1. Sasila una wakalanga e lumbu kia Nkinzi a Pentekosti.

 E BALA-BALA za Yerusaleme zizele yo wantu, yau awonso mu kiese bena. a Ekolo mwisi utombokanga vana ziku dia tempelo, Anelevi mu yimbila bena mu kembelela Yave. (Nkunga 113 yakuna 118) Nanga beswaswanesanga e ndinga ekolo beyimbilanga, akaka bebonganga o nkunga, akaka bevutulanga. Nzenza zayingi zina mu Yerusaleme ana batukidi mu fulu yaswaswana nze Elame, Mesopotamia, Kapadokia, Ponto, Engipito ye Roma. b Ekuma bezidi? Ku nkinzi a Pentekosti bezidi, uyikilwanga mpe vo “lumbu kia mbongo antete.” (Ntalu 28:26) O nkinzi wau uvangamanga konso mvu mu songa e mfoko a nkutik’a masa ye lubantiku lwa nkutik’a witi. E lumbu kiaki kiakiese kikilu.

2. Nkia mambu mamfunu mavangama muna Pentekosti ya mvu wa 33 wa tandu kieto?

² Mu ngonde ya Mayu twina ya mvu wa 33 wa tandu kieto. Muna ola yavua, vabwidi diambu dina disivikisa wantu mu mvu miayingi. Vana vau, mazu matukidi kuna zulu “nze tembwa kiangolo,” yovo “mupepe.” O mazu mazele muna nzo ina 120 ma alongoki a Yesu balunganene. I bosi, diambu diasivi divangamene. Bamwene tubini tukedi nze tiya vana ntandu a ntu a konso nlongoki. c I bosi, alongoki “bazele yo mwand’avelela” yo yantika vovela mu ndinga za kinzenza. Vava alongoki bavaikidi muna nzo yo yantika mokena yo wantu bakala muna bala-bala za Yerusaleme, wantu awaya basivikidi kibeni, kadi “konso muntu ubawidi bevovelanga muna nding’andi.”—Mav. 2:1-6.

3. (a) E diambu diavangama muna Pentekosti ya mvu wa 33 wa tandu kieto, ekuma diakadila diamfunu muna lusansu lwa nsambil’aludi? (b) Nkia ngwizani ina vana vena longi dia Petelo ye mpila zasadilwa e “nsabi za kintinu”?

³ E diambu diavangama muna Pentekosti ya mvu wa 33, diamfunu kibeni, kadi i ntangwa yakubikwa Isaele ya kimwanda, i sia vo, nkutakani ya Akristu akuswa. (Ngal. 6:16) Vana ntandu, vava Petelo kamokena yo wantu muna lumbu kiakina, wasadila nsabi zantete muna nsabi  zitatu “za Kintinu.” Konso nsabi zazi, zadi ziula mwelo a malau mamfunu kwa buka ya wantu baswaswana. (Mat. 16:18, 19) E nsabi zantete, zasadisa kimana Ayuda ye minkwikila mia Kiyuda, batambulwila nsangu zambote yo kuswa muna mwand’avelela a Nzambi. d Muna mpila yayi, bakala ye lau dia kala muna buka kia Isaele ya kimwanda ye vuvu kia yala se atinu ye anganga muna Kintinu kia Masia. (Lus. 5:9, 10) I bosi, e lau diadi mpe diavewa kwa esi Samaria ye Esi Zula. O unu, adieyi Akristu balenda longoka muna mambu mamfunu mavangama muna Pentekosti ya mvu wa 33 wa tandu kieto?

4. Ekuma tulenda vovela vo, e nkutakani ina yayantika muna mvu wa 33 wa tandu kieto, yau ikwamanananga nungunuka yamu wau?

⁴ E nkutakani ya Kikristu vava yayantika, yakala ye tezo kia 120 ma alongoki, ana ‘bakutakana va fulu kimosi’ kuna suku dia ntandu yo kuswa muna mwand’avelela. (Mav. 2:1) O lutangu lwa awana bavubwa muna ntangwa yayina, lwakwamanana wokela yo lwaka mu tezo kia mafunda ye mafunda. Olwalu lwakala se lubantiku lwa nkubika ikwamanananga nungunuka yamu wau. Ozevo, e buka kia akala ye akento bevuminanga Nzambi, bena muna nkutakani a Kikristu o unu, i yau ‘besamunanga e nsangu zambote za Kintinu, mu nza yawonso muna umbangi kwa zula yawonso,’ vitila mbaninu yiza.—Mat. 24:14.

5. Nkia nsambu wantu betambulanga muna kutakana kumosi ye nkutakani ya Kikristu, kiakala muna tandu kiantete yovo unu?

⁵ E nkutakani ya Kikristu yadi kala se nto a lukasakeso lwa kimwanda, entete kwa Akristu akuswa i bosi kwa “mameme mankaka.” (Yoa. 10:16) Paulu wasonga luyangalalu lwandi muna lusadisu ampangi bevananga muna  nkutakani kwa muntu yo nkwandi, vava kasonekena Akristu kuna Roma vo: “Tima dia kunumona ngina diau, yanuvana lukau lwa kimwanda kimana nuasikila; yovo twakasakesa muntu yo nkwandi, konso muntu muna lukwikilu lwa nkwandi, o lweno yo lwame.”—Roma 1:11, 12.

6, 7. O unu, aweyi nkutakani ya Kikristu ilungisilanga e salu Yesu katuvana kia sila umbangi kwa zula yawonso?

⁶ O unu, e nkutakani ya Kikristu ina ye makani mamosi ye nkutakani ya tandu kiantete. Yesu wavana salu kiampasi kwa alongoki andi, kansi e salu kiaki mpe kitwasanga kiese kiayingi. Wabavovesa vo: “Nuenda, nuakitula wantu a zula yawonso se alongoki, nubavubila muna nkumbu a Se yo Mwana yo mwand’avelela, nubalonga balunda o mambu mawonso inukanikini.”—Mat. 28:19, 20.

⁷ O unu, e mbangi za Yave besalanga e salu kiaki kia samuna e nsangu zambote. Kalukatikisu ko vo, diampasi dikalanga mu samuna e nsangu zazi kwa wantu bevovanga e ndinga zaswaswana. Kansi, Mbangi za Yave bevaikisanga e nkanda misasilanga e Bibila mu vioka 1.000 dia ndinga. Avo olungananga ntangwa zawonso muna tukutakanu twa Kikristu yo sala e salu kia samuna nsangu za Kintinu yo kitula wantu se alongoki, kieleka kuma yayingi una yau mu kala ye kiese. Kadi una muna buka kiakete kia awana bena ye lau mu nza yawonso dia sila nkumbu a Yave umbangi una ufwene.

8. Nkia lusadisu tutambulanga muna nkutakani a Kikristu?

⁸ Yave wakubika kintwadi kia wan’a ngudi mu nza yamvimba, muna kusadisa wakwamanana zizidila ye kiese mu lumbu yayi yampasi. Paulu wasonekena Akristu Ayibere vo: “Yambula twayinduziananga kimana twasikamesa o zola ye mavangu mambote kwa muntu yo nkwandi, ke tuyambula kutakana ko, nze i fu kia ankaka, kansi tukasakesanga muntu yo nkwandi, yo siamanana wo vanga, musungula wau tumwene vo e lumbu mu finama kaka kina.” (Ayib. 10:24, 25) E nkutakani a Kikristu i nkubika Yave kavanga muna kukasakesa kimana ngeye mpe wakasakesa akaka. Kwamanana finama  mpangi zaku za kimwanda, kuyambula kwenda mu tukutakanu twa Kikristu ko.

9, 10. Aweyi mpangi zankaka bekukivaninanga emvimba mu samuna nsangu zambote kwa awana bevovanga ndinga zankaka?

⁹ Yindula e kiese bamona e buka kiakina kia Ayuda ye minkwikila mia Kiyuda, muna Pentekosti ya mvu wa 33 wa tandu kieto. Nanga ndonga muna awana bakala muna Yerusaleme muna ntangwa yayina, vakala ye ndinga ina yau awonso bavovanga, dilenda kala Kingerekia yovo Kiyibere. Kansi, owau “konso muntu ubawidi [alongoki] bevovelanga muna nding’andi.” (Mav. 2:6) Kieleka, owila nsangu zambote muna nding’au ya kingutukila, diasimba kikilu e ntima mia wantu awaya. Dialudi vo, o unu, Akristu ke bena ye lau diavova ndinga za kinzenza ko mu mpila yasivi. Kanele vo i wau, mpangi zayingi bekukivananga emvimba mu samuna nsangu za Kintinu kwa wantu a zula yawonso. Mu nkia mpila? Mpangi zankaka belongokanga ndinga zampa mu yikama nkutakani za ndinga zozo muna zunga kiau. Ankaka nkutu beyalukanga yo kwenda sadila mu nsi zankaka. Nkumbu miayingi wantu bevovanga e ndinga zazi betoma sivikanga e ngolo mpangi zeto bevanganga muna longoka e ndinga zau.

¹⁰ Tala e nona kia mpangi Christine ona walongoka nding’a guzerate kumosi ye mpangi nsambwadi zankaka. Vava kawanana ye nkento mosi wakala nkwandi a salu ona wavovanga ndinga yayi, mpangi Christine wankayisila muna nding’andi. O nkento ndioyo wasivika kibeni yo vava zaya e kuma mpangi Christine kavangilanga e ngolo za longoka nding’a Guzerate ina vo yampasi. Mpangi Christine wasadila e lau diadi muna kunsila umbangi. O nkento ndioyo wavova vo: “Ngina ye ziku vo, diambu diamfunu luna diau muna kumpovesa.”

11. Nki kilenda kutusadisa mu kala twakubama mu samuna e nsangu za Kintinu kwa wantu bevovanga ndinga zankaka?

 ¹¹ Dialudi vo ke yeto awonso ko tulenda longoka ndinga yampa. Kansi, tulenda kala twakubama mu samuna e nsangu za Kintinu kwa wantu bevovanga ndinga zankaka. Mu nkia mpila? Muna sadila aplicativo JW Language^® yo longoka e mpila olenda kayisila o wantu muna ndinga zau zakingutukila. Olenda longoka mpe miaka mvovo muna sikamesa luzolo lwa wantu awaya. I bosi, olenda kubasonga nzil’eto ya internete jw.org yo kubasonga e video ye nkanda mina muna nding’au. Avo tusadidi e salanganu yayi muna salu kieto kia umbangi, tumona e kiese kina ampangi zeto muna tandu kiantete bamona vava wantu ana batuka muna nsi za kinzenza basivika wau bawila e nsangu zambote “konso muntu . . . muna nding’andi.”

12. (a) Aweyi ungunza wa Yoele wasongela e sivi diavangama muna Pentekosti ya mvu wa 33 wa tandu kieto? (b) Ekuma alongoki a Yesu bavingidilanga e ndungan’a ungunza wa Yoele muna tandu kiantete?

¹² “Petelo otelamene” muna vovana ye ulolo wa wantu batuka mu nsi zayingi. (Mav. 2:14) Petelo wasasila kwa wantu awonso bakala ye luzolo lwa wá vo, o lukau lwa vova ndinga zayingi muna mpila sivi Nzambi wavana lo muna lungisa ungunza wa Yoele uvovanga vo: “Ibungula mwand’ame kwa wantu a mpila zawonso.” (Yoe. 2:28) Vitila katomboka kuna zulu, Yesu wavovesa alongoki andi vo: “Se yalomba kwa Se kanuvana nsadisi ankaka” ndiona kayikila vo “mwanda.”—Yoa. 14:16, 17.

13, 14. Aweyi Petelo kavangila e ngolo mu simba e ntima mia awana banwanga? Aweyi tulenda kuntanginina?

¹³ Muna fokola e longi diandi, Petelo wavova ye ziku kiawonso vo: “E nzo a Isaele yawonso nutoma dio zaya vo Yesu ndiona nuavondela vana nti, o Nzambi wankitwidi se Mfumu ye Kristu.” (Mav.  2:36) Dialudi vo, ayingi muna awana bawanga Petelo ke bamona lufwa lwa Yesu ko vana nti ampasi. Kansi, wau vo Ayuda bakala, ngielele bakala yau muna lufwa lwa Yesu Kristu. Kana una vo iwau, Petelo wamokena ye akwandi Ayuda muna luzitu yo vava simba e ntima miau. Petelo kakala ye kani dia kubatumba ko, kansi kubasadisa kimana baviluka e ntima. Nga nkangu wakendalala vava bawa mvovo mia Petelo? Ve, yau awonso ‘bayangama e ntima’ yo yuvula vo: “Adieyi tufwete vanga?” Kieleka, e mpila ina Petelo kavovela yasimba kibeni e ntima miau yo kubasadisa mu viluka e ntima.—Mav. 2:37.

¹⁴ Nze Petelo, yeto mpe tulenda vanga mawonso mu simba e ntima mia wantu. Muna salu kia umbangi, ke dina mfunu ko mu vava singika konso ngindu zabendomoka muntu kena zau. Kansi, diambote mu sianga e sungididi muna mambu mana oyau yo yeto tukwikilanga. Avo tuvangidi wo, tulenda mokena yau kuna ndekwa muna sadila e Diambu dia Nzambi. Nkumbu miayingi, diasazu dikalanga kwa akwa luzolo lwambote, mu tambulwila e ludi tusamunanga avo tusadidi e ndekwa zazi.

15. (a) Adieyi Petelo kavovesa Ayuda ye minkwikila mia Kiyuda? Nkia nluta diatwasa? (b) Ekuma tulenda vovela vo e ndonga yawá e nsangu zambote muna Pentekosti bafwana bakala muna vubwa?

¹⁵ Muna lumbu kia Pentekosti ya mvu wa 33 wa tandu kieto, Petelo wavovesa Ayuda ye minkwikila mia Kiyuda vo: ‘Nuviluka e ntima, yambula konso muntu mu yeno kavubwa.’ (Mav. 2:38) Muna kuma kiaki, tezo kia 3.000 ma wantu bavubwa, nanga muna mayanga ma Yerusaleme yovo lukufi. e Nga babaka nzengo zazi lembi teka yindula? Nga lusansu lwalu lusonganga vo alongoki a Bibila yovo wan’a Mbangi za Yave, bafwete vubwa mu nzaki  zawonso lembi teka kubama? Ve. Sungamena vo Ayuda ye minkwikila mia Kiyuda, ana bavubwa muna Pentekosti ya mvu wa 33 wa tandu kieto, batoma longokanga e Diambu dia Nzambi ye bakala muna zula kiakiyekola kala kwa Yave. Vana ntandu, basonganga vema kwau, kadi akaka muna yau bavanga nkangalu mianda mu kwiza muna lukutakanu lwalu. Wau vo batambulwila e ludi kiamfunu mu kuma kia fulu kia Yesu muna ndungan’a kani dia Nzambi, bafwana bakala muna kwamanana sadila Nzambi, kansi, owau se alandi a Kristu ana bavubwa.

16. Aweyi Akristu muna tandu kiantete basongela e fu kia kaya?

¹⁶ Kieleka, Yave wasambula kikilu e buka kiakina. Bibila kivovanga vo: ‘Awonso ana bakituka minkwikizi kumosi bakala, basadilanga ntwadi e lekwa yawonso bakala yau, bateka mavua mau ye salanganu yau, bakayanesa kwa awonso e nzimbu babaka, mun’owu wa nsatu za konso muntu.’ f (Mav. 2:44, 45) Kalukatikisu ko vo, Akristu akieleka o unu bazolele tanginina o zola ye fu kia kaya bakala kiau e mpangi zazi.

17. Nkia mambu muntu kafwete lungisa muna vubwa?

¹⁷ Bibila kisonganga vo vena ye mambu mayingi muntu kafwete lungisa vitila kakiyekola yo vubwa. Kafwete vua zayi wa Diambu dia Nzambi. (Yoa. 17:3) Kafwete songa lukwikilu yo viluka kieleka o ntima yo soba e mpila zingu kiandi. (Mav. 3:19) I bosi, kafwete vutuka kwa Yave yo zingila e ngwizani yo luzolo lwa Nzambi. (Roma 12:2; Efe. 4:23, 24) Avo muntu olungisi mambu mama mawonso, okukiyekolanga kwa Nzambi muna sambu yo vubwa.—Mat. 16:24; 1 Pet. 3:21.

18. Nkia lau bena diau alongoki a Kristu ana bavubwa?

¹⁸ Nga u nlongoki a Yesu Kristu ona wakiyekola yo vubwa? Avo i wau, vutulanga matondo muna lau una diau. Alongoki a Yesu muna tandu kiantete batambula mwand’avelela, ngeye mpe olenda tambula nkum’a Yave muna samuna nsangu zambote una ufwene yo vanga luzolo lwandi.