1-4. Nkia diambu diampasi diabwila Petelo? Kele vo ngeye, aweyi wadi mona?

 E VITU diampwena dia sengwa, dibindamene kuna nim’a Petelo. Ekolo kena wakangwa vana kati kwa ayingidi wole a esi Roma banete mu suku dia pelezo. Nanga waviokesa ola yovo lumbu yayingi ekolo kavingilanga dina dikumbwila. Muna pelezo kamonanga lekwa kiankaka ko nanga ayingidi, tuvambu, yaka ye sengwa yavambulanga o masuku ma pelezo.

² Vava Petelo katambula nsangu, e nsangu zazi ke zakala zambote ko. O Ntinu Erodi Angeripa I, wabaka e nzengo za vonda Petelo. a Wakala ye kani dia kunsunzula kwa nkangu kuna nim’a Nduta, o lufwa lwandi lwadi kala se lukau muna yangidika nkangu. O muntu ndioyo ludi kavovanga, kasakananga ko. Kadi muna lumbu yavioka wavonda Yakobo wa ntumwa.

³ Owau i fuku wansuka vitila lufwa lwandi. Adieyi Petelo kayindulanga muna suku dia tombe dia pelezo? Nga wayindulanga e mvovo mina Yesu kavova muna mvu miavioka, miasonganga vo Petelo okangwa yo natwa mu kingolo yo kwenda vondwa? (Yoane 21:18, 19) Nanga wakiyuvulanga kana vo eyayi i ntangwa ilungana e mvovo miami.

⁴ Kele vo ngeye, aweyi wadi mona? Nanga wantu ayingi badi tokana yo dimbula e vuvu. Kansi kuna kwa nlandi akieleka a Yesu Kristu, nga vena ye diambu dilenda kumfila mu dimbula e vuvu? Adieyi tulenda longoka muna dina Petelo ye Akristu ankaka bavanga vava babangikwanga yo mweswa e mpasi? Yambula twazaya.

5, 6. (a) Ekuma o Ntinu Erodi Angeripa I kabangikila e nkutakani ya Kikristu? Adieyi kavanga? (b) Ekuma o lufwa lwa Yakobo lwatwasila e mpasi muna nkutakani?

⁵ Nze una tumwene muna kapu kiviokele, vava Esi Zula antete bakituka Akristu, i sia vo, Koneleo ye esi nzo andi, diambu dia kiese kikilu  diakala muna nkutakani a Kikristu. Kansi, yindula una Ayuda ana ke bakala Akristu ko basivikila vava bamona ulolo wa Ayuda Akristu ye esi Zula basambilanga Nzambi kumosi muna nkutakani a Kikristu.

⁶ Erodi wa nkwa umpuki wabadikila e diambu diadi se lau mu vua e dienga dia Ayuda. Muna kuma kiaki, wayantika bangika Akristu. Kalukatikisu ko vo wazaya wo vo Yakobo wa ntumwa nkundi a Yesu Kristu kakala. Muna kuma kiaki, Erodi ‘wavondela Yakobo wa mpangi a Yoane muna nsosolo.’ (Mav. 12:2) Lufwa lwandi lwatwasa mpasi zayingi muna nkutakani. Yakobo mosi muna ntumwa tatu ana bamona Yesu vava kakituka ye masivi mankaka kavanga mana ntumwa zankaka ke bamona ko. (Mat. 17:1, 2; Maku 5:37-42) Mu kuma kia vema kwasaka o Yakobo yo Yoane wa nleke andi bakala kwau, Yesu wabayikila vo “Wan’a Mwandazi.” (Maku 3:17) Ozevo, vava Yakobo kafwa, e nkutakani yavidisa mpangi a nkwa unkabu ye kwikizi ona batoma zolanga.

7, 8. Nkia diambu ampangi muna nkutakani bavanga vava Petelo kasiwa muna pelezo?

⁷ O lufwa lwa Yakobo lwayangidika Ayuda wauna Erodi kavingilanga. Wau vo Ayuda bayangalala, wabaka nzengo za vanga diau dimosi kwa Petelo. Nze una tumwene kuna lubantiku lwa kapu kiaki, wakangisa Petelo. Wau vo wazaya wo vo antumwa bateka vaika muna pelezo mu mpila sivi, nze una tumwene muna Kapu kia 5 kia nkanda wau, Angripa wavanga mawonso kimana e diambu diadi dialembi vangama diaka. Muna kuma kiaki, wakanikina vo Petelo kasiwa muna tuvambu vana kati kwa ayingidi wole ye wakubika buka kia ayingidi 16 basalanga fuku yo mwini, kimana o Petelo kalembi tina. Kadi avo diadi divangamene, ayingidi bevondwa vana fulu kia Petelo. Muna kolo kiokio kiampasi, adieyi ampangi muna nkutakani badi vanga?

⁸ Ampangi muna nkutakani bazaya dina bafwete vanga. Muna Mavangu  12:5 tutanganga vo: “Petelo wakangama kakala muna pelezo, kansi nkutakani yakwamanana samba kwa Nzambi mu kuma kiandi.” Kieleka, ampangi muna nkutakani bakwamanana samba muna wete dia mpangi au anzolwa. Ke bayambula ko vo lufwa lwa Yakobo lwabatwasila nkenda zasaka ngatu yindula vo ke dina kwandi mfunu ko mu samba. Yave ozitisanga e sambu ya selo yandi. Avo ngwizani ina yo luzolo lwandi, ovaninanga yo e mvutu. (Ayib. 13:18, 19; Yak. 5:16) Ediadi longi diamfunu kikilu kwa Akristu o unu.

9. Muna diambu ditadidi sambu, adieyi tulongokele muna mbandu ya Akristu ana basamba muna wete dia Petelo?

⁹ Nga ozeye mpangi mosi onuananga ye mpasi? Dilenda kala vo mpasi za lubangamu, sumbula yovo zingila muna nsi ina vo salu kieto kiasimwa. Nga ke diambote ko mu sia e mpangi zazi muna sambu yaku? Vena mpe ye mpangi benuananga ye mpasi za zingu kia esi nzo, lukendalalu yovo ntonta za lukwikilu. Avo otekele yindula vitila wasamba, dikusadisa mu sungamena mpangi zayingi, ana olenda yika muna nkumbu vava osamba kwa Yave ona “Owanga e sambu.” (Nku. 65:2) Kalukatikisu ko vo yeto mpe tuzolele vo mpangi zeto bavanga diau dimosi avo tubwidilu e mpasi.

10, 11. Yika e mpila mbasi a Yave kavaikisila Petelo muna pelezo.

¹⁰ Nga Petelo watokananga mu kuma kia mambu madi kumbwila? Ke tuze ko. Edi tuzeye vo muna fuku wansuka Petelo kakala muna pelezo, waleka tulu twangolo ekolo ayingidi bayingilanga. O muntu ndioyo wa nkwa lukwikilu wazaya wo vo konso diambu dikumbwila muna lumbu kilanda, Yave okunlunga-lunga. (Roma 14:7, 8) Kansi mana mavangama  kuna kwalanda, Petelo kayindulanga mo ko. Vana vau o ntemo watemoka muna suku diandi dia pelezo. I bosi, mbasi wasikamesa Petelo. Mbasi ndioyo nanga kamonekanga kwa ayingidi ko. O tuvambu twakangwa muna moko ma ntumwa, tuna twamonekanga vo twangolo, vana vau twasotoka vana ntoto.

¹¹ Mbasi wavana tuludiku twasikididi kwa Petelo vo: “Telama nswalu! . . . Vuata e mvuatu miaku yo kanga nsampatu zaku. . . . Vuata yunga kiaku.” Petelo walemvoka vana vau, i bosi mbasi wamvovesa vo: “Undanda,” idiau mpe Petelo kavanga. Bavaika muna suku dia pelezo yo viokela vana ntwal’ayingidi bakala vana mbazi, bayenda yakuna vitu diampwena dia sengwa. Aweyi badi viokela vana vitu diadi? Avo Petelo wakivanga kiuvu kiaki, wabaka e mvutu vana vau. Vava bafinamanga vana vitu, vana vau ‘diaziuka diau kibeni.’ Muna nzaki zawonso baviokela vana vitu yo vaika kuna mbazi, i bosi, o mbasi wavila. Vava Petelo kasiswa vana mbazi, vana vau wabakula vo mambu mama mawonso mavangama kikilu, ke mona meso ko. Wavaika muna pelezo.—Mav. 12:7-11.

12. O badika una Yave kavaikisila Petelo muna pelezo, aweyi dikutufiaulwisilanga?

¹² O badika o nkuma ulembi tezakana Yave kena wau wavuluza selo yandi, dikutufiaulwisanga kikilu. Petelo wasiwa muna pelezo kwa ntinu ona wasadiswanga kwa luyalu lwasunda o nkuma muna tandu kiakina. Kana una vo iwau, Petelo wavaika muna pelezo. Dialudi vo Yave ke vanganga masivi mama kwa selo yandi yawonso ko. Muna bonga e nona, kavanga wo ko kwa Yakobo, kana nkutu kwa Petelo vava e mvovo mia Yesu mu kuma kiandi mialungana. O unu, Akristu ke bevingilanga ko vo Yave kavanga masivi mama kwa yau. Kansi, tuzeye wo vo Yave kasoba ko. (Mal. 3:6) Ke kolo ko osadila Mwan’andi mu vevola mafunda ye mafunda ma wantu muna pelezo, ina vo yampasi mu vaika, i sia vo, lufwa. (Yoa. 5:28, 29) O zaya e diambu diadi, dikutusadisanga mu vua unkabu wazizidila konso ntonta.

13-15. (a) Adieyi ampangi bakutakana kuna nzo a Maria bavanga vava Petelo kalwaka? (b) Mu nkia diambu o nkand’a Mavangu wayantika sila e sungididi? Aweyi e mbandu a Petelo yakwamanena kasakesa mpangi zandi Akristu?

¹³ Petelo watelama vana bala-bala yakala e tombe, ekolo kayindulanga kuna kekwenda. Vana vau, wasungamena vo vana ndambu vakala ye nzo a mpangi mosi a nkento wakala ye nkumbu Maria. Nanga nkento ansona kakala ye mavua kakala mau. E nzo andi yampwena yakala ye yasadilwanga kwa nkutakani imosi. Yandi i ngudi a Yoane oyikilwanga vo Maku. Owau i nkumbu antete keyikwanga mu lusansu lwa Mavangu. Maku wakituka nze mwana kuna kwa Petelo. (1 Pet. 5:13) Muna fuku wauna, kanele vo e ola yadiviokela, ndonga muna nkutakani bakutakana muna nzo a Maria mu samba. Kalukatikisu ko vo basambanga kimana Petelo kavaikiswa muna pelezo, kansi ke bayindulanga ko e mvutu zina Yave kadi kubavana.

¹⁴ Petelo wadodela e kielo kiakala kuna yanzala, o ntaudi a nkento wakala ye nkumbu Roda wayenda tala kana nani. E nkumbu yayi ya Kingerekia yatoma  sadilwanga muna kolo kiokio, yakala ye nsasa vo “Mvuma.” Vava kawá e nding’a Petelo, kakwikila ko vo i yandi. Ye kiese kiawonso, wavilakana ziula e kielo, wayenda muna nzo mu zayisa kwa ampangi vo Petelo una kuna mbazi. Yau bavova vo olaukidi. Kansi, wakwamanana kubavovesa, kadi wazaya wo vo ludi kavovanga. Ampangi bakwikila vo nanga diambu kikilu kawidi, muna kuma kiaki bavova vo nanga mbasi kamwene osunzulanga Petelo. (Mav. 12:12-15) Ekolo bavovanga, Petelo wakwamanana dodela e kielo yavana bayiza kunziulwila.

¹⁵ Vava baziula e kielo, “bamwene, basivikidi kikilu.” (Mav. 12:16) Ampangi bayangalala kikilu yo yantika sia e mazu yavana Petelo kabasima kimana kabazayisa mambu mavangama. Wabalomba mpe vo basamuna mambu mama kwa Yakobo wa nlongoki a Yesu ye kwa mpangi zankaka, i bosi, wayenda vitila masoladi ma Erodi mansolola. Petelo wayenda vana fulu kina kalenda swamina yo kwamanana sala e salu kiandi. Tuka vava, o nkand’a Mavangu wayantika sia e sungididi muna salu ye nkangalu mia Paulu wa ntumwa. Ke wayikanga diaka Petelo ko, i bosi, wanyika diaka muna kapu kia 15, vava kavana lusadisu mu singika diambu ditadidi zengwa. Kansi tulenda kala ye ziku vo Petelo wakwamanana kumika lukwikilu lwa mpangi zandi konso fulu kina kayenda. Kieleka, vava Petelo kavaika muna nzo a Maria muna fuku wauna, ampangi kiese kiayingi bakala kiau.

16. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo kuna sentu tukala ye mambu mayingi mekututwasila kiese?

¹⁶ Yave ovanganga mambu mayingi mambote kwa selo yandi, vioka nkutu mana tuyindulanga. Ezak’e ntangwa, mekututwasilanga kiese kiayingi ye ke tukwikilanga ko vo mambu mama mavangamene. Idiau diavangama kwa mpangi za Petelo, muna fuku wauna. O unu, iwau mpe tumonanga vava tutambulanga nsambu za Yave. (Nga. 10:22) Kuna sentu, tumona una e nsilu mia Yave milunganena mu nza yawonso. Mambu mayingi mambote mevangama vioka nkutu mana tuyindulanga. Ozevo, avo tutatididi e kwikizi kieto, tulenda kala ye ziku vo tutambula nsambu zayingi kuna sentu, ezi zikututwasila kiese kiayingi.

17, 18. Nkia mambu mafila o nkangu mu sanisina Erodi mu mpila yambi?

¹⁷ Erodi wasivika vava kawá vo Petelo wavaika muna pelezo, kansi kayangalala ko. Vana vau wakanikina vo bavava Petelo konso kuna balenda kunsololwela. I bosi, wafundisa ayingidi yo kanikina vo “batumbwa,” nanga bavondwa. (Mav. 12:19) Erodi Angeripa kakala nkwa nkenda ko yovo nloloki. Nga o muntu ndioyo wa nkwa nsoki watumbwe?

¹⁸ Angeripa nanga nsoni kamona wau kalenda vonda Petelo ko, kansi vana vau wasolola e lau mu katula e nsoni zazi. Vabwa diambu muna luyalu diavava vo akaka muna mbeni za Erodi Angeripa balomba o luvuvamu. Kalukatikisu ko vo wakala yo luzolo lwavova vana ntwala ulolo wa wantu. Luka wavova  vo e kolo kakubamanga, “Erodi ovuete mvuatu a kintinu.” Josefo wa Nyuda wa nzingudi a lusansu, wasoneka vo mvuatu a Erodi mu palata wavangilwa. Vava mwini watelanga wo, wakezimanga. I bosi, o ntinu ndioyo wa nkwa lulendo wayantika vova vana vena e ndonga. O nkangu wayantika kunsanisina mu mpila yambi, wakaza: “Nding’a nzambi, ke ya muntu ko!”—Mav. 12:20-22.

19, 20. (a) Ekuma Yave katumbila Erodi? (b) Ekuma lusansu lwa lufwa lwa kinsalukisa lwa Erodi lunina lwa lufiaulwisu?

¹⁹ Nzambi wafwana tambula nkembo wau ye wamonanga mawonso mama mavangamanga. Erodi wakala ye lau diavenga e vonza kilenda tuka muna vangu diadi. Wafwana sima o nkangu yovo lembi tambulwila nkembo wau. Kansi, vana fulu kia vanga wo Erodi walungisa e kingana kivovanga vo: “Vitila muntu kabwa, lulendo luvitanga.” (Nga. 16:18) ‘Vana vau, mbasi a Yave wanwanda.’ Ntinu ndioyo wa nkwa lulendo wafwa lufwa lwa mpasi ye lwa nkele yovo nsasi. Erodi ‘wadiwa kwa mimvidi ye wafwa.’ (Mav. 12:23) Josefo wasoneka mpe mu kuma kia Angeripa vo wafwa kuna kinsalukisa. Wakudikila vo Angeripa wakwikila wo vo e vangu dia tambulwila nkembo una wafwana kwa Nzambi, diantwasila lufwa. Josefo wasoneka mpe vo Angeripa wamona mpasi zayingi mu lumbu tanu vitila kafwa. b

²⁰ Dilenda moneka vo wantu ambi bevanganga mambu mayingi mambi yo lembi vewa tumbu. Ediadi ke dilendi kutusivikisa ko, kadi Bibila kivovanga vo: “E nza yawonso ina muna wisa kia ndiona wambi.” (1 Yoa 5:19) Kana una vo iwau, selo yakwikizi ya Nzambi bekendalalanga vava wantu awaya ke bevewanga tumbu ko. Kansi, o lusansu lwalu lukutufiaulwisanga, kadi lusonganga vo Yave wavanga diambu. Lusungamesanga selo yandi yawonso vo Yave ozolanga unsongi. (Nku. 33:5) Kiakala owau yovo kuna sentu, o unsongi usikila kaka.

21. Nkia longi diamfunu dina muna Mavangu kapu kia 12? Ekuma dinina dialufiaulwisu o unu?

²¹ O lusansu lwalu lufokokelanga muna longi dimosi diamfunu: “E diambu dia Yave dinungunukini yo wokela.” (Mav. 12:24) O lusansu lwalu lwa lunungunuku lwa salu kia umbangi, nanga lukutusungamesanga e mpila Yave kesambulwilanga e salu kiaki mu lumbu yeto. Tumwene vo, lusansu luna muna kapu kia 12 kia nkand’a Mavangu, ke luyikanga kaka lufwa lwa ntumwa mosi ko ye mpila ntumwa wankaka kavaikisilwa muna pelezo. Luvovelanga Yave ye ndekwa kasadila mu vunzanesa e makani ma Satana mavava fwasa e nkutakani ya Kikristu yo fokola e salu kia umbangi. Makani mawonso ma Satana mafunga, mawonso mpe kevava vanga mu bangika selo ya Yave funga mefunga. (Yes. 54:17) Kansi, awana bena kuna sambu dia Yave yo Yesu Kristu besalanga e salu kina ke kisinga funga ko. Ediadi nga ke dialukasakeso ko? Ekwe lau diampwena tuna diau dia sayanesa e “diambu dia Yave” o unu!