kwandi.—Tanga Ayibere 10:24, 25.

⁷ Mu mvu miayingi, e mpila yavangamenanga tukutakanu ye lumbu ya kutakana yaswaswananga mun’owu wa konso buka kia Alongoki a Bibila. Kasikil’owu, nkanda mosi watuka kwa buka kimosi kia Estados Unidos wavaikiswa muna mvu wa 1911 wavova vo: “Tukutakanu tanu tukalanga twau konso lumingu.” Bavanganga tukutakanu twatu kina Kiantete, Kiatatu, Kiatanu ye tukutakanu tole kina kia Lumingu. Nkanda wankaka watuka kwa buka kimosi kia Àfrica wavaikiswa muna mvu wa 1914, wavova vo: “ Nkumbu miole tukwendanga mu tukutakanu konso ngonde, Kiatanu ye kia Sabala.” Kuna kwalanda, e mpila tulunganenanga o unu yasikidiswa. Yambula twabadika lusansu lwa konso lukutakanu.

8. Nkia mambu mavovelwanga muna malongi mantete ma nkangu?

⁸ Elongi dia Nkangu Awonso. Muna mvu wa 1880, vava mpangi Russell kayantika vaikisa Eyingidilu, walanda e mbandu yasisa Yesu ye wayantika nkangalu mu samuna nsangu zambote. (Luka 4:43) Muna nkangalu wau, mpangi Russell wasikidisa e mpila ifidilwanga Elongi dia Nkangu o unu. Mu kuma kia nkangalu andi, Eyingidilu diavova vo mpangi Russell “wayangalala mu fila elongi diakala yo ntu a diambu ‘Mambu matadidi Kintinu kia Nzambi.’” Muna mvu wa 1911, vava nkutakani zasikidiswa mu nsi zayingi, konso nkutakani yakasakeswa mu twika mpovi zazikuka mu zunga yankaka mu fila malongi sambanu mavovelanga lufundisu ye lukûlu. Kuna mfoko a konso longi, vazayiswanga e nkumbu a mpovi a lumingu lulanda yo ntu a diambu kevovela.

9. Aweyi e longi dia nkangu diasobela muna mvu mialanda? Aweyi tulenda yikamena lukutakanu lwalu?

⁹ Muna mvu wa 1945, Eyingidilu diazayisa lubantiku lwa Lukutakanu lwa Longi dia Nkangu mu nza yawonso, diayika malongi nana ma Bibila mavovelanga “mambu ma nzaki ma lumbu yeto.” Mu mvu miayingi, ampovi ke bafilanga kaka malongi mavaikiswanga kwa ntaudi akwikizi ko, kansi bafilanga mpe malongi mana bakubikanga yau kibeni. Kansi muna mvu wa 1981, mpovi zawonso bazayiswa vo basadilanga malongi mevewanga kwa nkutakani. * Yamuna mvu wa 1990, ampangi bavananga nkomena yovo vanga nsongesela muna maka malongi ma nkangu, kansi, muna mvu wau vavewa luludiku  vo malongi ma nkangu mafwete filwanga kaka nze elongi. Muna ngonde a Yanuali a mvu wa 2008, vavangwa diaka nsobani yampwena, elongi dia nkangu diafilwanga mu miniti 45 diakululwa mu miniti 30. Kana una vo vavangwa e nsobani mu mpila yafidila elongi, e malongi matoma kubikwa mekwamanananga kumika lukwikilu lweto muna Diambu dia Nzambi yo kutulonga mambu mayingi mu kuma kia Kintinu kia Nzambi. (1 Tim. 4:13, 16) Nga obokelanga awana olongokanga yau ye awana bena vo ke Mbangi za Yave ko mu kwiza wá malongi mama mamfunu metukanga muna Bibila?

10-12. (a) Nkia nsobani ivangamene kala muna Longi dia Eyingidilu? (b) Nkia yuvu tufwete kiyuvula?

¹⁰ Elongi dia Eyingidilu. Muna mvu wa 1922, ampangi ana bayikilwanga vo Peregrinos, i sia vo, ateleki bafilwa kwa Sociedade Torre de Vigia mu fila malongi muna nkutakani yo vita o ntu muna salu kia umbangi, bakanikinwa vo balongokanga Eyingidilu muna lukutakanu. Basadila luludiku lwalu, kuna lubantiku elongi dia Eyingidilu diakalanga muna kati kwa lumingu yovo kina kia Lumingu.

¹¹ Eyingidilu dia 15 Yuni 1932, diavana luludiku mu mpila ifwete fidilwa lukutakanu lwalu. Eyingidilu diadi diasonga vo lukutakanu lwalu lufwete fidilwanga nze una lwafidilwanga kuna Betele, mpangi a yakala ofwete fila lukutakanu. Mpangi tatu bafwete vwanda kuna ntwala yo tanga tini kimosi-kimosi. Muna ntangwa yayina, e malongi ke makalanga ye yuvu ko, muna kuma kiaki, o mfidi wavoveswa vo kalomba kwa ampangi bakubikanga yuvu muna longi dialongokwanga. I bosi, o mfidi wasolanga ampangi mu vana e mvutu za yuvu yoyo. Avo diambu divavwa sasilwa, o mpovi kafwete dio sasila mu “mvovo miankufi.”

 ¹² Kuna lubantiku, konso nkutakani yavewa nswa wa sola Eyingidilu dina bazolele longoka. Kansi, Eyingidilu dia 15 Abidi 1933, diasonga vo e nkutakani zawonso zifwete sadilanga Eyingidilu dimosi. Muna mvu wa 1937,vavewa luludiku lwasonga vo elongi dia Eyingidilu difwete filwanga kina kia Lumingu. Eyingidilu dia 1 Okutoba 1942, diasikidisa e mpila ifidilwanga tukutakanu o unu. Entete Eyingidilu diavova vo e yuvu ikala vana yand’a konso lukaya lwa longi dia longoka, i yuvu ifwete sadilwanga. Diavova mpe vo lukutakanu lufwete zingila ola mosi. Diakasakesa ampangi mu vana mvutu mu “mvovo mia yau kibeni,” vana fulu kia tanganga una masonamena muna tini. Elongi dia Eyingidilu i lukutakanu lwantete kesadilanga o ntaudi akwikizi mu vana madia ma mwanda muna ntangwa yafwana. (Mat. 24:45) Konso muntu mu yeto kafwete kiyuvula: ‘Nga i kubikanga elongi dia Eyingidilu konso lumingu? Nga ivananga mvutu avo dilendakana?’

13, 14. Aweyi wayantikila Elongi dia Nkand’a Nzambi dia Nkutakani? Adieyi dikuyangidikanga muna lukutakanu lwalu?

¹³ Longi dia Nkand’a Nzambi dia Nkutakani. Muna mvu mia 1890, vava vavaikiswa Volume zayingi za nkanda Aurora do Milênio, mpangi H. N. Rahn, nlongoki a Bibila wazingilanga muna mbanz’a Baltimore, Maryland, Estados unidos, wavova vo bakutakananga muna longi dia nkanda yovo “Círculos da Aurora” mu longoka Bibila. Kuna lubantiku, tukutakanu twatu twavangilwanga muna nzo za wantu muna teza kana vo tusikila. Kansi muna ngonde a Setemba ya mvu wa 1895, e longi dia nkanda yovo Círculos da Aurora diayantika vangama mu mbanza zayingi kuna Estados Unidos. Muna kuma kiaki, Eyingidilu diadi diavova vo alongoki awonso a ludi bavanganga lukutakanu lwalu. Eyingidilu diavova vo o mfidi kafwete kala ntangi ambote. Watanganga e tini yo vingila vo awana bakala muna lukutakanu bavana e mvutu. Vava katanganga konso tini yo sasila, watanganga mpe sono ya Bibila iyikilu. Kuna mfoko a konso kapu, konso muntu muna lukutakanu wavewanga elau dia vova mana kalongokele.

¹⁴ E nkumbu a lukutakanu lwalu nkumbu miayingi yasobwa. Lwayikilwanga vo buka kia longi dia Nkand’a Nzambi kia esi Beroya, kadi batangininanga esi Beroya muna tandu kiantete ana bafimpanga e sono. (Mav. 17:11) Kuna kwalanda, e nkumbu yasobwa vo Elongi dia Nkanda dia Nkutakani. Owau luyikilwanga vo Elongi dia Nkand’a Nzambi dia nkutakani. E nkutakani yawonso ilungananga kumosi muna Seka dia Kintinu, vana fulu kia kutakana mu buka muna nzo za wantu. Mu mvu miayingi, nkanda mia mpila mu mpila, yinkanda-nkanda ye malongi ma Eyingidilu mesadilwanga mu longoka. Mu lumbu yeto, awonso ana belungananga muna tukutakanu bekasakeswanga mu vana e mvutu. Tukutakanu twatu tukutusadisanga mu nungununa zayi weto  muna Bibila. Nga ovanganga mawonso olenda mu kubika tukutakanu twatu yo vana e mvutu?

15. Ekuma Sikola ya Salu kia Kimfumu yakubikilwa?

¹⁵ Sikola ya Salu kia Kimfumu. Mpangi Carey Barber, ona wasadilanga kuna vula diasina kuna Brooklyn, Nova York, muna kolo kiakina, wasungamena vo “kina Kiantete muna fuku wa 16 kia Fevelelo 1942, mpangi zawonso zamakala basadilanga kuna Betele ya Brooklyn bavewa mboka ya kota e sikola eyi yayikilwa kuna sentu vo Sikola ya Salu kia Kimfumu.” Mpangi Barber ona wakituka mosi muna Buka kia Selo Yambuta, wavova mu kuma kia sikola yayi vo: “Imosi muna nkubika zamfunu kesadilanga Yave mu lunga-lunga nkangu andi mu lumbu yeto.” E sikola yayi yasadisa ampangi mu tomesa e mpil’au ya longela yo sila umbangi. Tuka muna mvu wa 1943 e finkanda-nkanda Curso do Ministério Teocrático malembe-malembe fiayantika sadilwa mu nkutakani zawonso. Eyingidilu  dia 1 dia Yuni 1943, diavova vo e Sikola ya Salu kia Kimfumu yakubikwa mu sadisa nkangu a Nzambi mu “kuyilonga kimana bakala ateleki ambote mu samuna Kintinu.”—2 Tim. 2:15.

16, 17. Nga Sikola ya Salu kia Kimfumu yakubikwa mu longa kaka e ndekwa za longela? Sasila.

¹⁶ Kuna lubantiku, diampasi diakala kwa wantu ayingi mu fila longi vana meso ma nkangu. Mpangi Clayton Woodworth, Jr., o se diandi wasiwa mu pelezo kondwa kuma kumosi ye mpangi Rutherford ye akaka muna mvu wa 1918, wasungamena una kamona vava kakota muna sikola yayi muna mvu wa 1943. Mpangi Woodworth wavova vo: “Diampasi kikilu diakala kwa mono mu fila malongi. O lubini lwame lwakala nze lwau lwalambuka, o nu’ame wayuma kikilu ye nding’ame yayantika zakama.” Kansi, vava Clayton kanungunuka watambula malau mayingi ma fila malongi. E sikola mambu mayingi yanlonga ke ndekwa za longela kaka ko. Yanlonga o mfunu wa songa lulembamu yo bund’e vuvu muna Yave.  Wavova vo: “Yabakula vo o mpovi yandi kibeni kena mfunu ko. Kansi, edi disundidi o mfunu i toma kubama yo bund’e vuvu kiandi muna Yave. Avo ovangidi wo, o nkangu ukunwá ye kiese kiawonso yo longoka diambu.”

¹⁷ Muna mvu wa 1959, mpangi zamakento bavewa mboka ya kota sikola yayi. Mpangi Edna Bauer osungamenanga luzayisu lwavewa mu lukutakanu lumosi kayenda. Wavova vo: “Isungamenanga e kiese bamona mpangi z’akento. Owau e malau mau makulamene.” Kiakala vo u mpangi ayakala yovo ankento, sadilanga e lau diadi muna kuyisonekesa mu Sikola ya Salu kia Kimfumu yo longwa kwa Yave. O unu tukwamanananga longwa mu lukutakanu lwa kati kwa lumingu.—Tanga Yesaya 54:13.

18, 19. (a) Aweyi tutambulwilanga luludiku o unu mu kuma kia salu kia umbangi? (b) Ekuma tuyimbidilanga muna tukutakanu tweto? (Tala e babu “ Yimbila e Ludi.”)

¹⁸ Lukutakanu lwa Salu. Kuna lubantiku lwa mvu wa 1919, ampangi bavanganga tukutakanu mu kubika e salu kia samuna e nsangu zambote. Muna kolo kiakina, ke awonso ko muna nkutakani bakalanga mu tukutakanu twatu, awana kaka bakayanesanga e nkanda i balungananga. Vioka mvu miayingi, muna mvu wa 1923, o lukutakanu lwa salu nkumbu mosi lwavangamanga muna ngonde ye awonso muna nkutakani balungananga. Muna mvu wa 1928, e nkutakani zavoveswa vo bavanganga lukutakanu lwa salu konso lumingu. Muna mvu wa 1935, Eyingidilu diakasakesa e nkutakani zawonso vo basadilanga luludiku luna muna finkanda-nkanda Director (i bosi fiayikilwa vo Informante, i bosi kuna kwalanda Salu Kieto kia Kintinu). Kuna kwalanda lukutakanu lwalu lwakituka se lwamfunu muna nkubika za konso nkutakani.

¹⁹ O unu, muna lukutakanu lwa kati kwa lumingu, tutambulanga tuludiku tukutusadisanga mu lungisa salu kieto kia umbangi. (Mat. 10:5-13) Avo Otambulanga Nkand’a malongi ma lukutakanu Zingu ye Salu Kieto, nga olongokanga kio yo sadila luludiku luna mo ekolo osalanga e salu kia umbangi?

20-22. (a) Ekuma tuyindulwilanga lufwa lwa Yesu? (b) Nkia nluta ovwanga muna lungana muna Luyindulu konso mvu?

²⁰ Alandi a Yesu bavoveswa vo bayindulanga lufwa lwandi yavana kekwiza. Nze una wavangilwanga elambu dia Nduta, o lufwa lwa Kristu luyindulwanga konso mvu. (1 Kor. 11:23-26) Wantu ayingi belungananga mu lukutakanu lwalu konso mvu. Ediadi disungamesanga akuswa e lau bena diau dia kala akw’evwa muna Kintinu. (Roma 8:17) Kuna kwa mameme mankaka, besonganga luzitu ye kwikizi kwa Ntinu a Kintinu kia Nzambi.—Yoa. 10:16.

²¹ Mpangi Russell ye akwandi babakula o mfunu wa yindulanga Nlekelo a Mfumu ye bazaya wo vo bafwete wo yindulanga nkumbu mosi muna mvu. Eyingidilu dia Abidi 1880 diavova vo: “Mu mvu miayingi, ndonga mu yeto kwaku mbanz’a  Pittsburgh tuna ye fu kia . . . yindula e Nduta [Luyindulu] yo dia mbolo yo nua vinyu isunzulanga e nitu yo menga ma Mfumu eto.” Tukutakanu twa mvivu twavangwanga kumosi ye Luyindulu. E nkumbu antete nsangu zasonekwa mu kuma kia lukutakanu lwalu i muna mvu wa 1889, vava wantu 225 balungana ye 22 dia wantu bavubwa.

²² O unu, ke tuvanganga diaka Luyindulu kumosi ye lukutakanu lwa mvivu ko. Kansi, kiakala nkia fulu tuzingilanga, tubokelanga awonso muna zunga kieto mu lungana yeto muna Seka dia Kintinu yovo fulu kia mfutila. Muna mvu wa 2013, vioka milhão 19 dia wantu bakala muna luyindulu lwa lufwa lwa Yesu. Tuna ye lau diampwena dia lungana muna Luyindulu yo kasakesa akaka mu kala yeto entwadi mu fuku wau wavauka. Nga obokelanga wantu ye kiese kiawonso mu lungana muna Luyindulu konso mvu?

23. Aweyi obadikilanga tukutakanu tweto?

²³ E selo yakwikizi ya Yave ke bebadikilanga luludiku lwa kutakana ko nze zitu. (Ayib. 10:24, 25; 1 Yoa. 5:3) Kasikil’owu, Davidi wa Ntinu wayangalalanga kwenda kuna nzo a Yave mu sambila. (Nku. 27:4) Musungula wayangalalanga kala kumosi ye awana bazolanga Nzambi. (Nku. 35:18) Badika nona kia Yesu. Kana nkutu vava kakala nleke, wakalanga ye luzolo lwa kwenda muna nzo ya nsambila ya Se diandi.—Luka 2:41-49.

24. Nkia lau tukalanga diau vava tukalanga muna tukutakanu?

²⁴ Vava tulungananga muna tukutakanu, tusonganga zola kweto kwa Yave ye luzolo lweto lwa kumika lukwikilu lwa mpangi zeto. Tusonganga mpe luzolo lwa longoka una tulenda zingila nze nkangu a Kintinu kia Nzambi. Tutambulanga malongi mama muna tukutakanu twa nkutakani, twa zunga ye twa mvivu. Vana ntandu, tukutakanu tweto tukutusadisanga mu vwa ngangu yo nkuma tuvwidi o mfunu mu zindalala muna salu kisundidi o mfunu kisalwanga kwa Kintinu kia Nzambi o unu, i sia vo, kitula wantu se alongoki a Yesu Kristu wa Ntinu yo kubalonga. (Tanga Matai 28:19, 20.) Ka lukatikisu ko vo luzolo lweto lwa kutakana lusonganga una Kintinu kinina kiakieleka kwa konso muntu mu yeto. Yambula twakwamanana zitisa e tukutakanu tweto!