KAPU KIA 25

“Ndombele vo Yafundiswa kwa Kaisa!”

WINIKINA MU

Paulu wasikidisa mbandu ya una tulenda tanina e nsangu zambote

1, 2. (a) Nkia diambu diampasi Paulu kanuananga diau? (b) Nkia kiuvu kivaikidi mu kuma kia nzengo Paulu kabaka za kwenda fundiswa kwa Kaisa?

PAULU okwamanene langidilwa kuna Kaisaria. Vitila mvu miole, vava Paulu kavutuka kuna Yuda, muna lumbu yakete kaka, Ayuda bavava kumvonda nkumbu ntatu. (Mav. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Yamu wau, mbeni zandi ke balendele kumvonda ko, kansi ke bayoyele ko. Vava kamwene vo olenda bwa vana moko ma mbeni zandi, Paulu ovovese Feseto wa nguvulu a Roma vo: “Ndombele vo yafundiswa kwa Kaisa!”—Mav. 25:11.

² Nga Yave wayikama nzengo za Paulu vava kalomba vo kenda fundiswa kwa imperador wa Roma? E mvutu za kiuvu kiaki, zamfunu kwa yeto tusilanga umbangi wa Kintinu kia Nzambi una ufwene mu lumbu yayi yambaninu. Tufwete zaya kana vo Paulu wasikidisa mbandu ina tufwete landa mu diambu ditadidi “tanina yo sikidisa e nsangu zambote.”—Fili. 1:7.

“Ntelamene va Kunda kia Lufundisu” (Mavangu 25:1-12)

3, 4. (a) Nkia kani Ayuda bakala diau vava balomba vo Paulu kanatwa kuna Yerusaleme? Aweyi Paulu kavukila muna lufwa? (b) Nze una kavanga kwa Paulu, aweyi Yave kesadisilanga selo yandi o unu?

³ Vava Feseto kayantika yala se nguvulu, vioka lumbu tatu, wayenda kuna Yerusaleme. a Vava kalwaka, wawá mbuta za nganga ye akuluntu Ayuda bafundanga Paulu vo nkanu miampwena kavola. Bazaya wo vo, nguvulu wampa wakomekenuanga kakala mu luvuvamu yo yau ye Ayuda awonso. Muna kuma kiaki, balomba kwa Feseto katwasa Paulu kuna Yerusaleme kimana kafundisilwa kûna. Kansi, kani diambi bakala diau vava balomba e diambu diadi. E mbeni za Paulu bazola kumvondela muna nzila yatukanga kuna Kaisaria yakuna Yerusaleme. Feseto katambulwila ndomb’au ko. Wavova vo: “Awana bena ye wisa vovo nuina yambula bakulumuka yame [Kuna Kaisaria], bamfunda, avo diambu diambi kavangidi.” (Mav. 25:5) Ozevo, Paulu wavuka diaka muna lufwa.

⁴ Muna mpasi zawonso Paulu kawanana zau, Yave wansadisa muna nzil’a Mfumu Yesu Kristu. Sungamena vo muna mona-meso kamona, Yesu wavovesa ntumwa andi vo: “Kala yo unkabu!” (Mav. 23:11) O unu mpe, selo ya Nzambi bewanananga ye mambu mampasi yo vumiswa nkutu. Yave ke kututaninanga muna mpasi zawonso ko. Kansi, okutuvananga ngangu ye nkuma tuvuidi o mfunu muna zizidila zo. Ntangwa zawonso, tulenda bunda e vuvu muna “ulolo wa nkuma” una Nzambi eto kekutuvananga.—2 Kor. 4:7.

5. Aweyi Feseto kakadila yo Paulu?

⁵ Muna lumbu yalanda, ‘Feseto wavuanda vana kunda kia lufundisu’ kuna Kaisaria. b Paulu ye awana bamfundanga bakala vana ntadisi andi. Muna vana e mvutu muna mfundu mialuvunu mia mbeni zandi, Paulu wavova vo: “Kisumukini Nsiku a Ayuda ko yovo tempelo ngatu sumukina Kaisa.” Paulu wa ntumwa kakala ye ngielele ko ye wafwana vaikiswa muna pelezo. Nkia nzengo Feseto kabaka? Wau vo wazola tondwa kwa Ayuda, wayuvula Paulu vo: “Nga ozolele tomboka kuna Yerusaleme, wafundisilwa vana ndose ame mu kuma kia mambu mama?” (Mav. 25:6-9) E ngindu zazi zambi kikilu zakala! Kele vo Paulu katumwa kuna Yerusaleme, wadi fundiswa kwa mbeni zandi yo vondwa. Disongele vo, Feseto wete dia luyalu lwandi kasianga vana fulu kiantete, ke mu vangila mambu mu unsongi ko. Pontio Pilato ona wateka kala nguvulu, wavanga diau dimosi kwa mbakani mosi ona wasunda o mfunu. (Yoa. 19:12-16) O unu mpe, afundisi akaka bebakanga nzengo zambi muna tondakana kwa nkangu. Ozevo, ke tusivikanga ko vava afundisi kuna mbazi a nkanu bebakanga nzengo zambi mu mfundu mitadidi nkangu a Nzambi.

6, 7. Ekuma Paulu kalombela vo kafundiswa kwa Kaisa? Nkia mbandu kasisila Akristu akieleka o unu?

⁶ E kani dia Feseto dia yangidika Ayuda diadi sia moyo a Paulu mu vonza. Muna kuma kiaki, Paulu wasadila nsw’andi wa kala musi Roma. Wavovesa Feseto vo: “Ntelamene va kunda kia lufundisu kia Kaisa, i vava mfwete fundisilwa. Kivangidi diambu diambi ko kwa Ayuda nze una ozayidi wo ngeye kibeni. . . . Ndombele vo yafundiswa kwa Kaisa!” Avo muntu olombele diambu diadi, nkumbu miayingi ke diasobwanga ko. Muna kuma kiaki, Feseto wavova vo: “Wau vo olombele wenda fundiswa kwa Kaisa; kwa Kaisa okwenda.” (Mav. 25:10-12) Wau vo Paulu walomba vo kafundiswa kwa muntu ona wasunga e wisa, Paulu wasisa mbandu kwa Akristu o unu. Vava mbeni bevavanga ‘soka nsoki muna nkumbu a nsiku,’ Mbangi za Yave besadilanga mambu masikidiswa muna nsiku muna tanina nsangu zambote. c—Nku. 94:20.

⁷ Ozevo, vava Paulu kaviokesa mvu miole muna pelezo mu kuma kia nkanu mina kavola ko, wavewa lau dia kwenda fundisilwa kuna Roma. Kansi vitila kenda, ntinu mosi wazola monana yandi.

Vava tuyeleswanga, tulombanga vo mfundu mianatwa kuna mbazi a nkanu yampwena

‘Kiakolama ko’ (Mavangu 25:13–26:23)

8, 9. Ekuma Ntinu Angeripa kayendela kuna Kaisaria?

⁸ Vava Paulu kalomba vo kafundiswa kwa Kaisa, ke vavioka lumbu yayingi ko, ntinu Angeripa yo nsang’andi Beniki bayenda “kingula” nguvulu ampa. d Vava luyalu lwa Roma lwayalanga, atinu bakala ye fu kia kingula nguvulu zampa. Vava kasanisinanga Feseto wau katumbikwa se nguvulu, kalukatikisu ko vo Angeripa ngwizani ye kikundi kasiamisanga eki kiadi kuntwasila nluta kuna ntwala.—Mav. 25:13.

NDOMBA ZIVANGWANGA KUNA MBAZI ZA NKANU MU TANINA NSAMBIL’A LUDI MU LUMBU YETO

Ezak’e ntangwa, Mbangi za Yave belombanga lusadisu kuna mbazi za nkanu zanene, kimana bakatula e nkaku mu diambu ditadidi samuna e nsangu zambote za Kintinu kia Nzambi. Yambula twatala nona yole.

Kina kia 28 kia ngonde ya Malusu ya mvu wa 1938, e Mbazi a Nkanu Yanene ya Estados Unidos, yakatula e nzengo zabakwa kuna mbazi a nkanu ya mvivu yo vevola e buka kia Mbangi za Yave kiasiwa muna boloko wau bakayanga e nkanda misasilanga e Bibila muna mbanz’a Griffin, Georgia, Estados Unidos. Eyayi i ndomba yantete muna ndomba zavangwa muna mbazi a nkanu yayi, muna diambu ditadidi nswa wa Mbangi za Yave wa samuna e nsangu zambote. g

E nona kiankaka i kia mpangi Minos Kokkinakis kuna Grécia. Muna kolo kia 48 dia mvu, mpangi ndioyo wasiwa mu pelezo vioka nkumbu 60, kadi wafundwa vo wantu kakatulanga muna mabundu mau yo kubanata muna dibundu diandi, yovo “proselitismo.” Nkumbu 18 kanatwa kuna mbazi a nkanu. Mvu miayingi kavanga muna pelezo ye muna kinkole kuna sanga ya Mbu Egeu. Vava mpangi Kokkinakis kayeleswa muna mvu wa 1986, e ndomba kavanga kuna mbazi za nkanu za Grécia ke zatambulwilwa ko. Ozevo, mpangi ndioyo walomba lusadisu kuna Corte Europeia dos Direitos Humanos. Kina kia 25 kia ngonde ya Malusu ya mvu wa 1993, e mbazi a nkanu yayi yabaka nzengo vo Grécia wakulula nswa wa nsambila wa mpangi Kokkinakis.

Nkumbu miayingi, Mbangi za Yave belombanga vo mfundu miau mianatwa kuna Corte Europeia dos Direitos Humanos ye nkumbu miayingi besundanga mfundu miami. Ke vena nkubika yankaka ko, kiakala ya dibundu yovo ve, ilendanga tanina o nswa wa nsambila wauna Mbangi za Yave bevanganga kuna Corte Europeia dos Direitos Humanos.

Nga vena ye wantu ankaka betambulanga nluta muna nsunda zazi kuna mbazi za nkanu? Charles C. Haynes wa nkwa ngangu wavova vo: “Yeto awonso tufwete vutulanga matondo kwa Mbangi za Yave, kadi kana nkutu wantu babafingidi nkumbu miayingi, yingwa muna mbanza yovo nkutu wandwa, bekwamanananga vanga mawonso muna tanina nsw’au yo weto wa nsambila. Vava besundanga, yeto awonso mpe tusundanga.”

g Tala e nzengo za Mbazi a Nkanu ya Estados Unidos muna diambu ditadidi nswa wa vova, zavaikiswa muna Sikama! dia 8 dia Yanuali, 2003, lukaya lwa 3-11.

⁹ Feseto wavovela e diambu dia Paulu kwa Angeripa. Ozevo, Ntinu Angeripa wazola wá Paulu. Muna lumbu kialanda, ayadi awaya yau awole, bavuanda vana kunda kia lufundisu. Kansi, mana mbakami ndioyo kadi vova masunda o mfunu lutila e wisa ye tunda diawonso wantu awaya basonga.—Mav. 25:22-27.

10, 11. Aweyi Paulu kasongela vo wazitisanga Angeripa? Nkia mambu kateka vanga muna zingu kiandi kazayisa kwa ntinu?

¹⁰ Muna luzitu lwawonso, Paulu wavutula matondo kwa Ntinu Angeripa wau kamvana e lau dia kukivovela vana ntadisi andi. Paulu watoma wo zaya vo ntinu ndioyo watoma zaya e fu ya kisi nsi ye ntantani zakala vana vena Ayuda. I bosi, Paulu wayika mana kateka vanga muna zingu kiandi. Wavova vo: “Mfarisi yakala, yatoma landanga malongi ma nsambila eto.” (Mav. 26:5) Vava kakala Mfarisi, Paulu wavingilanga ngiz’a Masia. Kansi vava kakituka Nkristu, Paulu kuna unkabu wawonso, wasonganga vo Yesu Kristu i Masia ona bavingilanga. Muna lumbu kiakina, Paulu wafundiswanga mu kuma kia diambu dina yandi ye awana bamfunda bakwikilanga, i sia vo, Nzambi olungisa nsilu una kasila akulu au. Angeripa, wazola zaya dina Paulu kadi vova mu kuma kia diambu diadi. e

¹¹ Paulu wasungamena kolo kina kabangikanga Akristu. Wavova vo: “Mono kibeni yamona vo mfwete vanga mawonso mu telamena e nkumbu a Yesu, wa musi Nazarete. . . . Wau vo makasi kikilu yabamwenanga [alandi a Kristu], yalwaka mu tezo kia kubabangika muna mavata mankaka.” (Mav. 26:9-11) Paulu kasakisanga mambu ko muna mvovo miandi. Wantu ayingi bazaya e mpila yansoki kabangikila Akristu. (Ngal. 1:13, 23) Angeripa nanga wakiyuvula, ‘Nkia diambu diafila muntu ndioyo mu soba?”

12, 13. (a) Aweyi Paulu kayikila luviluku lwandi lwa ntima? (b) Aweyi ‘kawandilanga kinsi muna nzwadi wasongoka’?

¹² E mvovo mia Paulu mivananga e mvutu za kiuvu kiaki, wavova vo: “Ekolo yayendanga kuna Damaseke ye kani diadi muna wisa ye lutumu lwa mbuta za nganga, e Ntinu, muna ola ya 12, yamona muna nzila ntemo utukidi kuna zulu, usundidi kezima kwa ntangwa, untemène ye awana bakangalanga yame. Vava yeto awonso tubwidi vana ntoto, ngwidi e ndinga impovesele muna Kiyibere, oku vo: ‘E Saulu, e Saulu, ekuma okumbangikilanga? Ngeye mosi okuyimwesanga e mpasi wau owandanga e kinsi muna nzwadi wasongoka.’ Kansi, yayuvula vo: ‘U nani e Mfumu e?’ O Mfumu ovutwidi vo: ‘Mono i Yesu ona obangikanga.’” f—Mav. 26:12-15.

¹³ Vitila kamona mona-meso kiaki, Paulu wakala nze yandi ‘wawandanga kinsi muna nzwadi wasongoka.’ Wauna e bulu kinatanga e zitu, kilenda kudilweka avo kiyantikidi wanda e nzwadi wasongoka, Paulu mpe wakilwekanga muna mwanda wau katelamenanga luzolo lwa Nzambi. Vava Yesu ona wafuluka kamoneka kwa Paulu muna nzil’a Dameseke, ediadi diafila muntu ndioyo wa nkwa luzolo lwambote, kanele vo wateka kala ye ngindu zabendomoka, mu soba e ngindu zandi.—Yoa. 16:1, 2.

14, 15. Adieyi Paulu kavova mu kuma kia mpila kasobela zingu kiandi?

¹⁴ Dialudi vo Paulu wavanga nsobani zampwena muna zingu kiandi. Wavovesa Angeripa vo: “Kiakolamena mona-meso kia zulu ko, kansi entete yayenda kw’awana bakala muna Damaseke, i bosi muna Yerusaleme ye muna mvivu wawonso wa Yuda ye kuna kwa zula mpe, yabasamunuini vo baviluka o ntima, baviluka kwa Nzambi yo songa mavangu ma luviluku lwa ntima.” (Mav. 26:19, 20) Se vioka mvu miayingi, Paulu walungisanga e salu Yesu Kristu kamvana muna mona-meso kiakina muna ola ya 12. Ediadi nkia nluta diatwasa? Awana batambulwila e nsangu zambote Paulu kasamuna, baviluka e ntima yo soba mavangu mau yo yantika sadila Nzambi. Wantu awaya bakituka se wantu ambote ye balemvokelanga nsiku mia nsi.

¹⁵ Kansi, mbeni za Paulu ke bayangalelanga nluta miami ko. Paulu wavova vo: “Ekiaki i kuma Ayuda bambakila muna tempelo yo vava kumponda. Kansi, wau yatambula lusadisu lwa Nzambi, yamu lumbu kiaki ikwamanananga sila umbangi kwa asakaladi ye akwa tunda.”—Mav. 26:21, 22.

16. Aweyi tulenda landila mbandu a Paulu vava tumokenanga ye ayadi, afundisi mu kuma kia mambu tukwikilanga?

¹⁶ Wau vo tu Akristu akieleka, ‘tufwete kalanga twakubama’ mu tanina lukwikilu lweto. (1 Pet. 3:15) Olanda e mbandu a Paulu vava kamokena yo Angeripa yo Feseto, dilenda kala dia lusadisu vava tumokenanga ye afundisi ye ayadi mu kuma kia lukwikilu lweto. Avo muna luzitu lwawonso tusongele una e ludi kina muna Bibila kisobelanga zingu kia wantu, ke zingu kieto kaka ko, kansi kia awana mpe betambulwilanga e nsangu zambote, nanga tulenda simba e ntima mia ayadi awaya.

“Nga Unkwikidisi mu Kituka se Nkristu” (Mavangu 26:24-32)

17. Adieyi Feseto kavova vava kawá Paulu? Aweyi wantu ankaka besongelanga e fu kiaki o unu?

¹⁷ Ekolo Paulu kavovanga ye sikididi kiawonso, ayadi wole awaya ke balendanga diaka zizidila kunwa ko. Tala dina diavangama. “Wau Paulu kavovelenge mambu mama muna kuyitanina, Feseto ovovele muna nding’angolo vo: ‘E Paulu, olaukidi! Zayi wayingi ulaukisi!’ (Mav. 26:24) E mvovo mia Feseto misonganga e fu kia wantu o unu. Wantu ayingi bemwenanga ana belonganga e ludi kina muna Bibila vo akwa yenge-yenge. Nkumbu miayingi, diampasi dikalanga kwa akwa ngangu za nza, mu kwikila muna longi dia Bibila dia lufuluku.

18. Nkia mvutu Paulu kavana kwa Feseto? Adieyi Angeripa kavanga muna mvutu zozo?

¹⁸ Paulu wavovesa Feseto vo: “Kilaukidi ko, e Mfumu Feseto, kansi mambu maludi ye lulungalalu ngina vova. Kieleka, ngina ye unkabu wamokena yo ntinu kadi otomene zaya mambu mama mawonso . . . E Ntinu Angeripa, nga okwikilanga muna Angunz’e? Nzeye wo vo okwikilanga.” Ntinu Angeripa wavova vo: “Muna kolo kiakete nga unkwikidisi mu kituka se Nkristu.” (Mav. 26:25-28) E mvovo miami, miakala mialudi yovo ve, misonganga vo mana Paulu kavova mavanga diambu kwa ntinu.

19. Nkia diambu Feseto yo Angeripa babakula mu kuma kia Paulu?

¹⁹ I bosi, Angeripa yo Feseto batelama muna songa vo e moko kiafokoka. Bibila kivovanga vo: “Ekolo bekatukanga, bayantikidi vovana vo: ‘Muntu ndioyo kavangidi kwandi diambu ko kafwete vondelwa yovo siwa mu pelezo.’ I bosi, Angeripa wavovesa Feseto vo: ‘Muntu ndioyu wadi yambulwa kele vo kakilombela ko vo kafundiswa kwa Kaisa.’ (Mav. 26:31, 32) Bazaya wo vo, muntu ona wakala vana ntadisi au, kakala kwandi ye ngielele ko. Tuka muna kolo kiakina, ayadi awaya basoba e ngindu zambi bakala zau mu kuma kia Akristu.

20. E kimbangi kia Paulu, nkia nluta kiatwasa kwa ayadi?

²⁰ Lusansu ke lusonganga ko vo ayadi wole awaya akwa wisa, batambulwila e nsangu zambote za Kintinu kia Nzambi. Nga kimbangi kia Paulu kiatwasa nluta? Elo. Wau vo Paulu ‘wanatwa kwa atinu ye ayadi’ kuna Yuda, ediadi diasadisa Paulu mu sila umbangi kwa ayadi a Roma. (Luka 21:12, 13) Vana ntandu, e mpasi kamona ye lukwikilu kasonga vava kabangikwanga, diasiamisa mpangi zandi muna mwanda.—Fili. 1:12-14.

21. Nkia nluta tulenda baka avo tuzindalele muna salu kia Kintinu?

²¹ I diau mpe divangamanga o unu. Avo tuzindalele muna salu kia Kintinu, kiakala muna lubangamu yovo ntonta, tulenda baka nluta miayingi. Nanga tulenda sila umbangi kwa ayadi. Kuna diaka e sambu, avo tuzindalele tukasakesa mpangi zeto Akristu ye tukubasadisa mu kwamanana songa unkabu muna salu kia sila umbangi wa Kintinu kia Nzambi una ufwene.

POKIO FESETO WA NGUVULU A ROMA

Nkand’a Mavangu ye nkanda miasonekwa kwa Flávio Josefo, i miau mivovelanga Pokio Feseto. O Feseto yandi wavinga vana fulu kia Feleka se nguvulu a Yuda muna mvu wa 58 wa tandu kieto. Nanga wafwa ekolo kakala nguvulu ye wayala mu mvu miole yovo mintatu.

Feseto nanga nkwa ngangu ye nlungaladi kakala muna mambu mayingi, vioka Feleka ona wamvita yo Albino ona wanlandila. Vava Feseto kayantika yala se nguvulu, yimpumbulu yayingi yakala muna Yuda. Josefo wavova vo: “Feseto wabaka nzengo za tumba awana batwasanga mavuanga muna nsi. Wakanga mivi miayingi yo vonda ndonga muna yau.” Vava Feseto kayalanga, Ayuda batunga e yaka kimana Ntinu Angeripa kalembi mona mana mavangamanga muna tempelo. Kuna lubantiku, Feseto wavovesa Ayuda bawula e yaka kiakina. Kansi, wau vo nkangu banlomba, kuna kwalanda Feseto wayambula vo basunzula e diambu diadi kwa Nero wa Imperador a Roma.

Feseto nanga kani diasukisa yimpumbulu ye akolami kakala diau. Kansi, muna tatidila ngwizani andi yambote ye Ayuda, kafundisila Paulu mu unsongi ko.

NTINU ERODI ANGERIPA II

Angeripa oyikwanga muna Mavangu kapu kia 25, i Ntinu Erodi Angeripa II. Mwan’a ntekelo a Erodi Wanene ye mwan’a Erodi ona wabangika nkutakani a Yerusaleme vitila mvu 14. (Mav. 12:1) Angeripa i mfumu ansuka wayala muna kanda dia Erodi.

Vava se diandi kafwa muna mvu wa 44 wa tandu kieto, Angeripa mvu 17 kakala miau ye walongelwanga kuna lûmbu lwa Kelodio wa Imperador wa Roma. Aludiki a ntinu bamonanga vo Angeripa nleke kakala muna vinga vana kunda kia kimfumu kia se diandi. Muna kuma kiaki, basola nguvulu mosi wa musi Roma mu vinga vana fulu kia se dia Angeripa. Kana una vo i wau, Flávio Josefo wavova vo, ekolo Angeripa kakala kuna Roma, wataninanga yo sunzula Ayuda muna wete diau.

Muna tezo kia mvu wa 50 wa tandu kieto, Kelodio watumbika Angeripa se ntinu a Cálcis ye muna mvu wa 53 wa tandu kieto, wantumbika se ntinu a Ituraya, Trakoniti ye Abilene. Angeripa wavewa mpe kiyekwa kia lunga-lunga tempelo ya Yerusaleme ye wisa kia tumbika nganga zambuta z’Ayuda. Nero ona wavinga vana fulu kia Kelodio, wawokesa e zunga ya yalwanga kwa Angeripa. Wankudikila zunga yankaka ya Ngalili ye Pereia. Vava Angeripa kawanana yo Paulu kuna Kaisaria, wakala ye nsang’andi Beniki, ona wayambula nkaz’andi wa ntinu a Kilikia.—Mav. 25:13.

Angeripa wavanganga mawonso muna sima Ayuda balembi telamena luyalu lwa Roma. Kansi muna mvu wa 66 wa tandu kieto, vava e kani diandi diafunga, yandi kibeni watelamenua. Ediadi diamfila mu yikama luyalu lwa Roma. Vava Ayuda basundwa, Vespasiano ona wakituka se Imperador wampa wa Roma, wakudikila Angeripa zunga yankaka se mfutu.

a Tala e babu, “ Pokio Feseto wa Nguvulu a Roma.”

b “Kunda kia lufundisu” kiasiwanga vana fulu kiazangama. Kiasiwanga va fulu kiaki muna songa vo e nzengo za mfundisi i zau zasundanga o mfunu ye zifwete zitiswa. Pilato wavuanda vana kunda kia lufundisu vava kafimpa e mfundu mu kuma kia Yesu.

c Tala e babu, “ Ndomba Zivangwanga Kuna Mbazi za Nkanu mu Tanina Nsambil’aludi mu Lumbu Yeto.”

d Tala e babu, “ Ntinu Erodi Angeripa II.”

e Wau vo Nkristu kakala, Paulu wakwikilanga vo Yesu i Masia. Ayuda ana babembola Yesu, bamwenanga Paulu vo mbendomoki.—Mav. 21:21, 27, 28.

f Mu diambu ditadidi mvovo mia Paulu, i sia vo, ‘wakangalanga muna ola ya 12,’ muntu mosi ofimpanga mambu ma Bibila wavova vo: “Wantu bakangalanga mu ola yayi vava bakalanga ye nzaki zayingi, kadi mu ola yayi wantu bavundanga. Wau vo wakangalanga mu ola yayi, ediadi disonganga vo Paulu wakala yo vema muna lungisa e kani diandi dia bangika Akristu.

SILA KINTINU KIA NZAMBI ‘UMBANGI UNA UFWENE’