1-3. (a) Nkia mambu masia e kintwadi kia nkutakani ya Kikristu muna tandu kiantete mu vonza? (b) Avo tulongokele lusansu lwalu muna nkand’a Mavangu, nkia nluta tubaka?

 PAULU yo Banaba bavutukidi kuna Antiokia ya Suria, vava bafokwele nkangalu au wantete wa salu kia kimisionario. Kiese kiayingi bena kiau, kadi Yave ‘waziulwila esi zula e nzila kimana bakwikila.’ (Mav. 14:26, 27) O wantu kuna mbanz’a Antiokia ke bena vovela diaka diambu diankaka ko, nsangu zambote kaka, kadi “ndong’ayingi,” i sia vo, esi Zula mu kota bena mu nkutakani a mbanza yoyo.—Mav. 11:20-26.

² E nsangu zakiese za sia vo, esi zula bena kituka se Akristu zilweke kuna Yuda. Kansi, vana fulu kia yangidika wantu awonso, e nsangu zazi zisakisi e ntantani muna nkutakani muna diambu ditadidi zengwa. Aweyi Akristu ana bakala vo Ayuda badi kadila ye Akristu ana ke bakala Ayuda ko? Aweyi Akristu ana ke bakala Ayuda ko badi badikila o Nsiku a Mose? E diambu diadi ditwese ntantani zayingi yo vava vambula e nkutakani. Aweyi e diambu diadi disingikilwa?

³ Ekolo tufimpa lusansu lwalu muna nkand’a Mavangu, tulongoka mambu mayingi mamfunu. E mambu mama mekutusadisa mu baka nzengo zambote, avo vabwidi mambu malenda twasa mpambani muna nkutakani mu lumbu yeto.

4. Nkia mambu mabendomoka Akristu akaka bavovanga? Ediadi nkia kiuvu divaikisanga?

⁴ Luka wa nlongoki wasoneka vo: “Wantu akaka batukidi kuna Yuda, bakulumukini kuna Antiokia, bayantikidi longa ampangi vo: ‘Avo ke nuzengelo ko mun’owu wa nsiku a Mose, ke nuvuluzwa ko.’” (Mav. 15:1) Lusansu ke luyikanga ko kana vo ‘wantu awaya batuka kuna Yuda’ Afarisi bakala vitila bakituka Akristu. Kansi e mvovo miau miasonganga vo basambukila e ngindu zabendomoka za dibundu diadina dia Ayuda. Kuna diaka e sambu, wantu awaya nanga bavovanga vo antumwa ye akuluntu basunzulanga ana bakala kuna Yerusaleme. (Mav. 15:23, 24) Mvu 13 miavioka tuka Nzambi kasongela kwa Petelo  wa ntumwa vo watambulwila vo Esi Zula ana balembi zengwa bakota muna nkutakani a Kikristu. Kansi, ekuma Ayuda ana bakala vo Akristu basiandamenanga kaka muna diambu ditadidi zengwa? a—Mav. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Nkia diambu nanga diafila Akristu akaka Ayuda mu tatidila e diambu ditadidi zengwa? (b) E kangu dia zenga nga diakala muna kangu dia Abarayama? Sasila. (Tala mvovo vana yand’a lukaya.)

⁵ Nanga kuma yayingi bakala yau. Entete Yave yandi kibeni wasikidisa e diambu dia zengwa. Ediadi diakala se nsisu kia ngwizani ambote yo yandi. E diambu dia zengwa, diasikidiswa vitila kangu dia Nsiku ye kuna kwalanda diakoteswa mu kangu diadi. O wan’amakala a kanda dia Abarayama i wantu antete bazengwa. b (Lev. 12:2, 3) Muna Nsiku a Mose, kana nkutu anzenza, bazengwanga vitila batambula malau nze lau dia dia e Nduta. (Luv. 12:43, 44, 48, 49) Muna ngindu za Ayuda, muntu walembi zengwa wafunzuka kakala ye wangemi.—Yes. 52:1.

⁶ Ediadi diavavanga vo Akristu Ayuda basonga lukwikilu ye fu kia kuyikulula muna singika e ngindu zau mun’owu wa ludi kiasengomonua. E kangu diampa diavingiswa vana fulu kia kangu dia Nsiku. Muna kuma kiaki, owutuka nze Nyuda, ke diau diaka ko diakitulanga muntu se mosi muna nkangu a Nzambi. Kuna kwa Akristu Ayuda ana bazingilanga muna belo yakala ye Ayuda akaka, diavavanga vo basonga unkabu mu kwikila muna Kristu yo tambulwila Esi Zula mindembi zengwa se mpangi zau muna mwanda.—Yer. 31:31-33; Luka 22:20.

7. Nkia ludi “wantu akaka” ke babakula ko?

⁷ Dialudi vo e nkanikinu mia Nzambi ke miasoba ko. E kangu diampa disonganga e ziku kia diambu diadi, kadi e kangu diadi diakala ye kani dimosi ye Nsiku a Mose. (Mat. 22:36-40) Muna bonga e nona, mu diambu ditadidi zengwa, Paulu wasoneka kuna kwalanda vo: “Nyuda i ndiona una vo Nyuda muna kati, o zengwa kwandi kwa ntima, muna mwanda, ke muna nsiku ko.” (Roma 2:29; Nsi. 10:16) ‘Wantu akaka batuka kuna Yuda’ ke babakula diambu diadi ko ye bavovanga vo Nzambi kafokola nsiku wa zengwa ko. Nga wantu awaya badi tambulwila e ludi kiaki kiatoma kiá?

8. Ekuma diambu ditadidi zengwa dianatinua kwa selo yambuta kuna Yerusaleme?

⁸ Luka wakwamanana vova vo: “Vava kiabwa e ntantani zangolo yo filana e mpaka vana vena wantu awaya ye Paulu yo Banaba, [akuluntu] basikidisi vo  Paulu yo Banaba kumosi ye akaka benda kwa antumwa ye akuluntu kuna Yerusaleme mu kuma kia diambu diadi.” c (Mav. 15:2) E ‘ntantani zazina zangolo ye mpaka,’ zasonganga e mpila ngindu bakala zau ye ampangi muna nkutakani ya Antiokia ke balenda singika diambu diadi ko. Muna tatidila kintwadi muna nkutakani, e diambu diadi diafilwa kwa “antumwa ye akuluntu kuna Yerusaleme,” ana bakala muna buka kia selo yambuta. Adieyi tulenda longoka muna mbandu ya akuluntu kuna Antiokia?

9, 10. Ampangi kuna Antiokia kumosi yo Paulu yo Banaba, nkia mbandu batusisila?

⁹ E diambu diamfunu tulongokele muna mpangi zazi i diadi: Tufwete bundanga e vuvu kieto kiawonso muna nkubik’a Nzambi. Yindula e diambu diadi, ampangi kuna nkutakani ya Antiokia bazaya wo vo Akristu ana bakala muna buka kia selo yambuta esi Yuda bakala. Kanele vo iwau, bakala ye vuvu vo e mpangi zazi za selo yambuta, besingika e diambu ditadidi zengwa mun’owu wa Diambu dia Nzambi. Ekuma? Ampangi bakala ye vuvu vo Yave osadila mwand’andi avelela yo Yesu Kristu wa Ntu a nkutakani a Kikristu muna singika e mambu. (Mat. 28:18, 20; Efe. 1:22, 23) O unu avo vabwidi diambu diampasi, tufwete tanginina e mbandu ambote ya Akristu kuna Antiokia muna bundanga e vuvu muna nkubik’a Nzambi ye kwa Buka kia Selo Yambuta ana bena vo Akristu akuswa.

¹⁰ E nona kia mpangi zazi, kikutusonganga o mfunu wa kala yo lulembamu ye luzindalalu. Paulu yo Banaba, basolwa muna mwand’avelela mu kwenda sila umbangi kwa esi zula, kansi ke basadila wisa kiau ko muna singika e diambu ditadidi zengwa edi diabwa kuna Antiokia. (Mav. 13:2, 3) Kuna kwalanda, Paulu wasoneka vo: “Yatomboka ko [kuna Yerusaleme] mu diambu dia lusengomono,”  muna songa vo luludiku lwa Nzambi katambula mu diambu diodio. (Ngal. 2:2) O unu, akuluntu bevanganga e ngolo mu songa e fu kia kudikulula ye luzindalalu vava vebwanga mambu malenda twasa ntantani. Vana fulu kia siandama kaka muna ngindu za yau kibeni, bevavanga lusadisu lwa Yave muna Bibila ye luludiku luvewanga kwa ntaudi a kwikizi yo lulungalalu.—Fili. 2:2, 3.

11, 12. Ekuma dinina diamfunu twavingilanga muna Yave?

¹¹ Ezak’e ntangwa dilenda vava vo twavingila yavana Yave ketoma kiesesa diambu kingandi. Sungamena dio vo ampangi muna lumbu ya Paulu bavingila yamuna mvu wa 49 wa tandu kieto, i sia vo, tezo kia mvu 13 miavioka tuka Koneleo kakusilwa muna mvu wa 36 wa tandu kieto, i bosi, Yave kasingika emvimba e diambu ditadidi zengwa. Ekuma Yave kaviokesela mvu miami miawonso? Nanga Nzambi wazola vana ntangwa yafwana kwa Ayuda akwa luzolo lwambote, kimana basingika e ngindu zau yo tambulwila e nsobani yayi yampwena. Kadi e kangu dia zengwa dina Yave kakanga ye Abarayama wa nkulu au, mvu 1.900 diazingila. E mfoko a kangu diadi, diambu diamfunu kikilu diakala kwa yau.—Yoa. 16:12.

¹² Ekwe lau diampwena tuna diau dia longwa yo singikwa kwa Se dieto kuna zulu una vo nkwa ngemba yo zola! Avo tutambulwidi singikwa kwa yandi, nluta kaka tubaka. (Yes. 48:17, 18; 64:8) Muna kuma kiaki, diambote twavenga e fu kia siandama muna ngindu za yeto kibeni yovo yidima vava kivangwanga e nsobani muna nkubik’a Yave yovo vava kisingikwanga umbakuzi wa yaka sono ya Bibila. (Kim. 7:8) Avo omwene vo fu yayi una yau, nga ke diambote ko mu samba yo fimpa e nkanikinu mina muna nkand’a Mavangu kapu kia 15? d

13. Aweyi tulenda bakidila luzindalalu lwa Yave muna salu kieto kia umbangi?

¹³ Ezak’e ntangwa, dilenda vava vo twasonga luzindalalu vava tulongokanga e Bibila ye awana bemonanga vo diampasi mu yambula malongi maluvunu yovo fu ya kisi nsi ke ina ngwizani ko ye Bibila, eyi betoma zolanga se mvu miayingi. Ozevo, diambote mu vana ntangwa yafwana kwa nlongoki kimana mwand’a Nzambi wasala muna ntim’andi. (1 Kor. 3:6, 7) Diambote mpe mu yika e diambu diadi muna sambu. Muna ntangwa ifwene, Nzambi ovanga mawonso muna kutusadisa mu zaya e nzengo tufwete baka.—1 Yoa. 5:14.

14, 15. Aweyi ampangi kuna nkutakani ya Antiokia basongela luzitu kwa Paulu, Banaba ye kwa mpangi ana bakangalanga yau? Aweyi wantu awaya bakadila se nsambu kwa mpangi zau za kimwanda?

¹⁴ Luka wakwamanana vova vo: “Vava nkutakani yele kubasindika, bakwamanene nkangalu au, baviokele muna Fenisia ye Samaria, bele zayisinge una esi zula bavilukidi o ntima, ediadi diatwasanga kiese kiayingi kwa mpangi  zawonso.” (Mav. 15:3) Wau vo ampangi bayenda sindika Paulu, Banaba ye awana bakangalanga yau tini kiandá badiata, ediadi diasonga vo e mpangi zazi bazitisanga akengi awaya yo lomba vo Nzambi kabasambula. Ozevo, ampangi kuna Antiokia basonga diaka mbandu ambote ina tufwete landa. Nga ozitisanga mpangi za kimwanda, “musungula [akuluntu] awana befuntukanga muna vova e diambu dia Nzambi yo longa”?—1 Tim. 5:17.

¹⁵ Muna nzila, akengi awaya basonga vo bakala se nsambu kwa mpangi zau za kimwanda kuna Fenisia ye Samaria muna kubazayisa e nsangu za salu kiau kuna kwa Esi Zula. Vana kati kwa wantu ana bawanga nsangu zazi, nanga vakala mpe ye Akristu a Yuda, ana batinina muna zunga yayina vava Setefano kavondwa. Diau dimosi mpe o unu, o wá una Yave kesambulwilanga e salu kieto kia umbangi, ditoma kasakesanga mpangi zeto, musungula awana bebangikwanga. Nga ovuanga e nluta mia nsangu zazi vava okalanga muna tukutakanu twa Kikristu, twa zunga ye twa mvivu yovo vava otanganga tusansu twa mpangi zeto muna nkanda mieto yovo muna nzil’eto ya internete, jw.org?

16. Nkia diambu diasonganga vo e diambu ditadidi zengwa difwete singikwa?

¹⁶ Vava bakangala tezo kia 550 ma kilometa kuna sude, ampangi ana batuka kuna Antiokia balwaka kuna Yerusaleme. Luka wasoneka vo: “Vava balweke muna Yerusaleme, batomene tambulwa kwa nkutakani, antumwa ye akuluntu, babasamunuini mambu mayingi kavangidi Nzambi muna yau. Kansi, ankaka muna alandi a malongi ma Afarisi, ana bakituka minkwikizi, batelamene yo vova vo: ‘Diamfunu bazengwa yo kubakanikina vo balunda o Nsiku a Mose.’” (Mav. 15:4, 5) Kieleka, e diambu ditadidi zenga Akristu ana bakala vo ke Ayuda ko, diavavanga vo diasingikwa.

17. Aki nani bakala muna buka kia selo yambuta kuna Yerusaleme? Ekuma “akuluntu” bakadila muna buka kiaki?

¹⁷ E sono kia Ngana 13:10 kivovanga vo: “E ngangu zina kw’awana bevavanga luludiku.” Landila nkanikinu wau, ‘antumwa ye akuluntu bakutakana mu fimpa [e diambu ditadidi zengwa].’ (Mav. 15:6) “Antumwa ye akuluntu” basunzulanga e nkutakani yawonso ya Kikristu, wauna e Selo Yambuta  bevanganga unu. Kansi, ekuma “akuluntu” basadilanga entwadi ye antumwa? Sungamena dio vo Yakobo wa ntumwa wavondwa ye vakala ye ntangwa ina Petelo kakala muna pelezo. Adieyi diadi vangama kele vo e diambu diadi diabwila ntumwa zankaka? Okala ye wantu awaya bazikuka muna nkutakani, diadi sadisa kimana valembi kondwa wantu bafwete vita o ntu muna nkutakani.

18, 19. Nkia mvovo miankuma Petelo kayika? Awana banwanga nkia diambu babakula?

¹⁸ Luka wakwamanana vova vo: “Vava batantanene kwayingi, Petelo otelamene, ubavovese vo: ‘Ampangi, nutomene wo zaya vo tuka muna lumbu yantete, Nzambi wansola vovo nuina kimana esi zula bawila e diambu dia nsangu zambote mu nu’ame yo kwikila. O Nzambi, ona ozeye e ntima, wasia umbangi muna kubavana mwand’avelela, nze una kavanga kwa yeto. Ke kutuswaswanesanga ko yo yau, kansi ovelelese ntima miau muna lukwikilu.’” (Mav. 15:7-9) O mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo “ntantani” muna tina kia 7, una mpe ye nsasa vo “vavulula” ye “toma fimpa.” Ediadi disongele vo ampangi akwa ziku bakala ye konso muntu muna yau wakala ye luve lwasonga ngindu zandi, kana nkutu vo zaswaswana.

¹⁹ E mvovo miankuma mia Petelo miasungamesa awonso vo yandi kibeni wamona vava Esi Zula mindembi zengwa, i sia vo, Koneleo ye kanda diandi, bakuswa muna mvu wa 36 wa tandu kieto. Ozevo, avo Yave wayambula swaswanesa Nyuda ye ndiona kakala Nyuda ko, o wantu ke bakala ye nswa ko wa vanga diambu diadi. Vana ntandu, okwikila muna Kristu idiau diavelelesanga ntima mia awana bakwikilanga, ke lemvokela Nsiku a Mose ko.—Ngal. 2:16.

20. Awana bayikamanga e diambu ditadidi zengwa, aweyi ‘batontelanga Nzambi’?

²⁰ Mun’owu wa diambu dia Nzambi ye mwand’avelela, Petelo wavova vo: “Ekuma nutontelanga Nzambi muna yekeka mazitu kw’alongoki mana mase meto yo yeto kibeni ke tulendi nata ko? Kuna diak’e sambu, oyeto tukwikilanga vo muna nsambu za Mfumu Yesu tuvuluzilwa, oyau mpe i wau bekwikilanga.” (Mav. 15:10, 11) Ozevo, awana bayikamanga e diambu ditadidi zengwa, ‘Nzambi batontanga’ yovo ‘batontanga luzindalalu lwandi’ nze una nsekola yankaka ya Bibila iyikanga. Ayuda awaya bavavanga komekena Esi Zula balemvokela e nsiku mina yau kibeni ke balendanga lemvokela ko una ufwene ye miabafilanga muna lufwa. (Ngal. 3:10) Vana fulu kiayikama e diambu ditadidi zengwa, Ayuda ana bawanga Petelo wa ntumwa badi vutula matondo kwa Nzambi muna nsambu zandi muna Yesu.

21. Adieyi Banaba yo Paulu bavova muna lukutakanu lwaluna?

²¹ Nanga e mvovo mia Petelo miasimba e ntima mia wantu awonso, kadi ‘awonso badingalala.’ I bosi, Banaba yo Paulu ‘bayika e sinsu ye masivi mayingi kavanga o Nzambi muna yau vana vena esi zula.’ (Mav. 15:12) Owau, antumwa ye akuluntu bafwana bakala muna fimpa e mambu mawonso yo baka e nzengo zisonga luzolo lwa Nzambi muna diambu diadi.

22-24. (a) Aweyi e Buka kia Selo Yambuta o unu belandilanga e mbandu ya buka kia selo yambuta ya tandu kiantete? (b) Aweyi akuluntu balenda songela vo bezitisanga e wisa Nzambi kasikidisa muna nkutakani?

 ²² Diau dimosi mpe o unu, vava e Buka kia Selo Yambuta bekutakananga, bevavanga luludiku muna Diambu dia Nzambi yo samba muna lomba mwand’avelela. (Nku. 119:105; Mat. 7:7-11) Konso muntu muna Buka kia Selo Yambuta, oteka zayiswanga mambu mefimpwa muna lukutakanu lolo kimana kabadika yo samba mu kuma kia mambu momo. (Nga. 15:28) Muna tukutakanu toto, mpangi zazi za kuswa besonganga ngindu zau kuna luzitu lwawonso ye betoma sadilanga e Bibila.

²³ Akuluntu muna nkutakani bafwete landanga mbandu yayi. Kuna mfoko a konso lukutakanu lwa akuluntu, avo vena ye diambu ke balendele bakila nzengo ko, diambote balomba lusadisu kuna vula yovo kwa nsunzudi a vula, i sia vo, nkengi a zunga. Avo divuilu o mfunu, ampangi kuna vula balenda soneka kwa Buka kia Selo Yambuta.

²⁴ Kieleka, Yave osambulanga awana bezitisanga e mpila ifidilwanga e mambu muna nkutakani ye besonganga lulembamu, kwikizi ye luzindalalu. Nze una tumona muna kapu kilende, e nsambu zankaka Yave kekutuvananga i luvuvamu lwakieleka, lunungunuku muna mwanda ye kintwadi kia Kikristu.