1-3. Nkia mona-meso Petelo kasongwa? Ekuma tufwete bakulwila e nsas’a mona-meso kiaki?

 MUNA mvu wa 36 wa tandu kieto, mwini wambangala watelanga Petelo ekolo kasambanga kuna nludi a nzo yakala vana ndambu a kalunga kuna mbanza Yafo. Se lumbu yayingi kala kena mu nzo yayi. O lwakila mu nzo yayi disonganga vo ke ntangwa zawonso ko Petelo kasonganga e fu kia sia mpambula, kadi o muntu ovuidi e nzo yayi i Simone wankubiki a nkanda mia bulu. Ke Ayuda awonso ko badi tambulwila lwakila muna nzo ya muntu osalanga e salu kia mpila yayi. a Kansi ke kolo ko, Petelo olongoka diambu diamfunu muna fu kia lembi sia mpambula kina Yave kena kiau.

² Ekolo Petelo kesambanga, omwene mona-meso. E mona-meso kiokio kilenda tokanesa konso Nyuda. Omwene nlele wampwena ukulumukanga tuka kuna zulu, muna nlele wowo muna ye mpila zawonso za bulu yafunzuka mun’owu wa Nsiku. I bosi, owidi ndinga imvovese vo kavonda yo dia e bulu yoyo, kansi Petelo ovutwidi vo: “Kiadidi nkutu lekwa kiafunzuka ko ngatu lekwa kiasafuka.” Petelo wavoveswa ke nkumbu mosi ko ngatu nkumbu miole kansi mu nkumbu tatu vo: “Yambula yikila e lekwa ina Nzambi kavelelese vo yafunzuka.” (Mav. 10:14-16) E mona-meso kiaki kiatokanesa Petelo, kansi ke mu kolo kiandá ko.

³ Ayeyi i nsas’a mona-meso kia Petelo? Diamfunu mu bakula e nsas’a mona-meso kiaki kadi kikutulonga ludi kiamfunu muna mpila Yave kebadikilanga wantu. Wau vo tu Akristu akieleka, ke tulenda sila umbangi wa Kintinu kia Nzambi una ufwene ko avo ke tubadikilanga wantu ko wauna Nzambi kekubabadikilanga. Muna bakula e nsas’a mona-meso kia Petelo, yambula twazaya e mambu mavangama muna kolo kiokio.

4, 5. Nani i Koneleo? Adieyi diavangama ekolo kasambanga?

⁴ Petelo kazaya wo ko vo muna lumbu kiavioka kuna Kaisaria, mbanza yakala tezo kia 50 ma kilometa kuna node, muakala ye muntu wayikilwanga vo Koneleo ona wamona mpe mona-meso. Koneleo mfidi a makesa ma Roma kakala ona wakivananga kwa Nzambi. b Mbandu ambote mpe kakala kwa esi nzo andi kadi, “wavuminanga Nzambi kumosi ye esi nzo andi awonso.” Koneleo kakala munkwikila a Kiyuda ko, Musi Zula mundembi zegwa kakala kansi wasonganga e nkenda kwa Ayuda ana bakala asukami, wabavananga lusadisu muna kinitu. O muntu ndioyo wa nkwa ntima mbote ‘wadodokelanga Nzambi ntangwa zawonso.’—Mav. 10:2.

⁵ Muna ola ya 15, Koneleo samba kasambanga vava kamona e mona-meso. Muna mona-meso kiaki o mbasi wamvovesa vo: “E sambu yaku ye tukau ovananga kwa asukami tutombokele se luyindulu vana vena Nzambi.” (Mav. 10:4) Muna lutumu lwa mbasi, Koneleo watuma wantu benda bokela Petelo wa ntumwa. Koneleo Musi Zula mundembi zengwa kakala, owau wadi kotela vana mwelo una wakala wakangama kwa yandi, i sia vo, wadi wá nsangu zambote za luvuluzu.

6, 7. (a) Yika nona kisonganga vo Nzambi ovananga e mvutu za sambu ya awana bazolele zaya e ludi mu kuma kiandi. (b) Adieyi tulenda vova mu kuma kia nona kiaki?

⁶ Nga Yave ovananga e mvutu za sambu ya akwa ntima miambote ana bazolele zaya e ludi mu kuma kiandi? Tala nona kimosi. Nkento mosi kuna Albania, watambula Eyingidilu diavovelanga sansa o wana. c Wavovesa Mbangi a Yave ona wakokotela kielo kiandi vo: “Nga okwikila avo ivovese vo kwa Nzambi nkele sambanga kimana kansadisa mu sansa o wan’ame amakento? Nzambi utumini. Mana ovovele i mau kikilu mvuidi o mfunu.” Nkento ndioyo yo  wan’andi amakento bayantika longoka e Bibila ye kuna kwalanda o nkaz’andi mpe wayantika longoka e Bibila.

⁷ Nga diambu diadi, kwa nkento ndioyo kaka diavangamena? Ve! Diambu diadi ditoma vangamanga mu nza yamvimba. Muna kuma kiaki, ke tulendi vova ko vo kukinsalukisa diavangamena. Ozevo, adieyi tuvova? Diantete, Yave ovananga e mvutu za sambu ya akwa ntima miambote ana bazolele kunzaya. (1 Nti. 8:41-43; Nku. 65:2) Diazole, ambasi beyikamanga e salu kia samuna e nsangu zambote.—Lus. 14:6, 7.

8, 9. Adieyi o mwanda wasengomona kwa Petelo? Adieyi kavanga?

⁸ Ekolo kakala kuna nludi a nzo, ‘Petelo watokananga’ mu kuma kia nsas’a mona-meso kamona, ekolo wantu batumwa kwa Koleneo bafinamanga vana nzo. (Mav. 10:17) Wau vo Petelo mu nkumbu tatu katambulwila dia madia mafunzuka ko mun’owu wa Nsiku, nga wadi tambulwila kwenda yo wantu awaya yo kota muna nzo a Musi Zula? O mwanda wasengomona luzolo lwa Nzambi kwa Petelo muna diambu diadi vava kavoveswa vo: “Tala, wantu tatu bekuvavanga. Telama, kulumuka, wenda yau, kukatikisa ko, e kuma kadi mono ibatumini.” (Mav. 10:19, 20) E mona-meso kia bulu yafunzuka kina Petelo kamona, kalukatikisu ko vo kiankubika mu tambulwila o luludiku lwa mwand’avelela.

⁹ Vava Petelo kazaya wo vo Nzambi wavovesa Koneleo vo katwika wantu benda kumbaka, wakotesa wantu awaya muna nzo yo ‘kubasonga e fulu kia leka.’ (Mav. 10:23a) O ntumwa ndioyo walemvokelanga Nzambi. E mambu mavangamanga muna kolo kiokio mamfila mu yantika singika e ngindu zandi, kadi malungisanga luzolo lwa Nzambi.

10. Aweyi Yave kefidilanga o nkangu andi? Nkia yuvu tufwete kukiyuvula?

¹⁰ Yamu unu, Yave ofilanga nkangu andi malembe-malembe. (Nga. 4:18) Osadilanga mwand’avelela muna fila “ntaudi akwikizi yo lulungalalu.” (Mat. 24:45) Ezak’e ntangwa, o umbakuzi weto muna Diambu dia Nzambi usingikwanga yovo valenda vangwa nsobani muna mpila e mambu mediatilanga muna nkubika Yave. Tufwete kukiyuvulanga: ‘Aweyi ibadikilanga e nsobani zazi? Nga ilemvokelanga luludiku lwa mwand’a Nzambi muna mambu mama?’

11, 12. Adieyi Petelo kavanga vava kalwaka kuna Kaisaria? Nkia diambu kalongoka?

¹¹ Vava Petelo kamona e mona-meso, muna lumbu kialanda yandi yo wantu vua bayenda kuna Kaisaria, i sia vo, yandi yo wantu tatu ana Koneleo katuma ye “mpangi sambanu” Ayuda bazingilanga kuna Yafo. (Mav. 11:12) Ekolo bavingilanga Petelo ye tima diawonso, Koneleo “wakutakesa yitu yandi ye akundi.” Nanga yau awonso Esi Zula bakala. (Mav. 10:24) Vava kalwaka, Petelo wavanga diambu dina kavanganga ko. Wakota muna nzo a Musi Zula walembi zengwa. Petelo wavova vo: “Oyeno nutomene wo zaya vo ke diansongi ko kwa Nyuda kakala e ntwadi yovo finama muntu a kanda diankaka, kansi o Nzambi unsongele  vo kifwete yikila muntu ko vo wafunzuka yovo wasafuka.” (Mav. 10:28) Owau Petelo wabakula diambu diamfunu muna mona-meso kamona. Wabakula vo ke kiavovelanga kaka madia ko mana muntu kafwete dia kansi kafwete ‘yikila muntu ko [kiakala Musi Zula] vo wasafuka.’

¹² Awonso bakutakana, bakala ye luzolo lwawá Petelo. Koneleo wavova vo: “Yeto awonso vana ndose a Nzambi i twina mu wá mambu mawonso mana o Yave kakanikini wavova.” (Mav. 10:33) Yindula una wadi mona avo nkwa luzolo lwambote uvovese e mvovo miami! Petelo wayantikila e longi diandi mu mvovo emi miankuma: “Owau ntomene wo zaya vo Nzambi ke sianga mpambula ko, kansi muna zula yawonso, ndiona okumvumina yo vanga mambu mansongi otondwa kwa yandi.” (Mav. 10:34, 35) Petelo wabakula vo o nkand’a nitu ye nsi muntu kezingilanga yovo mambu mankaka, ke mena mfunu ko kuna kwa Yave. I bosi, Petelo wasila umbangi wa salu, lufwa ye lufuluku lwa Yesu.

13, 14. (a) Nkia diambu diamfunu diavangama vava Koneleo ye Esi Zula akaka bakituka Akristu muna mvu wa 36 wa tandu kieto? (b) Ekuma ke tufwete fundisilanga wantu ko mun’owu wa mpwa zau?

¹³ Vana vau diambu diasivi diavangama. ‘Ekolo Petelo kavovanga,’ mwand’avelela wabungulwa kwa “wantu a zula.” (Mav. 10:44, 45) Muna Diambu dia Nzambi, lusansu lwalu kaka luyikanga o mwand’avelela wabungulwa kwa wantu vitila bavubwa. Vava kabakula vo ekiaki i sinsu kiasonganga vo Nzambi wabatabulwila, Petelo ‘wakanikina vo [Esi Zula awaya] bavubwa.’ (Mav. 10:48) Vava Esi Zula awaya bakituka Akristu muna mvu wa 36 wa tandu kieto, ediadi diafokola ekolo kina Ayuda babadikilwanga vo nkangu wasolwa kwa Nzambi. (Dan. 9:24-27) Wau vo wavitanga o ntu muna kolo kiokio, Petelo wasadila e “nsabi za Kintinu” zantatu ye zansuka. (Mat. 16:19) E nsabi zazi zaziula o mwelo kimana Esi Zula balembi zengwa bakituka Akristu akuswa muna mwand’avelela.

¹⁴ Wau vo tu ateleki a nsangu za Kintinu, tuzeye wo vo “Nzambi ke sianga mpambula ko.” (Roma 2:11) Ozolele vo “wantu a mpila zawonso bavuluzwa.” (1 Tim. 2:4) Muna kuma kiaki, ke tufwete fundisanga wantu ko mun’owu wa mpw’au. E salu kieto i sila umbangi wa Kintinu kia Nzambi una ufwene. Disongele vo tufwete samuna e nsangu zambote kwa wantu awonso, kiakala nkia mpila se kia nitu bena kiau, nsi bezingilanga, mpw’au yovo dibundu diau.

15, 16. Ekuma Akristu akaka Ayuda batantanena yo Petelo? Adieyi kabavovesa?

¹⁵ Petelo wayenda kuna Yerusaleme ye kani dia zayisa e nsangu za mambu mavangama. Kansi, nanga e nsangu za sia vo, wantu a zula ‘batambulwila mpe e diambu dia Nzambi’ zakilwakila vitila yandi kalwaka. Vava Petelo kalwaka, “awana batatidilanga nsiku wa zengwa bayantika tantana yandi.” Bafunga makasi kadi Petelo wakota muna “nzo za mindembi zengwa yo dia yau.” (Mav. 11:1-3) Alongoki awaya Ayuda, ke bafunga makasi ko wau vo e mindembi zengwa bakituka alandi a Kristu. Kansi, basiandamanga vo Esi Zula bafwete lemvokela o Nsiku, kumosi yo nsiku wa zengwa kimana e nsambil’au yatondakana kwa  Yave. Dialudi vo diampasi diakala kwa alongoki awaya Ayuda mu tambulwila vo Nsiku a Mose wafokoka.

¹⁶ Adieyi Petelo kavova? Mun’owu wa Mavangu 11:4-16, Petelo wayika mambu mayá masonganga vo luludiku lwa Nzambi katambula muna diambu diadi: (1) watambula e mona-meso (Tini kia 4-10); (2) watambula luludiku lwa mwand’avelela (Tini kia 11, 12); (3) mbasi wakingula Koneleo (Tini kia 13, 14); ye (4) Esi Zula batambula mwand’avelela. (Tini kia 15, 16) Kuna mfoko, Petelo wayuvula kiuvu kina kiafokola ntantani zawonso. Wavova vo: “Wau vo Nzambi ubavene [Esi Zula ana batambulwila e nsangu zambote] lukau lwangovo [i sia vo mwand’avelela] luna kavana mpe kwa yeto [Ayuda] twakwikila muna Mfumu Yesu Kristu, omono i nani yakakidila Nzambi e?”—Mav. 11:17.

17, 18. (a) Akristu Ayuda ana bawá kimbangi kia Petelo, nkia nzengo babaka? (b) Ekuma dilenda kadila diampasi mu tatidila kintwadi muna nkutakani? Nkia yuvu tufwete kukiyuvula?

¹⁷ Akristu Ayuda ana bawá kimbangi kia Petelo, nkia nzengo babaka? Nga bakatula konso fu kia sia mpambula bakala kiau yo tambulwila Esi Zula se mpangi zau Akristu? Bibila kivovanga vo: “Vava bawidi [antumwa ye Akristu akaka Ayuda] mambu mama, bayambwidi fila e mpaka, bakembelele Nzambi, oku vo: ‘Nzambi ovene mpe lau dia viluka o ntima kwa wantu a zula kimana bavua o moyo.’” (Mav. 11:18) Wau vo basoba ngindu zau, ediadi diasadisa ampangi mu tatidila kintwadi kia nkutakani.

¹⁸ O unu, dilenda kala diampasi mu tatidila kintwadi mu nkutakani, kadi Akristu akieleka betukanga muna “zula yawonso ye makanda ye nkangu ye ndinga.” (Lus. 7:9) Muna mpila yayi, muna nkutakani zawonso muna ye wantu bena ye nkand’a nitu, nsansuka ye fu ya kisi nsi yaswaswana. Diambote twakiyuvulanga: ‘Nga yakatula muna ntim’ame konso fu kia sia mpambula? Nga ngina ye kani dialembi yambula vo e fu ya nza yayi ivambanesanga o wantu nze zola kwasaka muna nsi, kanda, fu ya kisi nsi yo lulendo mu kuma kia nkand’a nitu yafila e mpila ikadilanga ye mpangi zame Akristu? Sungamena dina  diavangama kwa Petelo (Kefa) muna mvu mialanda vava Esi Zula antete bakituka Akristu. Wavukumunua kwa fu kia sia mpambula kina akaka bakala kiau, muna kuma kiaki “wayambula” kala vamosi ye Akristu a Esi Zula yo kubavambuka. Diavava vo Paulu kamvana e longi. (Ngal. 2:11-14) Tufwete vanga mawonso twalembi sambukila konso fu kia sia mpambula.

19. Akristu Ayuda kuna Antiokia kwa nani bayantikila sila umbangi? Nkia nluta diatwasa?

¹⁹ Nga alandi a Yesu bayantika sila umbangi kwa Esi Zula mindembi zengwa? Tala dina diavangama kuna kwalanda muna mbanza Antiokia ya Suria. d Muna mbanza yayi mwakala ye ndong’ayingi ya Ayuda ye ke vakalanga ntantani zayingi ko vana vena Ayuda ye Esi Zula. Muna kuma kiaki, Antiokia yakituka se fulu kiambote muna sila umbangi kwa Esi Zula. Muna mbanza yoyo, alongoki a Yesu Ayuda bayantika samuna e nsangu zambote kwa awana ‘bavovanga Kingerekia.’ (Mav. 11:20) Alongoki awaya ke basilanga kaka umbangi kwa Ayuda ana bavovanga Kingerekia ko, kansi basilanga mpe umbangi kwa Esi Zula mindembi zengwa. Yave wasambula e salu kiau, “ndong’ayingi bakituka se minkwikizi.”—Mav. 11:21.

20, 21. Aweyi Banaba kasongela vo wazayanga e tezo kiandi? Aweyi tulenda songela e fu kiaki muna salu kia umbangi?

²⁰ Muna toma sila umbangi muna mbanza yoyo, ampangi kuna nkutakani a Yerusaleme, batwika Banaba kuna Antiokia. Nanga salu kiayingi kiakala ko kina kadi lenda sala yandi mosi ko. Saulu ona wakituka se ntumwa kwa wantu a zula, wafwana muna kunsadisa. (Mav. 9:15; Roma 1:5) Nga Banaba wadi mwena Saulu kimpala? Ve. Banaba wasonga vo wazayanga e tezo kiandi. Yandi kibeni wavanga mawonso mu kwenda kuna Tazo mu vava Saulu yo kwiza yandi kuna Antiokia muna kunsadisa. Mvu wamvimba basala entwadi yau awole mu kasakesa alongoki muna nkutakani ya mbanza yayina.—Mav. 11:22-26a.

²¹ Aweyi tulenda songela vo tuzayanga e tezo kieto muna salu kia umbangi? O zaya e tezo kieto disongele vo vena ye mambu mana tulenda toma vanga ye mana ke tulenda toma vanga ko. Muna bonga e nona, akaka bazeye toma sila umbangi kuna kinsalukisa ye muna nzo ye zo, kansi diampasi kwa yau muna vanga e nkingula yovo yantika longoka e Bibila yo muntu. Avo vena ye diambu dina ozolele toma singika muna salu kiaku kia umbangi, ekuma olembi lombela lusadisu? Avo ovangidi wo dikusadisa mu vua nluta muna salu kiaku kia umbangi yo wokesa e kiese kiaku.—1 Kor. 9:26.

22, 23. Aweyi ampangi kuna Antiokia basongela o zola kwa mpangi zau kuna Yuda? Aweyi nkangu a Nzambi o unu uvangilanga diau dimosi?

²² Muna Antiokia i mûna “alongoki bayikilwa mu nkumbu antete vo Akristu muna lutumu lwa Nzambi.” (Mav. 11:26b) E nkumbu yayi yasolwa kwa Nzambi, iyikilwanga awana betangininanga e mpila zingu kia Kristu. Ekolo esi zula  bakitukanga Akristu, nga Ayuda ye Esi Zula muna nkutakani bakibadikilanga vo ampangi muna mwanda? Tala dina diavangama muna mvu wa 46 wa tandu kieto, e vava kiabwa mvengele wangolo. Muna tandu kiantete, o mvengele watwasa mpasi zayingi kwa asukami ana ke bakala ye nzimbu ko ngatu lunda madia muna nzo zau. Muna kolo kiokio, nanga ndonga muna Akristu Ayuda ana bazingilanga muna Yuda mapobele bakala. Vava kiabwa mvengele wau, lusadisu bavuanga o mfunu. Vava ampangi kuna Antiokia kumosi ye Akristu a Esi zula bawá e diambu diadi, batwika ‘lusadisu kwa ampangi bazingilanga kuna Yuda.’ (Mav. 11:29) Ekiaki i sinsu kia zola kwakieleka basonga kwa mpangi zau.

²³ Idiau mpe divangamanga o unu vana vena nkangu a Nzambi. Vava tuwanga vo mpangi zeto muna nsi zankaka yovo muna zunga yankaka lusadisu bavuidi o mfunu, tuvanganga mawonso muna kubasadisa. E buka kia mpangi bevitanga o ntu kuna Vula, vana vau bekubikanga buka ya mpangi eyi Italanga Mambu ma Vana Lusadisu Kw’awana Bebwilwanga Sumbula. Dilenda kala tembwa kia ngolo, nzakama za ntoto ye tsunami. E ngolo zazi zawonso zivangamanga mu sadisa mpangi zeto, zisonganga vo mu kintwadi kia wana ngudi twina.—Yoa. 13:34, 35; 1 Yoa. 3:17.

24. Aweyi tulenda songela vo e nsas’a mona-meso kia Petelo mfunu ina kwa yeto?

²⁴ Wau vo tu Akristu akieleka, tubakulanga o mfunu wa mona-meso kina Petelo kamona kuna nludi a nzo kuna Yafo muna tandu kiantete. Tusambilanga Nzambi ona ke sianga mpambula ko. Ozolele vo twasila umbangi wa Kintinu kiandi una ufwene, disongele vo tufwete sila umbangi kwa wantu a mpila zawonso kiakala nkia se kia nitu bena kiau, nsi, mvuama yovo pobele. Yambula twakala ye kani dia sila umbangi kwa wantu awonso ana bazolele tambulwila e nsangu zambote.—Roma 10:11-13.