1. Mun’owu wa Diambu dia Nzambi mpila kwa za nsambila zina vo?

“NUKOTELA muna mwelo ambatakani” u kavov’o Yesu, “kadi o mwelo wasâdila, e nzila mpe yasanzuka, ina ya lubukumuku, engi bena, ana bekotela mo. Kadi o mwelo wambatakani, e nzila mpe yamfinangani, ina ya moyo, ke bengi ko ana besolola yo.” (Matai 7:13, 14) Mun’owu wa Diambu dia Nzambi nsambila zole kaka zina vo: yimosi ya kieleka, ye yakaka yaluvunu; yimosi yambote ye yimosi yambi; yina yifilanga ku moyo a mvu ya mvu, ye yina yifilanga ku lubukumuku.

2. E Sono aweyi isongelanga vo ke nsambila zawonso ko ziyangidikanga Nzambi?

² Akaka bebanzanga vo nsambila zawonso Nzambi ziyangidikanga. E sono yilende ya Nkand’a Nzambi yisonganga vo ke dialudi ko ediadi:

• “O wan’a Isaele ba[vanga] diaka bi muna meso ma Yave, yo sadila Abale ya Asetaro, ye nzambi za Suria ye nzambi za Sidone ye nzambi za Moabe, ye nzambi za wan’a Amone ye nzambi za Afelesetia; bayambwidi Yave yo lembi kunsadila. O makasi ma Yave mafusukila Isaele.” (Afundisi 10:6, 7) Avo tusambila teke yovo konso nzambi zakaka ke mu Nzambi aludi ko, ke tutondwa ko kwa Yave.

• “O nkangu wau ukunzitisila [Nzambi] muna nua, vo i ntima miau, vavuka miampavuka. Nkund’ankatu bekunkundanga, wau vo, o malongi belonganga i nkanikinu mia wantu.” (Maku 7:6, 7) Ana bevovanga vo Nzambi besadilanga kansi belonganga ngindu za yau kibeni ke mu mana kelonganga Nkand’a Nzambi ko, e nsambila au yampavala kwandi. Ke itondwanga ko kwa Nzambi.

• “O Nzambi i Mwanda: asambidi andi muna mwanda ye ludi i bafwete sambila.” (Yoane 4:24) E nsambil’eto ifwete kalang’e ngwizani ye ludi kia Diambu dia Nzambi.

3. Nkia mpila tulenda swaswanenesa e nsambila ya ludi ye ya luvunu?

³ Aweyi tulenda zayila kana e nsambila yiyangidikanga Nzambi yovo ke wau ko? O Yesu wavova vo: “Konso nti ambote, mbongo ambote uyimanga; kansi nti ambi, mbongo ambi uyimanga . . . Muna mbongo au i nukubazayila.” Mu mvovo miakaka tulenda vova vo, e nsambila avo ya Nzambi mbongo ambote yiyima; kansi kele vo ya Satana mbongo ambi yiyima.— Matai 7:15-20.

4. Nkia fu besonganga asambidi a Yave?

⁴ E nsambila aludi ikubikanga wantu bezolaziananga yo zola mpe akaka. I wau kikilu kadi o Yave i Nzambi a zola. O Yesu wavova vo: “Muna wau i bezayil’o wantu awonso vo nu alongoki ame, ovo nzolani nuna yau.” E mabundu nga melundanga nkanikinu wau wa nsambila aludi?— Yoane 13:35; Luka 10:27; 1 Yoane 4:8.

5. Nkanda enciclopédia aweyi wasongela kinkita kia tek’o wantu mu ubundu oku Afrika?

⁵ Badika e ntangwa yatekwang’o wantu mu ubundu oku Afrika. O nkanda The New Encyclopædia Britannica uvovanga vo: “Tezo kia 18.000.000 ma esi Afrika batekwa kwa minkiti mia islâmicos tuka muna Saara ye muna mbu wa Índico tuka muna mvu a 650 yaku 1905. Muna tandu kia 15 dia nkama za mvu e nsi zamputu zayantik’o kubasumba kuna costa ocidental ya Afrika yamu mvu a 1867 tezo kia 7.000.000 yovo 10.000.000 ya esi Afrika batwikwa se abundu kuna Nsi za Mputu.”

6. Asambidi aweyi bayisia muna nteka za wantu?

 ⁶ Asambidi awaya aweyi bavanga muna kolo kiokio kia mpasi kwaku Afrika vava akala y’akento yo wana basisanga esi nzo ye yitu yau yo siwa e sinsu mu sengwa ya tiya, basumbwanga yo tekwa nze bulu? Owu kasoneka Bethwell Ogot muna zulunalu ya Daily Nation ya Nairóbi, Quênia: “Diakala nsambila za Kikristu yovo za Islamismo bekwikilanga vo wantu awonso kumosi bena nze kanda dimosi, kansi yau mpe bayantik’o teka wantu s’abundu yo kubika yintwadi yazala ye mpambani. . . . Tufwete zayanga esumu bavanga esi Muçulmano ye Akristu, tuka muna nsi za Ocidente yaku Oriente Médio, ye nzima bazim’o meso muna twasa ulolo wa tandu yampasi kwa esi Afrika.”

7. Afidi a mabundu adieyi bevanganga muna vita?

⁷ Vena ye mpila yakaka ina e nsambila zaluvunu besongelang’e mbongo au yambi. Kasikil’owu, kana una vo o Nkand’a Nzambi uvovanga vo “zola nkw’aku,” afidi a mabundu muna nza yawonso besadisanga yo nungununa e vita.— Matai 22:39.

8. (a) Afidi a mabundu aweyi bekasakeselanga o vonda muna vita zinwananga omu Afrika? (b) Adieyi kavova nlongi mosi mu kuma kia afidi a mabundu bayisianga mu vita yanwananga kuna Nigéria?

⁸ Ditomene zayakana vo muna mvu a 1994 kuna nsi ya Ruanda, mfumu z’akento ye akala za mabundu kintwadi bakala mu vonda nkangu. Esi mabundu mpe ntwadi bekalanga muna vita zakaka oku Afrika. Kasikil’owu, muna ntangwa vita yampondi yanwananga nkangu kuna Nigéria afidi a mabundu bakasakesanga esi mabundu mau mu nwana. Muna kolo kiakina, nlongi mosi wavova vo afidi a mabundu “babembola e salu bavewa kwa Nzambi.” Wavova mpe vo: “Oyeto tukuyikanga vo tw’asadi a Nzambi  kansi twakitukidi s’asadi a Satana.”

9. O Nkand’a Nzambi adieyi uvovanga mu kuma kia selo ya Satana?

⁹ O Nkand’a Nzambi diau adimosi kevovanga: ‘O Satana yandi kibeni, okukitulanga se mbasi a ntemo. Dianu vo, ediadi ke diasivi ko ovo selo yandi yayikitula nze selo ya ndungidi.’ (2 Korinto 11:14, 15) Wauna ulolo wa yimpumbulu bekuyisonganga nze wantu ambote, diau adimosi mpe o Satana ovunginikang’o wantu kunima afidi a mabundu bemonekanga nze ansongi ovo tala mavangu mau mayiva kwandi ye mbongo au yambi.

10. Afidi a mabundu nkia mpila bevaninanga Nzambi o nkalu?

¹⁰ Muna nza yawonso, afidi a mabundu zola belonganga, luvuvamu, yo wete, kansi bemenganga akaka, nwana vita yo vanga mavangu mambi. Nkand’a Nzambi utoma kubasasilanga. Uvovanga vo: “Bekusanang’o zaya Nzambi; kansi muna mavangu mau nkalu bekumvananga.”— Tito 1:16.

11. O Nkand’a Nzambi aweyi usasilanga e nsambila za luvunu?

¹¹ Tulenda zaya un’o Yave kebadikilanga e nsambila za luvunu muna tanga o Nkand’a Nzambi muna Lusengomono. Mwamuna, e “Babele Anene” ina vo i nsambila za luvunu ziyikilwanga nze nkembi. (Lusengomono 17:5) Tala una Nkand’a Nzambi ukieseselanga oma ma nkembi ndioyo:

• “Nkembi anene, . . . ona bata yandi e zumba, antinu mia nza.” (Lusengomono 17:1, 2) Vana fulu kia kala ye kwikizi kwa Nzambi, nsambila za luvunu zayikotesa mu mambu ma tuyalu, ye kubavovesa nkutu mana bafwete vanga.

• “Muna yandi mwawanuk’o menga ma ngunza y’aveledi, y’awan’awonso bavondw’ova nza.” (Lusengomono 18:24) E nsambila zaluvunu zabangika yo vonda selo ya kwikizi ya Nzambi, yau i akwa kuma muna mfwa za mazunda ma wantu muna vita.

• ‘Wayikembesa, yo zinga mu nkembo.’ (Lusengomono 18:7) E mabundu maluvunu mazala yo umvwama uzingisanga afidi au muna nkembo.

• “Muna mpandu [zandi] e zula yawonso yatungianiswa.” (Lusengomono 18:23) Mun’elongi diau dia luvunu dia sia vo o moyo ke ufwanga ko, e nsambila za luvunu ziziulanga e nzila muna mpila zawonso za nkisi ye kindoki, yo wokes’o wonga wa mafwa ye nsambila za akulu.

12. Nkia lulukisu kevanang’o Nkand’a Nzambi mu kuma kia nsambila zaluvunu?

¹² O Nkand’a Nzambi ulukisanga o wantu mu sisa e nsambila ya luvunu oku vo: “Numvaika, e nkangu ame, ke nwakala yandi e ntwadi muna masumu mandi, ke nwatambul’owu wa vuku yandi.”—Lusengomono 18:4, 5.

13. Adieyi dibwila e nsambila za luvunu ye awana besadilanga zo?

¹³ Kolo kiakete kisidi, e Babele Anene ina vo kintwadi kia nsambila zawonso za luvunu ova nza yifwaswa emvimba. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “E vuku yandi ikwizila muna lumbu kimosi, lufwa ye dilu yo mvengele; obomoka vana tiya; e kuma kadi, nkwa nkuma, o Yave wa Nzambi, ona wamfundisa.” (Lusengomono 18:8) Muna lembi tambula e vuku yandi tufwete yambula e ngikani yawonso ye nsambila za luvunu, ke tufwete kala yau entwadi ko muna mavangu mau, luyindulu ye tukwikilu tukendelekanga Nzambi. Tufwete wo vanga owau. Mioyo mieto mu vonza mina! —2 Korinto 6:14-18.