•  Aweyi Mbangi za Yave bezayilanga vo nkinzi kingandi wambote yovo wambi?

•  Wau vo Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi miankaka ko, nga diadi disongele vo ke bezolanga yitu yau ko?

•  Nga Mbangi za Yave besimanga akaka mu kembelela miaka nkinzi?

 E Mbangi za Yave befimpanga muna Bibila vitila babaka e nzengo kana vo bekembelela nkinzi kingandi yovo ve. Avo babakwidi vo e nkinzi kingandi nkanikinu mia Bibila ukululanga, ke bekembelanga wo ko. Kansi, muna diambu ditadidi nkinzi miankaka, konso Nkristu kafwete baka nzengo yandi kibeni, kafwete vanga ngolo ‘kimana kakala ye ntona zambote vana ndose a Nzambi ye wantu.’—Mavangu 24:16.

 Vitila babaka e nzengo, Mbangi za Yave bekukiyuvulanga yuvu ilende. a

•   Nga nkinzi wau ngwizani wina ye malongi ma luvunu?

   Bibila kilonganga vo: “‘Nuvaika vana bena, nubavambuka,’ u kavovele Yave, ‘nuyambula simba lekwa kiafunzuka; mono ikunutambula.’”—2 Korinto 6:15-17.

   Muna kuyivambula emvimba ye malongi mambi, i sia vo, mana ke mena ngwizani ko ye mana Bibila kilonganga, Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi ko mina ye mambu malende:

   Nkinzi miatuka muna malongi yovo nzambi za luvunu. Yesu wavova vo: “Yave wa Nzambi aku kaka ofwete sambila, yandi kaka ofwete sadila e salu kiavauka.” (Matai 4:10) Muna kuma kiaki, Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi a Noele ko, Nduta ye nkinzi a Primeiro de Maio, kadi e nkinzi miami mina ngwizani ye nsambil’a luvunu. Mbangi za Yave ke bekembelanga mpe nkinzi milende ko:

  •  Kwanzaa. Mun’owu wa Enciclopédia de Estudos Negros, nkumbu Kwanzaa “mu nding’a Suaíli yatuka, i sia vo, matunda ya kwanza, ina ye nsasa vo ‘bundu yantete.’ Ediadi disongele vo nkinzi wau watuka muna nkinzi antete wankutika uyikwanga muna lusansu lwa Africa.” Wantu ankaka ke bebadikilanga nkinzi wau ko vo nkinzi a dibundu. Kansi, o nkanda Enciclopédia Africana utezanesanga wo ye nkinzi a esi Africa vava batambikanga bundu yantete kwa zinzambi ye kwa akulu muna kubavutula matondo.” Ukudikilanga mpe vo: “E ndombe za esi America bekembelanga mpe o nkinzi kwanzaa muna vutula matoko kwa akulu au mu kuma kia nsambu betambulanga.”

  •  Festival da Lua ou Festival do Meio do Outono. Nkanda Dicionário de Feriados, Festivais e Celebrações do Mundo uvovanga vo: “Nkinzi wau ukembelelwanga muna zitisa nzambi a nkento a ntangwa. Muna nkinzi wau, akento befukamanga vana ntadisi a nzambi a nkento a ntangwa.”—Religions of the World—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.

  •  Noruz (Nowruz). O nkanda United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, (Unesco) uvovanga vo: “O nkinzi wau mu dibundu dia zoroastre watuka, i kimosi muna lumbu yavauka ya manaka ma zoroastre. . . . Muna lumbu kia Noruz muna midi, bekembelanga e mvutuka Mwand’a Midi una uyikilwanga mpe vo Rapithwin. Beyindulanga vo Mwand’a Midi unatwanga kwa Mwand’a nsungi a kiozi muna nsi a ntoto muna kingolo yo vutuka muna midi muna lumbu kia Noruz, mun’owu wa lusansu lwa zoroastriana.”

  •  Nkinzi a Yalda (Shab-e Yalda). Mun’owu wa nkanda Sufism in the Secret History of Persia, nkinzi a solstício de inverno (fuku usundidi o lá muna mvu) ukembelwanga muna nsungi a kiozi, ngwizani wina ye nsambil’a Mitra wa nzambi a ntemo. Bekwikilanga mpe vo nkinzi wau ngwizani wina ye nsambil’a nzambi za ntangwa za esi Roma ye Mingerekia. b

  •  Lumbu kia Vutula Matondo (Dia de Ação de Graças). Nze i nkinzi a Kwanzaa, o nkinzi wau mu nkinzi miankulu watuka, bakembelanga nkinzi wau muna nsungi a nkutika muna songa o zitu kwa zinzambi. Kuna kwalanda e nkinzi miami miakoteswa muna mabundu ma Kikristu kia kimpangila.”—A Great and Godly Adventure—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

   Nkinzi miatuka muna mambu ma kimbanzikila yovo kwikila muna malau. Bibila kivovanga vo awana ‘bayalanga meza mu kuma kia nzambi a Malau’ Yave babembolanga. (Yesaya 65:11) Muna kuma kiaki, Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi milende ko:

  •  Nkinzi a Ivan Kupala. O nkanda The A to Z of Belarus, uvovanga vo: “Mun’owu wa ngindu za wantu, o nsema uvaikisanga nkum’andi wasivi, avo muntu nkwa unkabu yo kala ye lau, olenda vua nkuma wau.” Kuna lubantiku, awana bakembelanga nkinzi wau ke bakwikilanga muna Kristu ko. bakembelanga solstício de verão (lumbu kisundidi o lá muna mvu). Kansi, nkanda Encyclopedia of Contemporary Russian Culture, uvovanga vo: “Vava wantu awaya batambulwila kota muna dibundu dia Kikristu kia kimpangila, o nkinzi wau wabundakeswa yo nkinzi a Dibundu [nkinzi a Yoane wa Mvubi (“dia do santo” João Batista)].”

  •  Nkianzi a Bwanana (Bwanana dia esi China yovo esi Corea). O nkanda Mooncakes and Hungry Ghosts—Festivals of China uvovanga vo: “Muna kolo kiokio, esi nzo, akundi ye yitu betoma tokanenanga e diambu ditadidi vua nsambu, vana zitu kwa zinzambi ye kwa mianda yo lomba vo mvu wampa wa twasa e nsambu.” Diau dimosi mpe muna bwanana dia esi Corea, “besambilanga akulu au, beyinganga mianda miambi, lomba e nsambu mu mvu wampa yo tesa ngombo mu vava zaya e mambu mekwiza mu mvu wampa.”—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

   Nkinzi miatuka muna longi dia moyo ulembi fwanga. Bibila kitoma songanga vo moyo fwa ufwanga. (Yezekele 18:4) Muna kuma kiaki, Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi milende ko, kadi misayanesanga e longi dia moyo ulembi fwanga:

  •  Lumbu kia Awana Bafwa. O nkanda New Catholic Encyclopedia uvovanga vo: “Muna lumbu kiaki, o wantu beyindulanga awana bafwa.” Ukudikilanga mpe vo: “Tuka muna mvu wa 500 wa tandu kieto yakuna mvu wa 1500 wa tandu kieto, wantu ayingi bakwikilanga vo muna lumbu kiokio e mioyo miakalanga kuna kombelo (purgatório) miavaikilanga awana babavanga e mbi vava bakala o moyo. E mioyo miomio miavaikanga nze nkuya, ndoki, yula ye mpila zankaka.”

  •  Nkinzi a Qingming (Ching Ming) ye nkinzi a Matebo (Festival dos Fantasmas Famintos). E nkinzi miami miole mikembelelwanga muna zitisa akulu. O nkanda Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals uvovanga vo: “Muna nkinzi a Qingming, wantu beyokanga madia, malavu ye nzimbu kimana awana bafwa balembi mona nzala, lembi mona vuina yovo kondwa nzimbu.” O nkanda wau ukudikilanga vo: “Muna nkinzi a Matebo (Festival dos Fantasmas Famintos), musungula muna fuku una e ngonde ikalanga yamvimba, awana bekembelelanga nkinzi wau beyindulanga vo awana bafwa balenda mokena ye awana bena o moyo lutila fuku wankaka. Ozevo, bafwete vanga mawonso muna vuvika awana bafwa yo zitisa akulu.

  •  Nkinzi a Chuseok. O nkanda The Korean Tradition of Religion, Society ye Ethics uvovanga vo muna nkinzi wau wantu “betambikanga tukau twa madia, vinyu kwa awana bafwa.” Tukau twatu tusonganga vo “bekwikilanga vo moyo ukwamanananga zinga avo nitu ifwidi.”

   Nkinzi mina e ngwizani ye mpandu. Bibila kivovanga vo konso muntu “otá ngombo, vanga mavangu ma nkisi, sasila sinsu, ndoki, yovo muntu ovandila nkwandi nkisi yovo vava ngang’a matombola yovo ngang’a ngombo yovo muntu ovavanga mokena yo mafwa . . . wangemi kuna kwa Yave.” (Nsiku 18:10-12) Muna venga emvimba mavangu mawonso ma mpandu nze astrologia yovo tá ngombo, Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi wa Halloween ko yovo nkinzi milende:

  •  Bwanana dia esi Tamil ye Cingalês. “Muna nkinzi wau bevanganga mambu ma kisi nsi . . . mankaka muna mambu mama i fimpa lekwa ya zulu (astrologia) muna twasa e nsambu.—Encyclopedia of Sri Lanka.

  •  Nkinzi wa Songkran (Bwanana dia esi Tailandia). “Nkumbu a nkinzi wau wa esi Asia, yatuka muna mvovo sânscrita una ye nsasa vo ‘vioka.’ Nkinzi wau usonganga una ntangwa iviokelanga muna buka kia ntetembwa za zodiacal de Áries.”—Food, Feasts, and Faith—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

   Nkinzi mina muna Nsiku a Mose mina miafokoka vava Yesu katambika moyo andi. Bibila kivovanga vo: “Kristu i mbaninu a Nsiku.” (Roma 10:4) Akristu yamu wau bevuanga nluta muna Nsiku a Mose wavewa kwa Aneyisaele kuna nz’ankulu. Kansi, Akristu ke bekembelelanga nkinzi mia Nsiku wau ko, musungula mina miyikanga e ngiza Masia, kadi Akristu bekwikilanga vo Yesu wayiza kala. Bibila kivovanga vo: “O mambu mama i kini kia mana mekwiza, kansi e ziku kia mambu mama i Kristu.” (Kolosai 2:17) Mu kuma kia mambu mama ye mu kuma kia sia vo e mambu mevangamanga muna nkinzi miami ke mekalanga ngwizani ko ye Bibila, Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi milende ko:

  •  Nkinzi a Hanuká. Wantu bekembelanga nkinzi wau mu yindula e nsunzula yazole a tempelo ya Ayuda kuna Yerusaleme. Kansi Bibila kivovanga vo Yesu wakituka Ngang’ambuta muna “saba [yovo tempelo] kianene ye kiambote, kina ke kiavangilwa muna moko ko, i sia vo, ke ya nsema wau ko.” (Ayibere 9:11) Kuna kwa Akristu, e tempelo ya kimwanda yavinga vana fulu kia tempelo yakala muna Yerusaleme.

  •  Nkinzi a Rosh Hashaná (Bwanana dia Ayuda). I lumbu kiantete kia mvu muna manaka ma Ayuda. Kuna nz’ankulu, wantu bavananga tukau kwa Nzambi muna nkinzi wau. (Ntalu 29:1-6) Kansi, Yesu wa Masia, ‘wasukisa e kimenga yo lukau.’ Muna kuma kiaki, Nzambi ke tondanga diaka yimenga yayi ko.—Daniele 9:26, 27.

•   Nga nkinzi wau ukasakesanga kintwadi kia mabundu?

   Bibila kilonganga vo: “Nkia ngwizani ina vana vena munkwikizi ye mundembi-kwikila? Nkia ngwizani ina e tempelo a Nzambi ye teke?”—2 Korinto 6:15-17.

   Mbangi za Yave bevanganga ngolo mu zingila mu luvuvamu yo wantu awonso yo zitisa nswa wa konso muntu wasola mana kekwikila. Kansi, ke bekembelelanga nkinzi ko mikasakesanga kintwadi kia mabundu nze muna nona ilende.

   Nkinzi mizitisanga mfumu a dibundu yovo nkinzi mikutakesanga wantu a mabundu maswaswana basambila vamosi. Kuna nz’ankulu, vava Nzambi kafila nkangu andi muna nsi ina wantu basambilanga nzambi zaluvunu, Yave wabavovesa vo: “Kufwete kanga e kangu yo yau ko ngatu ye nzambi zau. . . . Avo osadidi e nzambi zau, ediadi dikala se sokolo kwa ngeye.” (Luvaiku 23:32, 33) Muna kuma kia nkanikinu wau, Mbangi za Yave ke bekembelanga nkinzi milende ko:

  •  Nkinzi a Loy Krathong. Muna nkinzi wau wa esi Tailandia, “wantu bevanganga pidi ya makaya yo sia mo vela ye ndumbu yansunga, i bosi, betubanga e pidi yayi muna nkoko. Wantu bekwikilanga vo e pidi yayi inatanga o kondwa kwa nsambu. Kansi muna vova e ludi, wantu bevanganga nkinzi wau Buda bekembelelanga.”—Encyclopedia of Buddhism.

  •  Nkinzi a lumbu kia luviluku lwa ntima, (Dia Nacional do Arrependimento). Mosi muna asadi a luyalu wayika muna zulunalu ya Papua-Nova Guiné vo wantu bekembelelanga nkinzi wau, bekwikilanga yo lemvokela nkanikinu mia lukwikilu lwa Kikristu.” Wavova mpe vo, okembelela nkinzi a lumbu kia luviluku lwa ntima, disadisanga mu sayanesa “nkanikinu mia Kikristu mu nsi.”

  •  Nkinzi a Vesak. “E kiaki i lumbu kisundidi vauka muna dibundu dia Buda, wantu bekembelelanga luwutuku lwa Buda, ntemo andi ye lufwa lwandi yovo ndwaka andi vana fulu kiavauka (Nirvana).”—Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.

   Nkinzi miatuka muna nsambila, kansi ke mina ngwizani ko ye malongi ma Bibila. Yesu wavovesa afidi a mabundu vo: “Nuvezele diambu dia Nzambi mu kuma kia kisi nsi kieno.” Wavova mpe diaka mu kuma kiau vo e nsambil’au ya nkatu, kadi e ‘malongi mau mu nkanikinu mia wantu matukanga.’ (Matai 15:6, 9) Wau vo Mbangi za Yave betoma zitisanga dina Yesu kavova, ke bekembelanga nkinzi mia mabundu ko, nze emi milende:

  •  Nkinzi a Epifania (Timkat, Dia de Reis yovo Dia dos Três Reis Magos). O wantu bekembelanga e lumbu kina afimpi a ntetembwa bakingula Yesu yovo lumbu kia luvubu lwandi. Muna nkinzi wau mwakoteswa nkinzi mia nsungi a sivu mina ke miakala mia Kikristu ko kimana miakituka mia Kikristu. E nkinzi miami miazitisanga nzambi za maza mekukulanga, za nkoko ye nto.” (The Christmas Encyclopedia) Timkat i nkinzi ufwananene ye nkinzi wau, watuka muna “kisi nsi kia akulu.”—Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World.

  •  Nkinzi a Ntombok’a Mwenze Maria (Festa da Assunção de Nossa Senhora). Muna nkinzi wau, wantu bekembelelanga e longi dia sia vo Maria wa ngundi a Yesu watomboka kuna zulu muna nitu a kinsuni. E nkanda Religion and Society—Encyclopedia of Fundamentalism uvovanga vo: “Akristu a tandu kiantete ke bazaya e longi diadi ko ye ke dina muna Bibila ko.”

  •  Nkinzi a Imaculada Conceição. E nkanda Nova Enciclopédia Católica uvovanga vo: “E Bibila ke kilonganga ko vo Maria kakala ye sumu ko vava kayimita Yesu . . . E longi diadi dibundu wasoka dio.

  •  Nkinzi a Mina Nsoki (Quaresma). E nkanda Nova Enciclopédia Católica uvovanga vo: “Ekolo kiaki kia kendalala yo mina nsoki kiasikidiswa muna “tandu kiayá,” vioka 200 za mvu vava Bibila kiafokolwa sonekwa. Mu kuma kia lumbu kiantete kia mina nsoki, nkanda wau uvovanga: “E fu kia vana ntoto ampolo kwa mikwikizi muna lumbu kia Tatu kia Ntoto Ampolo (Quarta-Feira de Cinzas), kiasayana mu nza yawonso tuka muna Sínodo ya Benevento muna mvu wa 1091.”

  •  Nkinzi a Meskel. O nkanda the Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World uvovanga vo: Muna nkinzi wowo esi Etiopia “bekwikanga ziku diampwena dia tiya yo kina ekolo bezietanga e ziku mu kembela e lumbu kiasololwa e Kuluzu Diakieleka (e kuluzu diakomwa Kristu).” E mvovo mina muna parênteses i miau. Kansi, e Mbangi za Yave ke besadilanga kuluzu ko muna nsambil’au.

•   Nga e nkinzi miomio wantu, nkubika yovo sinsu kia nsi mitundidikanga?

   Bibila kilonganga vo: “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Wasibwa o muntu obunda e vuvu muna mpasi muntu, ona oyekamene muna nkum’a wantu, ana bena vo ntima miau miayambula Yave.’”—Yeremiya 17:5.

   Mbangi za Yave bezitisanga wantu ankaka yo samba muna wete diau. Kansi ke bekembelanga nkinzi milende ko:

   Nkinzi misanisinanga mfumu a luyalu yovo muntu ankaka a mfunu. Bibila kivovanga vo: “Muna wete dia yeno kibeni, nuyambula bunda e vuvu kwa mpasi muntu, ona una vo fulumwinu kia mazunu mandi kwandi. Nkia nluta kalenda twasa?” (Yesaya 2:22) Ozevo, Mbangi za Yave ke bekembelelanga lumbu kia luwutuku lwa Ntinu ko yovo lwa Ntinu ankento.

   Nkinzi mikembelelanga sinsu kia nsi (bandeira). Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi a sinsu kia nsi ko yovo lumbu kia Bandeira. Ekuma? Kadi Bibila kivovanga vo: “Nuyikeba muna teke.” (1 Yoane 5:21) O unu wantu ankaka ke bebadikilanga sinsu kia nsi ko vo teke yovo lekwa kia nsambila. Kansi Carlton Hayes wa nkwa ngangu wavova vo: “E bandeira i sinsu kisundidi kia lukwikilu ye i lekwa kifwete sambilwa.”

   Nkinzi mitundidikanga asantu. Adieyi diavangama vava muntu mosi wazitisanga Nzambi kavumbamena Petelo? Bibila kivovanga vo: “Petelo untelamese, ovovele vo: “Telama; mono mpe i mpasi muntu.” (Mavangu 10:25, 26) Wau vo Petelo ye antumwa zankaka ke batambulwila vumbamenua ko, Mbangi za Yave mpe ke bekembelelanga e nkinzi ko mitundidikanga wantu bebadikilwanga vo asantu, nze nkinzi milende:

  •  Lumbu kia Asantu Awonso. O nkanda Nova Enciclopédia Católica uvovanga vo: “O nkinzi wau ukembelwanga muna zitisa asantu awonso . . . E tuku dia nkinzi wau ke dizayakene ko.”

  •  Nkinzi a Mfumu Anketo Guadalupe (Festa de Nossa Senhora de Guadalupe). Muna nkinzi wau bekembelanga “santa padroeira kuna México.” Akaka bekwikilanga vo i Maria wa ngundi a Yesu. Bekwikilanga mpe vo wamoneka muna mpil’e sivi kwa mvati a mpatu muna mvu wa 1531.—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

  •  Nkinzi a Lumbu kia Nkumbu (Dia Onomástico). O nkanda Celebrating Life Customs Around the World—From Baby Showers to Funerals, uvovanga vo: “O nkinzi a lumbu kia nkumbu ukembelelanga santu mosi ona e nkumbu andi uvewangwa kwa yindende muna lumbu kia luvubu yovo crisma.” O nkanda ukudikilanga vo: “Muna lumbu kiakina o wantu bevanganga mambu mena ngwizani ye dibundu.”

   Nkinzi mia buka ya tuyalu yovo yimvuka yankaka. Bibila kivovanga vo: “O tinina kwa Yave disundidi o wete ke mu sia vuvu kwa wantu ko.” (Nkunga 118:8, 9) Mbangi za Yave ke bekembelelanga lumbu kia Akento ko (Dia da Mulher) ye lumbu kia Aleke (Dia da Juventude), kadi itundidikanga buka ya tuyalu. Mbangi za Yave bena ye vuvu vo Yave kaka ofokola mpasi za wantu. Muna kuma kiaki mpe Mbangi za Yave ke bekembelanga lumbu kiafokolwa ubundu ko (Dia da Abolição da Escravidão) yovo nkinzi mifwananene ye miami. Kansi, bekwikilanga vo Kintinu kia Nzambi kaka kifokola e fu kia sia mpambula.—Roma 2:11; 8:21.

•   Nga nkinzi wau utundidikanga zula yovo kanda dimosi lutila nsi yovo makanda mankaka?

   Bibila kilonganga vo: “Nzambi ke sianga mpambula ko, kansi muna zula yawonso, ndiona okumvumina yo vanga mambu mansongi otondwa kwa yandi.”—Mavangu 10:34, 35.

   Mbangi za Yave zayingi bezolanga e nsi bawutukila, kansi ke bekembelelanga nkinzi ko mitundidikanga nkangu yovo makanda kingani nze emi milende.

   Nkinzi mikembelelanga masoladi. Vana fulu kia yikama vita, Yesu wavovesa alongoki andi vo: “Nukwamanana zola e mbeni zeno yo samba mu kuma kia awana bekunubangikanga.” (Matai 5:44) Muna kuma kiaki, Mbangi za Yave ke bekembelelanga nkinzi ko mitundidikanga masoladi kumosi ye lumbu ya nkinzi ilende:

  •  Nkinzi wa Lumbu kia Anzac (Dia de Anzac). “O mvovo ‘Anzac’ una ye nsasa vo “Masoladi ma Austrália ye ma Nova Zelândia.” Kuna kwalanda, e lumbu kia Anzac kiakituka se lumbu kia yindula masoladi mana mafwa muna vita.”—Historical Dictionary of Australia.

  •  Nkinzi a lumbu kia Veteranos de Guerra (Dia da Lembrança ou Memorial Day). Nkinzi wau usanisinanga “makesa (veteranos das forças armadas) ye awana bafwa muna vita za nsi au.”—Encyclopædia Britannica.

   Nkinzi misanisinanga lusansu yovo kimpwanza kia nsi. Yesu wavova mu kuma kia alandi andi vo: “Ke ba nza ko, wauna omono kinina wa nza ko.” (Yoane 17:16) Mbangi za Yave beyangalelanga longoka mambu matadidi tusansu twa zula, kansi ke bekembelanga nkinzi milende ko:

  •  Nkinzi a Lumbu kia Austrália. O nkanda Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, uvovanga vo nkinzi wau usanisinanga “e lumbu kina Grã-Bretanha batelamesa sinsu kia nsi (bandeira) muna mvu wa 1788 yo yantika yala Austrália.”

  •  Lumbu kia Guy Fawkes. Muna nkinzi wau “beyindulanga e lumbu kina Guy Fawkes ye minkwikizi miankaka mia Katolika bavava vonda Rei Jaime I ye awana bakala muna Parlamento Inglês muna mvu wa 1605, kansi kani diau diafunga.”—A Dictionary of English Folklore.

  •  Lumbu kia Kimpwanza. Muna nsi zayingi, ekiaki “i lumbu wantu bekembelanga e lumbu babaka kimpwanza.”—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

•   Nga o nkinzi wau ufilanga wantu mu vanga mambu mambi?

   Bibila kilonganga vo: “E ntangwa nuaviokesa muna vanga e zolela ya wantu a nza yafwana, vava nuakivananga muna mavangu mansoni, zolela yambi, nkolwa, nkinzi mialuta tezo, nua vinyu ayingi ye nsambila za teke zangemi.”—1 Petelo 4:3.

   Mbangi za Yave belemvokelanga nkanikinu wau, muna kuma kiaki, ke bekuyisianga mu nkinzi mialuta tezo ko yo nua malavu mayingi mankolwa. Kansi bezolanga kala vamosi ye akundi au ye muna kolo kiokio balenda baka nzengo za nua malavu mankolwa muna tezo yovo lembi mo nua. Mbangi za Yave bevanganga ngolo mu lemvokela luludiku lwa Bibila luvovanga vo: “Kana nudia, kana nunua, konso mana nuvanga, nuvangila mawonso muna nkembo a Nzambi.”—1 Korinto 10:31.

   Muna kuma kiaki, Mbangi za Yave ke bekembelanga nkinzi a carnaval ko yovo mina mifwananene yo nkinzi wau, mina minungununanga mavangu mesimwanga muna Bibila. Wankaka muna nkinzi wau i Pureme una vo i nkinzi a Ayuda. Nkinzi wa Pureme wakembelelanga luvevoko lwa Ayuda muna tandu kiatanu vitila tandu kieto. Nkanda Essential Judaism uvovanga vo unu nkinzi a Pureme wafwanana yo “nkinzi a Mardi Gras wa Ayuda yovo Carnaval.” Muna nkinzi wau wantu bevuatilanga mu mpila yankaka, (akala bevuatanga nze akento) kolwa malavu yo vanga ulolo wa mazu.

 Ve! Bibila kikutulonganga vo twazolanga yo zitisa yitu yeto kana nkutu vo mu dibundu diankaka besambilanga. (1 Petelo 3:1, 2, 7) Avo Mbangi a Yave oyambwidi kembelela miaka nkinzi, akaka muna yitu yau balenda funga makasi, mona mpasi muna ntima yovo kendalala. Muna kuma kiaki, Mbangi za Yave bezayisanga yitu yau vo betoma kubazolanga. Kuna ndekwa zawonso besasilanga yitu yau e kuma babakidi e nzengo zazi ye bekwamanananga kingula yitu yau mu lumbu yankaka.

 Ve. Mbangi za Yave beyambulanga vo konso muntu kabaka nzengo zandi. (Yosua 24:15) Yau bezitisanga “wantu a mpila zawonso,” kiakala nkia dibundu besambidilanga.—1 Petelo 2:17.