Еврей Жазмаларында Кудайдын ысмы יהוה (ЙХВХ) деген төрт үнсүз еврей тамгасы менен берилген жана 7 000дей жолу кездешет. Тетраграмматон деп аталган ал төрт тамга кыргыз тилинде «Жахаба» деп берилген. Ыйык Китепте Кудайдын ысмы башка ысымдарга караганда көп кездешет. Ыйык Китепти жазганга катышкан пайгамбарлар Кудайга карата же анын ээлеген абалына карата «Кудурети Чексиз», «Эң Жогорку», «Теңир» деген сыяктуу ар кандай наамдарды колдонушса да, Кудайдын ысмын тетраграм­матон түрүндө жазышкан.

Жахаба Кудай ысмынын Ыйык Китепке жазылышын өзү жетектеген. Мисалы, Жоел пайгамбарга ыйык рухунун жетеги менен: «Жахабанын ысмын чакырган ар бир адам куткарылат»,— деп жаздырган (Жоел 2:32). Бир забурчуга: «Элдер сенин ысмың Жахаба экенин, бүт жер үстүнөн бийлик кылган Эң Жогорку Кудай жалгыз сен экениңди билсин»,— деп жазганга түрткү берген (Забур 83:18). Кудайдын ысмы Забур китебинин өзүндө эле — Кудайдын эли жатка билип, дайыма ырдап жүрүшү керек болгон ырларды камтыган китепте — 700дөй жолу кездешет. Анда эмне себептен Кудайдын ысмы Ыйык Китептин көптөгөн котормолорунда кездешпейт? Эмне үчүн «Жаңы дүйнө котормосунда» Кудайдын ысмы «Жахаба» деп берилген? Жахаба деген ысым эмнени билдирет?

Эмне себептен Кудайдын аты Ыйык Китептин көптөгөн котормолорунда кездешпейт? Буга ар кандай себептер бар. Айрымдар Кудурети Чексиз Кудайдын белгилүү бир аты болушу керек деле эмес дешет. Кээ бирөөлөргө, сыягы, Кудайдын ысмын өтө эле ыйык көргөн жүйүттөрдүн ырым-жырымы таасир эткен. Ал эми башкалар Кудайдын атынын так айтылышы белгисиз болгондуктан «Теңир» же «Кудай» деген наамдарды эле колдонуш керек деген ойдо. Бирок мындай ойлорду төмөнкү себептерден улам жүйөсүз деп айтса болот:

•   Кудурети Чексиз Кудайга өзгөчө ысымдын кереги жок дегендер Ыйык Жазманын алгачкы көчүрмөлөрүндө, анын ичинде Иса Машаяктын убагына чейин сакталып калган көчүрмөлөрдө Кудайдын ысмынын кездешкенине көз жумуп коюшат. Өйдөдө айтылгандай, Кудай өз атынын Ыйык Китепке 7 000дей жолу жазылышына кам көрүп койгон. Мындан Кудай анын атын билишибизди, ага ошол атынан кайрылышыбызды каалай турганы көрүнүп турат.

• Жүйүттөрдүн ырым-жырымына карманган котормочулар бир орчундуу нерсени көз жаздымда калтырышат. Диний мыйзамдарды окуткан жүйүттөр Кудайдын атын айтышпаса да, аны Ыйык Китептин көчүрмөлөрүнөн алып салышкан эмес. Алсак, Жансыз деңизге жакын жайгашкан Кумрандан табылган байыркы түрмөктөрдө Кудайдын ысмы көп жолу кездешет. Ыйык Китепти которгон айрым котормочулар түп нускада Кудайдын аты кездешкен жерлерге «ТЕҢИР» деген наамды коюп коюшкан. Бирок ошол жерлерде Кудайдын ысымы турганын билдирип, ал наамды баш тамгалар менен жазып коюшкан. Алар Кудайдын аты түп нускада миңдеген жолу кездешерин билип туруп эмнеге наамдарга алмаштырып салышкан? Андай укукту аларга ким берген? Муну өздөрүнөн башка эч ким билбейт.

• Кудайдын атынын так айтылышы белгисиз болгондуктан аны колдонбош керек дегендер Исанын атын да колдонбошу керек да. Анткени Исанын байыркы жолдоочулары анын атын учурдагы жолдоочулары айткандан таптакыр башкача айтышчу. Мисалы, жүйүт жолдоочулары аны, сыягы, Иешуа дешчү, Машаяк дегенди Машиах же Мессия деп айтышчу. Грек жолдоочулары Иесоус Христос дешсе, латынча сүйлөгөндөрү Иесус Кристус дешчү. Ыйык Китепке Исанын ысмынын еврейче айтылышы эмес, грекче айтылышы жазылган. Бул Машаяктын 1-кылымдагы жолдоочуларынын эстүүлүк кылып, ал аттын ошол кезде эл оозундагы түрүн колдонгонун көрсөтүп турат. Ошо сыңары, Ыйык Китептин «Жаңы дүйнө котормосунун» комитети Кудайдын ысмы байыркы еврей тилинде кантип ­айтылганы белгисиз болсо да, ошол ысымдын кеңири тараган «Жахаба» деген түрүн колдонуу туура болот деген көз карашта.

Эмнеге «Жаңы дүйнө котормосунда» Кудайдын ысмы «Жахаба» делген? Кудайдын атын тетраграмматондогу (יהוה) үнсүз тамгалар менен кыргызча жазганда ЙХВХ болот. Байыркы еврейлер сөздөрдү, анын ичинде тетраграмматонду жазганда үндүү тамгаларды кошчу эмес. Бирок ушул сыяктуу сөздөр  күнүмдүк турмушта байма-бай колдонулгандыктан, еврейлер керектүү үндүү тамгаларды кошуп, кантип айтышты жакшы билишчү.

Еврей Жазмалары жазылып бүткөнүнө 1 000 жылдай болуп калганда жүйүт окумуштуулары еврей текстин окуганда кайсы үндүү тамгаларды кошуп окуш керектигине байланыштуу бир ыкма иштеп чыккан. Бирок ошол учурда жүйүттөрдүн көбү Кудайдын атын үн чыгара айтканга тыюу салган ырым-жырымдарга карманып калган. Алар Кудайдын ысмы кездешкен текстти окуганда, аны үн чыгарып айтпаш үчүн, «Теңир» деген сыяктуу наамдарга алмаштырып окушкан. Көчүрмөчүлөр болсо тетраграмматонду жазганда ага ошол наамдардагы үндүү тамгаларды кошуп жазышкан көрүнөт. Ошон үчүн үндүү тамгалар кошулуп жазылган ошол кол жазмалар деле Кудайдын аты байыркы еврей тилинде кантип айтылганын аныктаганга жардам бере албайт. Айрымдар Кудайдын аты «Яхве» деп айтылган десе, дагы бирөөлөрү башкача дейт. Жансыз деңиздин жанынан табылган байыркы грек тилинде жазылган Лебилер китебинин үзүндүсүндө ал Иао деп жазылган. Байыркы грек тилинде Иаэ, Иабэ, Иаоуэ деген да түрлөрү кездешет. Бул маселеде бир таратуу көз карашка карманганга негиз жок. Себеби бүгүн Кудайдын байыркы кызматчылары анын атын еврей тилинде кантип айтканын так билбейбиз (Башталыш 13:4; Чыгуу 3:15). Кудайдын ысмынын байыркы еврей тилинде кантип айтылганын так билбесек да, ал өзүнүн кызматчылары менен сүйлөшкөндө өз атын көп колдонгонун, алар ага атынан кайрылганын жана башкалар менен сүйлөшкөндө да ошол атты колдонгонун билебиз (Чыгуу 6:2; Падышалар 1-китеп 8:23; Забур 99:9).

Анда эмнеге «Жаңы дүйнө котормосунда» Кудайдын аты «Жахаба» делген? Себеби Кудайдын атынын ушул түрү ар кайсы тилдеги байыркы котормолордо бар.

 Мисалы, Кудайдын ысмы биринчи жолу 1530-жылы Уильям Тиндалдын котормосунда кездешкен. Ал Ыйык Китептин алгачкы 5 китебин англис тилине которгондо Кудайдын атынын «Иехоуа» деген түрүн колдонгон. Али Уфки Бей деген дагы бир котормочу Ыйык Китепти («Китаби Мукаддас») 1666-жылы түрк тилине которгондо Кудайдын ысмынын «Иехова» деген түрүн ­колдонгон. Ошол Ыйык Китептин Еврей Жазмаларында «Иехова» деген ат, Башталыш 15:2ден тартып эсептегенде, 380ден ашуун ­жерде кездешет. Кыргыз тилине которулган Ыйык Китепте («Муккадас») Кудайдын аты «Иегова» деп берилген. Ал эми «Үмүт нуру» тарабынан которулган чыгарылышта «Жахаба» деп берилген.

Ушул сыяктуу жана башка котормолор Кудайдын аты Ыйык Китептин кайсы жеринде болсо, ошол жерде турушу керектигин көрсөтүп турат.

Жахаба деген ысым эмнени билдирет? «Жахаба» деген ысым еврей тилиндеги «болуу» дегенди билдирген этиштен келип чыккан. Көптөгөн окумуштуулар ал ысым ошол этиштин аркылуу мамилесинен куралганын айтышат. Ошондуктан Ыйык Китептин «Жаңы дүйнө котормосунун» комитети Кудайдын аты «Ал болтурат» деген маанини туюнтат деген жыйынтыкка келген. Бирок окумуштуулар буга карата ар кандай ойдо болгондуктан, анын мааниси дал ушундай деп кесе айта албайбыз. Анткен менен Кудайдын атынын ушул мааниси Жараткан, ой-ниетин ишке ашырган Жахаба Кудайга аябай ылайык келет. Анткени ал ааламды, жандуу менен жансыздын баарын жана аң-сезимдүү жаратууларды жараткандан тышкары, өз ой-ниетин акырындык менен ишке ашырып келет.

Андыктан Чыгуу 3:14төгү: «Мен ким болгум келсе, ошол болом»,— деген сөздөрдөгү «болуу» деген этиш Кудайдын ысмынын маанисин толук камтыбайт. Ал Кудайдын табиятынын тек гана бир тарабын ачып берип турат. Тагыраак айтканда, бул Кудайдын өз ой-ниетин аткарыш үчүн ким болгусу келсе, ошол боло аларын көрсөтүп турат. Жахаба деген ысымдын мааниси ушундай ойду камтышы мүмкүн болсо да, өзү эле ким боло алары менен чектелбейт. Ал колунан бүткөн нерсенин баарын, өз ой-ниетин аткарыш үчүн ким же эмне болушу керек болсо, ошол кылып коё алат.