1. Kodi mkate wali wofuneya moi avi?

 MUTHAWI ya wale mkate wali yodja ineyo athu anjinji kadjaathu. (Gen. 14:18; Luka 4:4) Mkate wali wofuneya vinjinji moi thawi dimo-i Baibulo lino-indi-eda chito mawu oyi “Mkate” voonga vya yodya. (Mat. 6:11; Vyo. 20:7) Va maulendo amo-i ambiin’li anayo Yesu apangile liye vyodabwi-a oo-indi-eda chito mkate. (Mat. 16:9, 10) Dimo-i mwa khani dedi dinofwanyeya mu chaputala 6 ya Yohani. Tiyemoni nikambilane ira nione vyevyo ninafunjedavo iyo malambwano.

2. Kodi pivathawi iivi vevo athu anjinji kafuneelaathu yodja?

² Anamarumiwa kangamari-ile laleela, koogwela ngalawa limo-i na Yesu nodowa umbali imo-iwa ya Nyanja ya Galileya ira kadowe kavume. (Maliko 6:7, 30-32; Luka 9:10) Aliwa koodowa wu dela limo-i la wu Betisaida wewo kawakala athu. Koma kangakede fiya wene wewo gulu la athu loofiya. Yesu kaanyalanyazile athwayo. M’malo mwiwa liye oowambeela afunji-a vyokuza Umwene koma teto chili-a athu obulela. Unde wangaambeele dimba, anamarumiwale koowambeela ganizela mwemo gulu la athu lile lafwanyeleathu yodja. Vinaoneya ira amo-i mwa aliwa kookaana yodja yoyeva koma anjinji kafuneya ira kadowe kagule yodjeyo. (Mat. 14:15; Yoh. 6:4, 5) Kodi Yesu angaonile vyevyo apangile n’ni?

YESU OOPANGA VYODABWI-A IRA ATHU KAFWANYE YODJA

3. Kodi Yesu aongile n’ni angaonile ira athu anjinji kanofuneela yodja? (Onani teto vatakuru lowambeela.)

³ Yesu ooawandela anamarumiwae ira: “Kavali chifukwa yoi atwala kadowele. Nyo muwava-e yodja’’. (Mat. 14:16) Wa aliwa  vyevi vyali vyorucha chifukwa vali athu otamangela 5 000. Moi natangani-a a-iyana koma teto a-ima, vinaoneya ira vali athu otamangela 15 000 oyi aliwa kaadji-e. (Mat. 14:21) Andreya aongile ira: “Vano viikala muzombwe unoyo un’na mitanda 5 da mikate da balere na somba mbiin’li. Koma kodi vyevi vinokwakwanela gulu la athu letene leli?” (Yoh. 6:9) Mikate da balere ti dedo athu anjinji kadjaathu, moi somba dedo muzombwele an’na liye dinaoneya ira dali douma koma teto do-ela mwinyu, teto yodja ineyo muzombwele an’na liye yali yodja yoi gulu letene la athu kalakwakwanela.

4. Kodi ninafunjeda n’ni va vyoireya vya va Yohani 6:11-13? (Onani teto vithuzithuzi.)

⁴ Yesu vofuna akami-a athwayo, liye ooawandela ira kagarati m’magulu vamanachi. (Maliko 6:39, 40; welengani Yohani 6:11-13.) Ninowelenga ira Yesu ootukula mitanda da mikate dile moi oopempela wa babae votokoza chifukwa ya yodjeyo. Vyali vyovweya ira Yesu atokoze Mulungu chifukwa ngu liye unoyo unapeleka yodja. Veva Yesu ooniva-a isazo yapama wa etene iyene ira nipempelenga na-anaambeele dja, kaya nili vagulu kapena vaeki-u. Yesu angamari-ile pempela oopeleka yodjeyo wa ofunjedae ira kagawele athwayo. Moi athwayo koodja norumbala mpakana yodja imo-i yoo-ala moi Yesu oonga ira yodjeyo kitatiliwe. Liye oonga ira yodja yo-aleyo kaisonkani-e ira mwina ize idjiwe va thawi imo-iwa. Veva teto Yesu ooniva-a isazo yapama ira kanionongenga yodja. Akala muli makolo, vinokala pama funjeda khanila limo-i na a-iminyu ira muone vyevyo ninafunjedavo iyo va khani ya pempelo achela alendo koma teto kala ova-a.

5. Yesu angapangile yodabwi-a Kodi athu kapangile n’ni, nanga liye apangile n’ni?

 ⁵ Athu koopanga chidwi na mwemo Yesu mwafunji-ela liye koma teto mwemo mwachili-ela liye athu modabwi-a. Mose oolonjeza ira Mulungu unoza amupeleke namaongelae wavadela moi mwina athu koovifuka ira, ‘Kodi Yesu ngu namaongela unoyo’? (Doto. 18:15-18) Vinaoneya ira athu kaganiza ira Yesu unokoza kala msogoleli wapama koma teto unokoza peleka yodja wa tundu wetene unoyo. Eno athu anjinji kafuna “kamu-inde ira kamuva-e umwene.” (Yoh. 6:14, 15) Yesu aakale ira ulola vyevi oovolowela ndale da Ayuda anayo kalamuleliwa na Aroma. Koma Yesu ookoonda volowela ndale ngakale ira athu amo-iwa koomukanyi-eda. Moi Baibulo linaonga ira liye ‘oovenyavo nodowa umwangoni.’ Veva Yesu ooniva-a isazo yapama wa etene iyene ira kanivolowelenga ndale.

6. Kodi ninatonyi-ede avi ira ninofuna musazi-eda Yesu? (Onani teto ithuzithuzi.)

⁶ Pivyoona ira athu amo-iwa katinaniwandele ira niinjivi-e yodja kapena chili-a athu modabwi-a. Athu katinaniwandele teto ira nikale mwene kapena nikale olamulela. Komave aliwa kanokoza nilimbikisa ira nivolowelenga ndale koma teto vota moi teto kanokoza nilimbikisa ira nikami-enga muthu m’mo-iwene unoyo athu kanaonaathu ira unokoza chenja vyongo. Yesu ooniva-a isazo yapama vinjinji va khani inela. Liye ookoonda volowela ndale moi thawi imo-i oonga ira, “Umwenanga kai wavailambwela.” (Yoh. 17:14; 18:36) Akristu  malambwano kanafuneya musazi-eda Yesu. Mofwanafwana na Yesu, ninokala ororomeleya wu Umwene wa Mulungu, ninowandela athu amo-iwa vya Umwenola koma teto ninoupempelela. (Mat. 6:10) Kodi ninafunjedavo n’ni va mwemo Yesu mwapangele liye vopeleka yodja modabwi-a?

“VYEVYO MITANDA DA MIKATE VINATAPULELAATHU”

7. Kodi Yesu apangile n’ni, nanga anamarumiwae kangaonile vyevyo kapangile n’ni? (Yoh. 6:16-20)

⁷ Angadji-ile gulu la athu, Yesu ooawandela ofunjedae ira kawelele wu Kaperenao va ngalawa koma liye oodowa wu mwangoni vofuna ira apewe gulu la athu lelo lafuna ira limuva-e umwene. (Welengani Yohani 6:16-20.) Koma anamarumiwayo kangali vanyanja lipevo loowambeela moi vanyanjavo vookala mafunde akopolo. Vyevi vyangali muwari, Yesu oofiya aendanga vanyanjavo. Moi ooitana Petulo ira naliyene teto aende vanyanjavo. (Mat. 14:22-31) Yesu angafiile mu ngalawa mule lipevo loo-iya. Vanduli voi vyevi viireya ofunjedayo koodabwa vinjinji moi koonga ira: “Vyoona nyo muli mwana wa Mulungu.” a (Mat. 14:33) Moi pivyopangi-a chidwi ira aliwa kaongile vyevi vanduli voi Yesu uyenda vanyanja ngakale ira ali angapangile yodabwi-a imo-i vodji-a gulu la athu. Maliko oonjedela onga likundo loi: “[Anamarumiwayo] koodabwa vinjinji. Chifukwa yoi katavwechechile vyevyo mitanda da mikate vyatapulelaathu, aliwa koovuteya ira kavwecheche vyongo vyetene.” (Maliko 6:50-52) Aliwa kali kaanazindikile ira Yehova ali angamuva-ile Yesu kopolo dopangela vyongo vyodabwi-a. Vanduli viwa Yesu oofotokoza vyokuza mkate moi sopano tiyemoni nikambilane vyevyo ninafunjedavo iyo.

8-9. Chifukwa n’ni gulu la athu lamusaela Yesu? (Yohani 6:26, 27)

⁸ Gulu la athu lelo Yesu aava-ile liye yodjale lootonyi-eda ira lakeda funa yodja. Chifukwa n’ni ninaonga eno? Aliwa kangaonile ira Yesu na anamarumiwae koodowa, aliwa koogwela ngalawa dokumela wu Tiberiyo moi aliwa koodowa wu Kaperenao wewo Yesu ali liye. (Yoh. 6:22-24) Kodi aliwa kamu-arile Yesu ira kavwe vyongo vinjinji vyokuza Umwene? Naari Gululi lakeda ganizela vya yodja ineyo Yesu aava-ile liye Kodi ninaiziwa avi vyevi?

⁹ Kaonani vyevyo vyaireile aliwa kangamufwanyile Yesu wu Kaperenao. Yesu ooawandela moovira mbali ira, aliwa kamu-arile chifukwa kakeda funa va-iwa yodja. Liye ooawandela ira ngakale ira koodja ‘norumbala,’ “koma yodjeyo yali yodja yoi inoonongeya.” (Welengani Yohani 6:26, 27.) Eno Yesu oowalimbikisa ira kanafuneya esaesa fwanya “yodja ineyo inazi-a moyo oomala.” Liye oonga ira Babae unopeleka yodja ineyo. Likundo loi yodja inokoza kami-a muthu fwanya moyo oomala linaoneya ira lali lodabwi-a wa athwayo. Chi yodja iivi ineyo yapangi-e vyevi, nanga athwayo kafuneya panga n’ni ira kaifwanye?

10. Kodi pivyongo viivi “vyevyo Mulungu unafuna liye ira athu kapangenga’ ira kaze kafwanye moyo oomala?

¹⁰ Vinaoneya ira Ayudayo kaganiza ira kanafuneya panga vimo-iviwa vyene ira kawachele yodjeyo. Mwina aliwa kaganiza ira kanafuneya arelanga vyevyo Ilamulo ya Mose yaongaathu. Koma Yesu ooawandela ira: “Vyevyo Mulungu unafuna liye ira mupangenga pivyoi mutonyi-edenga iroromelo mwa muthu unoyo liye amurumile liye.” (Yoh. 6:28, 29) Yesu ali angaongilevo mundulimu ira roromela muthu  unoyo Mulungu amurumile liye kofuneya vinjinji ira muthu afwanye “moyo oomala.” (Yoh. 3:16-18, 36) Vanduli viwa Yesu oofotokoza vinjinji vyokuza vyevyo ninapange iyo ira nize nifwanye moyo oomala. — Yoh. 17:3.

11. Kodi Ayuda katonyi-edile avi ira kakeda funa yodja? (Salimo 78:24, 25)

¹¹ Ayudayo katasomedele likundo Lisha lelo Yesu aafunji-ile liye lokuza ‘Vyevyo Mulungu afuna liye ira aliwa kapangenga.’ Aliwa koomufuka Yesu ira: “Nyo munapanga izindikilo yoi avi ira iyo niione ira niuroromeleni?” (Yoh. 6:30) Ayudayo koofotokoza ira mu thawi ya Mose makolwiwa koowachela mana ineyo yali ngati yodjiwa ya dambo na dambo. (Nehe. 9:15; welengani Salimo 78:24, 25.) Veva vinakeda oneya ira aliwa kakeda funa vya yodja ba-i. Aliwa katamufukile Yesu ira aafotokozele vyevyo atapulela liye vevo aongile liye vya “yodja yeniyeni yokumela udimu” yokala ngati mana, ineyo yapangi-e ira kakaena moyo oomala kapena yodja imo-iwa. (Yoh. 6:32) Aliwa kakeda ganizela vinjinji vya aliwa moi koonyalanyaza choonadi yauzimu ineyo Yesu afuna liye afunji-a. Kodi ninafunjede n’ni va khani inela?

NI-ELENGA VYONGO VYOFUNEYA VAMALO OWAMBEELA

12. Kodi Yesu atonyi-edile ira yofuneya vinjinji chin’ni?

¹² Mu chaputala 6 ya Yohani muukala phuzilo lofuneya vinjinji. Ganizela vyevyo vinanikami-e ira nikale va usamwali wapama na Mulungu kofuneya vinjinji. Umbuwelani ira Yesu ooromola likundo leli vevo Satana amushisha liye. (Mat. 5:3) Eno vinokala pama vifuka ira, ‘Kodi vyongo vyevyo ndinapanga miyo vamoywanga vinotonyi-eda ira ndinoona ira kala va usamwali wapama na Yehova kofuneya vinjinji ookala vyongo vyevyo ndinalakalaka miyo?’

13. (a) Chifukwa n’ni sangalala na yodja kai wolakweya? (b) Kodi Paulo anichenjezile vya n’ni? (1 Akorinto 10:6, 7, 11)

¹³ Pempelela koma teto sangalala na vyongo vyevyo nivifwanyile iyo kai wolakweya. (Luka 11:3) Baibulo linaonga ira chipama ira ‘muthu adje, ang’we nosangalala chifukwa yoi u-inda chito mwatindi’ chifukwa vyevyo “vinakumela mu ndanda la Mulungu oona.” (Nam. 2:24; 8:15; Yak. 1:17) Ninafuneya samala ira kanionenga vyongo vyevi kala vyofuneya vinjinji va moywi-u. Paulo oofotokoza pama likundo leli vevo alembele liye kalata Akristu a Iyuda. Liye oofotokoza vyevyo vyaireele Aizaraeli tangani-avo vyevyo vyaireile andamela vamwangoni wa Sinai. Liye oowachenjeza Akristu ira ‘katilakalakenga vyongo vyotakala ngati mwemo [Aizaraeli] kapangelaathu.’ (Welengani 1 Akorinto 10:6, 7, 11.) Aizaraeli koolakalaka vinjinji yodja moi vyongo vyevyo Yehova aava-a liye “vyakala vyotakala.” (Num. 11:4-6, 31-34) Vevo kalambelaathu mwana wa ng’ombe aliwa kootonyi-eda ira yongo ineyo yali yofuneya vinjinji wa aliwa yali dja, ng’wa koma teto sangalala. (Ekis. 32:4-6) Paulo oonga vyevi vevo achenjezile liye Aizaraeli anayo kaembekezela onongiwa wa Yelusalemu mu 70 C.E. Na-iyene teto ninakala mu thawi ya mapeto, eno vinokala pama ganizela malangizo anayo Paulo alembile liye.

14. Va khani ya yodja, kodi ninadedi-eda vyoi avi muilambo isha?

¹⁴ Vevo Yesu aniwandela liye ira nipempelelenga “yodja ineyo ninafuneela iyo vadambo la peeno,” ooniwandela teto ira nipempelelenga ira vyofuna vya Mulungu “viireye vailambo ya vati vano ngati mwemo vililiathu udimu.” (Mat. 6:9-11) Inaza m’maganizo mwinyu chin’ni mwaganizela vyevi? Baibulo linotonyi-eda ira Mulungu unafuna ira vailambo ya vati vano vaze vakale yodja yapama.  Lemba la Yesaya 25:6-8, linotonyi-eda ira mu Umwene wa Mulungu, vailambwela vanoza vakale yodja yoinjiva koma teto yapama. Lemba la Salimo 72:16 linaonga ira: “Vailambo yavati vanoza vakale tirigu oinjiva. Vadimu va mimwango vanoza vakale tirigu oinjiva. “Kodi munovierekezela mu-indi-edanga chito tirigula vophiya yodja ineyo munaiyomeliwa nyo kapena phiya yodja yoi kamunapiyevo? Enjedela vevo, munoza mulime minda dinyu da mpesa nodjanga vipaso viwa (Yes. 65:21, 22) Moi Muthu uliwetene vailambwela unoza akaena vyongo vyokala ngati vyevi.

15. Kodi athu anayo kanaze kavenyi-iwe kanaza kafunji-iwa n’ni? (Yohani 6:35)

¹⁵ Welengani Yohani 6:35. Kaganizelani vya athu anayo kadjile mkate na somba dedo Yesu aava-ile liye. Amo-i mwa aliwa munoza muwagumanena kaza kavenyi-iwa. Ngakale ira aliwa mundulimu katatonyi-edile iroromelo, kanoza kavenyi-iwe. (Yoh. 5:28, 29) Moi aliwa kanoza sopano kavwecheche pama vyevyo Yesu atapulela liye vevo aongile liye ira: “Miyo ndili yodja yova-a moyo. Uliwetene oza wa miyo kanaza akaana tona ngakale vang’ono. “Aliwa kanoza kafuneye roromela ira Yesu oopeleka moywae monga dipo chifukwa ya aliwa. Vathawi ineyo vanoza vakale chito yofunji-a athu anayo kanaze kavenyi-iwe koma teto a-ima anayo kanaze kabaliwe. Vinoza vikale vyosangalasa vinjinji indana chito yofunji-ela. Kami-a athu kala vausamwali na Yehova unoza ukale osangalasa vinjinji kwaranya dja yodja yapama.

16. Kodi ninaza nifunjeda n’ni mukhani yo-arela?

¹⁶ Mukhanila niikambilana makundo amo-i a mu chaputala 6 ya Yohani. Koma vikala vyongo vinjinji vyokuza “moyo oomala” vyevyo Yesu afunji-ile liye. Ayuda kafuneya vuruwana pama moi na-iyene ninafuneya panga eno. Mukhani yo-arela, ninopitiliza kambilana makundo a mu chaputala 6 ya Yohani.