1, 2. Nkia sivi o Petelo yo Yoane bavangidi vana ndambu a mwelo a tempelo?

 MWINI a nkokela mu kezima una vana vena nkangu. Ayuda ana bakala yo vema ye alongoki a Yesu mu kota bena muna tempelo. Ke kolo ko, e “ntangw’a sambu” se iyantika. a (Mav. 2:46; 3:1) Ekolo nkangu ukubafietakesanga, Petelo yo Yoane mu kwenda bena kuna mwelo a tempelo uyikilwanga vo Vitu Diambote. Kanele vo vena ye mazu ma wantu bemokenanga ye ma tambi yau ekolo bekangalanga, vawakane nding’a muntu, mbevo a malu una ye vioka makumaya ma mvu, olombanga lusadisu.—Mav. 3:2; 4:22.

² Ekolo Petelo yo Yoane befinamanga, muntu ndioyo osadidi e mvovo mina kesadilanga yo kubalomba nzimbu. Antumwa baningamene, ediadi dituntidi e sungididi kia muntu ndioyo yo yindula vo nzimbu bekumvana. Petelo ovovele vo: “Kina ye palata ko ngatu wolo, kansi ikuvana kina ngina kiau. Muna nkumbu a Yesu Kristu wa musi Nazarete, diata!” Petelo osimbidi muntu ndioyo muna koko yo kuntelamesa. Yindula una nkangu basivikila wau bamona muntu ndioyo wa mbevo a malu, otelamene muna nkumbu antete muna zingu kiandi. (Mav. 3:6, 7) Nga olenda yindula muntu ndioyo osivikanga e malu mandi makumamene ekolo ketezanga kangala? Ke diasivi ko vo muntu ndioyo wayantika takuka oku yo kuna yo sanisina Nzambi mu nding’angolo.

3. Nkia lukau lwamfunu luveno kwa muntu wakala mbevo a malu ye kwa nkangu?

³ Nkangu usivikidi yo kwenda ntinu kuna veta kia Solomo kuna kwakala Petelo yo Yoane. Yesu nkumbu miayingi katelamanga va fulu kiaki mu longa. Petelo ovovese nkangu e nsasa yakieleka ya mambu mavangamene. (Yoa. 10:23) O lukau kavana kwa nkangu ye kwa muntu wakala mbevo a malu, lusundidi palata ye wolo, lusundidi mpe mavimpi mambote kavana kwa muntu ndioyo. Bavewa lau dia viluka o ntima, lolokwa masumu mau yo kituka alandi a Yesu Kristu ona wasolwa kwa Yave “mu vana moyo.”—Mav. 3:15.

4. (a) E sivi Petelo kavanga nkia ntantani diatwasa? (b) Nkia yuvu yole tubakila e mvutu?

 ⁴ Lumbu kiamfunu kikilu kiakala. Muntu ona kakangalanga ko wawukwa yo yantika kangala. O wantu ankaka bavewa lau dia wukwa muna mwanda kimana bakangalela muna mpila ifwene kwa Nzambi. (Kol. 1:9, 10) Vana ntandu, mana mavangama muna lumbu kiokio, maziula e nzila muna ntantani zabwa kuna sentu vana vena alandi akwikizi a Kristu ye akwa wisa ana bavava kubakakidila mu lungisa nkanikinu a Yesu wa samuna nsangu za Kintinu. (Mav. 1:8) Adieyi tulenda longoka muna ndekwa basadila ye fu Petelo yo Yoane basonga, ana bakala vo “wantu balembi longwa ye mpasi wantu,” ekolo basilanga umbangi kwa ndonga? b (Mav. 4:13) Adieyi tulenda longoka muna mpila ina Petelo yo Yoane ye alongoki ankaka bazizidila lubangamu?

5. Adieyi tulongokele muna ina mpila Petelo kamokenena yo nkangu?

⁵ Petelo yo Yoane batelamene vana vena nkangu, kanele vo bazaya wo vo ankaka muna yau balomba vo Yesu kavondwa. (Maku 15:8-15; Mav. 3:13-15) Yindula unkabu Petelo kasonga vava kavova vo, mbevo a malu wawukwa muna nkumbu a Yesu. Petelo kasweka ludi ko, wasenzeka e ngielele a nkangu muna lufwa lwa Kristu. Kana una vo i wau, Petelo kalundila wantu awaya makasi ko, kadi wazaya wo vo ku bubu bavangila wo. (Mav. 3:17) Wavanga mawonso muna simba e ntima miau, wabayikila vo ampangi. Wasia sungididi muna mambu mambote ma nsangu za Kintinu. Kele vo baviluka e ntima yo kwikila muna Kristu, badi vua “nsungi ya vutulwisa moyo” yadi tuka kwa Yave. (Mav. 3:19) Diau dimosi mpe, tufwete kalanga ye unkabu yo vovela kuna ziku ekolo tusamunanga e mfundis’a Nzambi eyi ikwiza. Kansi, tufwete wo vangilanga kuna ngemba yo venga fu kia fundisa. Tufwete badikila awana tusilanga umbangi vo balenda kituka se mpangi zeto. Nze Petelo, tufwete sianga e sungididi kieto muna mambu mambote ma nsangu za Kintinu.

6. Aweyi Petelo yo Yoane basongela e fu kia lulembamu?

⁶ Antumwa fu kia lulembamu bakala kiau, ke bakisana ko vo e sivi diodio mu nkum’a yau kibeni bavangila dio. Petelo wavovesa nkangu vo: “Ekuma nukututadilanga, vika sia vo mu nkuma wa yeto kibeni tudiatisidi muntu ndioyu yovo vumi weto kuna kwa Nzambi?” (Mav. 3:12) Petelo ye ntumwa zankaka bazaya wo vo konso diambu balungisanga muna salu kia umbangi, ke balungisilanga dio mu nkuma wa yau kibeni ko kansi mu nkuma wa Nzambi. Muna kuma kiaki, kuna lulembamu lwawonso, bavananga nkembo kwa Yave ye kwa Yesu muna konso diambu balungisanga.

7, 8. (a) Nkia lukau tulenda vana kwa wantu? (b) O nsilu “wavutulwisa lekwa yawonso una yakala,” aweyi ulunganenanga o unu?

⁷ Yeto tulenda songa fu kia lulembamu vava tusamunanga e nsangu za Kintinu. Dialudi vo, Akristu o unu ke betambulanga mwand’a Nzambi ko mu wuka  yimbevo mu mpila sivi. Kansi, tulenda sadisa wantu kimana basonga lukwikilu muna Nzambi ye muna Kristu yo vua lukau luna Petelo kavana kwa nkangu, i sia vo, lau dia lolokwa masumu mau yo kituka se akundi a Yave. Konso mvu, ulolo wa wantu betambulwilanga e lau diadi yo kituka se alongoki a Kristu yo vubwa.

⁸ Dialudi vo, tuzingilanga muna kolo kina Petelo kayikila vo “ntangwa yavutulwisa lekwa yawonso una yakala.” Mana “Nzambi kayika muna nua mia ngunza zandi zavelela kuna nz’ankulu,” malungana. E Kintinu kia Nzambi kiasikidiswa kuna zulu muna mvu wa 1914. (Mav. 3:21; Nku. 110:1-3; Dan. 4:16, 17) Ke vavioka kolo ko, Kristu wayantika fila e salu kia samuna e nsangu zambote ova ntoto. Muna kuma kiaki, ulolo wa wantu bekotanga muna paradiso ya kimwanda yo kituka se nkangu uyalwa kwa Kintinu kia Nzambi. Bekatulanga kiwuntu kiankulu ye kia yiva yo vuata “kiwuntu kiampa kina kiavangilwa muna luzolo lwa Nzambi.” (Efe. 4:22-24) Nze sivi dia wuka mbevo a malu, e salu kiaki ke kisadilwanga mu ngolo za wantu ko, kansi muna mwand’a Nzambi. Tufwete sadilanga Diambu dia Nzambi kuna unkabu ye ziku kiawonso muna longa ankaka nze una Petelo kavanga. Konso nluta tulenda baka muna sadisa wantu kimana bakituka se alongoki a Kristu ke mu ngolo za yeto kibeni ko kansi, muna ngolo za Nzambi.

9-11. (a) Adieyi afidi a nsambil’a Kiyuda bavanga vava bawa nsangu za Petelo yo Yoane? (b) Nkia nzengo antumwa babaka?

⁹ E longi dia Petelo ye sivi kavanga dia wuka mbevo a malu ona watakukanga yo kaza ye kiese kiawonso, diasivikisa kikilu nkangu. Muna kuma kiaki, mfumu a makesa ma tempelo ye mbuta za nganga bavava fimpa e diambu diadi. Wantu awaya nanga Asaduki ana bakala muna dibundu dia amvuama ye bakala ye wisa muna luyalu ye bavanganga mawonso mu kala ye ngwizani ambote ye esi Roma. Babembolanga mpe nsiku miatuka muna fu ya kisi nsi, mina miatoma zitiswanga kwa Afarisi yo veza e longi dia lufuluku. c Yindula una bafungila makasi vava bawana Petelo yo Yoane muna tempelo balongelanga kuna unkabu wawonso vo Yesu wafuluka.

¹⁰ E mbeni zazi bafunga makasi yo sia Petelo yo Yoane muna pelezo, muna lumbu kialanda babanata kuna mbazi a nkanu ampwena ya Ayuda. Kuna kwa mfumu zazi akwa lulendo, Petelo yo Yoane “wantu alembi longwa ye mpasi wantu” bakala. Ke bafwana longela mu tempelo ko kadi ke batanga sikola za kirabini ko. Kansi, unkabu wau wasivikisa awana bakala muna mbazi a nkanu. Aweyi Petelo yo Yoane balenda vovela kuna unkabu wawonso? Balenda vova kuna unkabu, ‘kadi kumosi bakalanga yo Yesu.’ (Mav. 4:13) Yesu wa Mfumu au wabalonga ye wisa kiawonso ke nze asoneki ko.—Mat. 7:28, 29.

¹¹ E mbazi a nkanu yasima antumwa bayambula sila umbangi. Wantu  batoma zitisanga e nzengo za mbazi a nkanu. Muna tumingu twavioka, vava Yesu kakala vana ntadisi a mbazi a nkanu yayi, wantu awaya babaka nzengo vo Yesu ‘kafwete vondwa.’ (Mat. 26:59-66) Kana una vo iwau, Petelo yo Yoane ke bamona wonga ko. Vana ntadisi a mvuama zazi ana bakala vo batoma longwa ye akwa tunda, kuna unkabu wawonso kansi kuna luzitu bavovesa mvuama zazi vo: “Avo diansongi vana ndose a Nzambi edi dia kunuwila ke mu Nzambi ko, nubaka e nzengo yeno kibeni. Kansi oyeto, ke tulendi yambula vova mana twamona yo wá ko.”—Mav. 4:19, 20.

12. Adieyi dilenda kutusadisa mu vova ye unkabu ye ziku kiawonso?

¹² Nga ngeye mpe una ye unkabu wa mpila yayi? Aweyi omonanga vava okalanga ye lau diasila umbangi kwa amvuama, wantu batanga kwayingi yovo akwa tunda muna zunga kiaku? Aweyi omonanga vava yitu yaku, akwaku a sikola yovo a salu bekuvezanga mu kuma kia mambu okwikilanga? Nga wonga omonanga? Avo iwau, kala ye ziku vo olenda sunda wonga wau. Vava Yesu kakala va ntoto walonga ntumwa zandi mu tanina mana bakwikilanga ye ziku kiawonso kansi kuna luzitu. (Mat. 10:11-18) Vava kafutumuka, Yesu wasia nsilu kwa alongoki andi vo okwamanana kala yau “e lumbu yawonso yakuna mbaninu a tandu.” (Mat. 28:20) Muna lusadisu lwa Yesu, o ntaudi akwikizi yo lulungalalu, okutulonganga una tulenda tanina malongi mana tukwikilanga. (Mat. 24:45-47; 1 Pet. 3:15) O ntaudi akwikizi ovanganga wo muna malongi tutambulanga muna tukutakanu tweto nze Nkand’a Malongi, Zingu ye Salu Kieto kia Kikristu, nkanda misasilanga e Bibila nze kunku kina ye ntu a diambu vo: “Mvutu za Yuvu ya Bibila,” muna nzil’eto ya internete jw.org. Nga tutoma sianga e sungididi muna tukutakanu yo toma sadila e nkanda miami? Avo tuvangidi wo, tuwokesa unkabu ye ziku kieto. Nze antumwa, ke tuyambula ko vo konso diambu diatukakidila e ludi kia Bibila kina twalongoka.

13, 14. Adieyi tufwete vanga vava tubangikwanga, ekuma?

¹³ Vava bavaikiswa muna pelezo, vana vau Petelo yo Yoane bakutakana ye mpangi zankaka za nkutakani. “Basamba kumosi kwa Nzambi” muna lomba  unkabu mu kwamanana sila umbangi kuna unkabu. (Mav. 4:24) Petelo wazaya wo vo dia uzowa mu bunda e vuvu muna ngolo za yeto kibeni ekolo tuvanganga luzolo lwa Nzambi. Kadi vitila tumingu twakete kaka, wakibunda e vuvu kiasaka yo vovesa Yesu vo: “Kana nkutu awonso batel’e sakuba muna diambu diaku, omono kita nkutu sakuba ko!” Kansi nze una Yesu kateka vova, Petelo vana vau wamona wonga wa wantu yo vakulwila nkundi ye nlongi andi o nkalu. Ozevo, Petelo walongoka diambu diamfunu muna vilwa kavanga.—Mat. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Muna kala mbangi a Kristu, ke unkabu kaka ko tuvuanga o mfunu. Avo abangiki bavavidi fwaswa lukwikilu lwaku yo kusima wayambula sila umbangi, landa mbandu a Petelo yo Yoane. Samba kwa Yave yo lomba nkuma. Vava lusadisu lwa ampangi muna nkutakani. Zayisa kwa akuluntu ye kwa Akristu azikuka e mpasi onuananga zau. E sambu ya mpangi zeto, ilenda kuvana nkuma muna zizidila.—Efe. 6:18; Yak. 5:16.

15. Ekuma awana bayambula sila umbangi mu fikolo ke bafwete kendalela ko?

¹⁵ Avo vena ye diambu diafila mu yambula sila umbangi mu fikolo, kukendalala ko. Sungamena dio vo, ntumwa zawonso bayambula sila umbangi mu fikolo kuna nim’a lufwa lwa Yesu. Kansi kuna kwalanda, bavutukila vema kwau. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Vana fulu kia yambula vo ovilwa wavanga wakwamanana kukendeleka, nga olenda longoka diambu muna vilwa wowo yo sadila mana olongokele muna kasakesa akaka?

16, 17. Adieyi tulongokele muna sambu kina alandi a Kristu bavanga muna Yerusaleme?

¹⁶ Nkia mambu tufwete lomba muna sambu vava ayadi bekutubangikanga? Sungamena dio vo, alongoki a Yesu ke balomba ko vo bayambula bangikwa. Kadi batoma zaya e mvovo mia Yesu vo: “Avo bambangika, oyeno mpe bekunubangika.” (Yoa. 15:20) Alongoki awaya akwa kwikizi, balomba kwa Yave vo kasia “sungididi muna mavumisa” ma mbeni zau. (Mav. 4:29) Ediadi diasonganga vo alongoki ke basianga kaka sungididi muna lubangamu ko. Kadi bazaya wo vo o lubangamu lwalu ungunza lwalungisanga. Nze una Yesu kabalonga vo balombanga muna sambu, bazaya wo vo luzolo lwa Nzambi vangama kaka luvangama ‘ova ntoto’ kiakala nkia mambu ayadi balenda vova.—Mat. 6:9, 10.

¹⁷ Muna vanga luzolo lwa Nzambi, alongoki a Yesu basamba kwa Yave vo: “Sadisa  ntaudi zaku bazindalala vovela diambu diaku kuna unkabu wawonso.” Nkia mvutu Yave kabavana? Bibila kivovanga vo: “E fulu kina bakutakene kizakamene, yau awonso bazele ye mwand’avelela, bavovele diambu dia Nzambi kuna unkabu.” (Mav. 4:29-31) Ke vena diambu ko dilenda kakidila luzolo lwa Nzambi lwalembi vangama. (Yes. 55:11) Kiakala nkia nkaku yovo nkia nkuma mbeni zeto balenda kala wau, avo tusambidi kwa Nzambi, tukala ye ziku vo okutuvana nkuma mu kwamanana vovela e diambu diandi kuna unkabu wawonso.

18. Ampangi muna nkutakani ya Yerusaleme, adieyi bavanganga kwa muntu yo nkwandi?

¹⁸ Ke vavioka kolo ko e nkutakani yampa yakala muna Yerusaleme yawokela kikilu. Yalwaka vioka 5.000 ma wantu. d Kanele vo bakala ye fu ya kisi nsi yaswaswana, alongoki a Yesu bakala yo “ntima mosi yo nyindu mosi.” Bakala bayikakiana muna nyindu mosi ye kani dimosi. (Mav. 4:32; 1 Kor. 1:10) Mayingi bavanganga, ke balombanga kaka kwa Yave ko vo kasambula e ngolo zau. Basadisanga muntu yo nkwandi muna mwanda ye vava diavuwanga o mfunu bavananga lusadisu muna kinitu. (1 Yoa. 3:16-18) Muna bonga e nona, o nlongoki Yosefe ona wayikilwanga kwa antumwa vo Banaba, wateka ndambu a mpatu andi yo vana nzimbu zawonso mu sadisa awana batuka kwandá. Muna mpila yayi, badi zingila mu fikolo muna Yerusaleme muna kwamanana longoka mambu mayingi.

19. Ekuma Yave kavondela Anania yo Safira?

¹⁹ Anania yo Safira mpe bateka e mpatu au yo twasa nzimbu zau se lukau. Akazi awaya bavova vo batwasa nzimbu zawonso, kansi ‘basweka ndambu a nzimbu.’ (Mav. 5:2) Yave wavonda akazi awaya ke mu kuma kia sia ko vo, e nzimbu bavana zike, kansi kani diambi bakala diau ye bavuna. Ke ‘bavuna wantu ko, kansi Nzambi bavuna.’ (Mav. 5:4) Nze ampuki ana Yesu katumba, Anania yo Safira batokanenanga tambula o nkembo watukanga kwa wantu ke mu dienga dia Nzambi ko.—Mat. 6:1-3.

20. Adieyi Yave kevavanga vava tukumvananga lukau?

²⁰ O unu, ulolo wa Mbangi za Yave bevananga tukau twamvevo muna yikama e salu kia umbangi mu nza yawonso. Besonganga e fu kia kaya kina kiasongwa kwa alongoki akwikizi muna tandu kiantete muna Yerusaleme. Ke vena muntu ko okomekenuanga mu sadila ntangw’andi ye nzimbu muna yikama e salu kiaki. Yave ozolele vo twansadila muna ntim’a mvevo ke mu komekenua ko. (2 Kor. 9:7) Vava tuvananga lukau, Yave ke sianga kaka sungididi muna kina tuvene ko, kansi muna kani ditufididi mu vana. (Maku 12:41-44) Ke tuzolele kala nze Anania yo Safira ko yo yambula vo e fu kia loko yo tambula nkembo kiafila e salu kieto tusadilanga Nzambi. Kansi, nze Petelo, Yoane yo Banaba, tuzolele vo o zola muna Yave ye muna mfinangani zeto, kwafila e salu kieto tusadilanga Nzambi.—Mat. 22:37-40.