1. Kodi makolo kanafunechecha irela n’ni a-imiwa?

 MAKOLO, ninoiziwa ira munofunechecha funji-a a-iminyu ira kaiziwe koma teto ambeela muomeliwana Yehova. Koma-i Mulungu ngo-ooneya. Ndiye kodi munakami-ede avi a-iminyu ira kamuonenga ira liye nguweniweni koma teto kakale naye vausamwali? ​ — Yak. 4:8.

2. Kodi makolo kanafunji-e avi a-imiwa vyokuza makalelo a Yehova?

² Ndila yofuneya vinjinji yokami-edela a-iminyu ira kakale vausamwali na Yehova ku funjeda nawo Baibulo. (2 Tim. 3:14-17) Koma Baibulo linoromola teto ndila imo-iwa eneyo kanafunjedeleathu vyokuza Yehova. M’buku la Miyambo, vinaoneya ira baba unaumbucha mwanaye wamulombwana ira ka-iye ganizela makalelo a Yehova anayo kanatonyi-ediwa muchilengedwe. (Miya. 3:19-21) Ninoona mwemo makolo kana-indi-edeleathu chito chilengedwe vokami-eda a-imiwa funjeda makalelo a Yehova.

3. Kodi makolo kanafuneela akami-eda a-imiwa ira n’ni?

³ Baibulo lini “kumela vevo ilambo yalengiweathu dowa usogolo, makalelo a Mulungu o-ooneya na maso kanooneela pama . . . muvyongo vyevyo alengile liye.” (Arom. 1:20) Makolo, pivyo-oira fuka ira munosangalala dowa oyenda na a-iminyu. Mu-indi-edenga chito mpata onola vokami-eda a-iminyu ona gwilizana vaari va “vyevyo [Yehova] alengile liye” na makalelwaye oiri-a chidwi. Vakhanila, tiyemoni nione vyevyo makolo kanafunjedeathu vaisazo ya Yesu.

4. Kodi Yesu a-indi-edele chito avi chilengedwe vofunji-a ofunjedaye? (Luka 12:24, 27-30)

⁴ Konani mwemo Yesu a-indi-edele liye chito chilengedwe  vofunji-a. Vathawi imo-iwa liye oowandela ofunjedaye ira kaonecheche anachikwangwala koma teto maluwa. (Welengani Luka 12:24, 27-30.) Yesu oowanda romola vinyama kapena vyomela vilivyetene koma oosakula romola mbalame na maluwa, vyongo vyevyo ofunjedaye kaviiziwaathu pama. Mwina ofunjedayo koowona anachikwangwala kapurumuwanga koma teto maluwa kaphuwanga. Yerekezelani ira munoona Yesu atonyanga vyongo vyevi vevo unaonga liye. Ndiye kodi airile avi angaromolile visazovi? Liye oofunji-a ofunjedaeyo likundo lofuneya vinjinji lokuza oma murima koma teto va-a wa Babiwa waudimu. Yehova unoza aonecheche ira atumikaye ororomeleya kookaana yodja koma teto vyowara n’nga mwemo unasamalelela liye anachikwangwala na maluwa.

5. Kodi pivyongo n’nga vyiivi muchilengedwe vyevyo makolo kana-indi-edeathu chito vofunji-a a-imiwa vyokuza Yehova?

⁵ Makolo, kodi munasazi-ede avi mwemo Yesu afunji-ela liye? Munokoza muwandela mwaninyu yongo imo-iwene eneyo munaiwomeliwana nyo muchilengedwe, n’nga vinyama kapena yomela. Mwairanga vyevyo, muonechechenga ira munomuwandela mwemo yongoyo inanikami-edelaathu iziwa vyokuza Yehova. Era eno munokoza mufuka ira auwandeleni inyama kapena yomela eneyo unaiwomeluwana liye. Akala munasambaula vyokuza makalelo a Yehova vo-indi-eda chito yongo imo-iwene muchilengedwe eneyo unaiwomeliwana liye, unokoza vuruwana mwacheru.

6. Kodi ninafunjeda n’ni va isazo ya am’maye a Christopher?

⁶ Kodi makolo kanafuneela malelanga thawi injinji kasaelanga vya vinyama kapena yomela imo-iwene ka-anakambilane na mwaniwa mwemo yongoyo inanikami-edelaathu iziwa vyokuza Yehova? Kai kwenikweni. Yesu kaasambaulile vinjinji vyokuza mwemo anachikwangwala kanadjelaathu kapena teto mwemo maselo a maluwa kaliliathu. Pivyoona ira thawi ndimo-idiwa mwaninyu unokoza sangalala kambilana modii-a vyokuza chilengedwe. Koma thawi dimo-i vinokala vyokwakwanela fuka yofuka yo-orucha kapena kambilana mwachidule vyevyo muonile nyo. M’bali m’mo-iwa zina laye Christopher unoumbuwela vyevyo vyaireya angali n’ng’onong’ono teto eere: “Am’manga kakeda onga makundo oyeva vofuna nikami-a ira niyamikelenga vyongo vyamuchilengedwe vyevyo naona iyo. Mofwanafwani-a, nakala vakwikwi na mimwango kaonga ira, ‘Konani mwango ulukulu oriola. Yehova ngodabwi-a eti!’ Kapena teto nakala vakwikwi na nyanja kaonga ira, ‘Konani mafunde akopolwala. Koma ndiye Mulungu ngwakopolo-i!’” Christopher eere: “Mawu achidule koma okami-eda ganiza anala koonikuza vinjinji.”

7. Kodi munafunji-e avi a-ima ira kaganizelenga vyongo vyachilengedwe?

⁷ A-iminyu kaulukulanga muwafunji-enga ira kaganizelenga vyokuza chilengedwe noonanga mwemo inanikami-edelaathu iziwa makalelo a Yehova. Munokoza asambaulela yongo imo-i eneyo Mulungu alengile liye nowafuka ira, “Kodi yongo enela inaufunji-ani n’ni vyokuza makalelo a Yehova?” Munodabwa vinjinji vwa vyongo vyosangalasa vyevyo kanausambauleleniathu.​ — Mat. 21:16.

8. Kodi makolo a Chiizarayeli kakala na mipata doi avi ‘kaendanga m’misewu’?

⁸ Makolo a Chiizarayeli koolimbikisiwa ira kafunji-enga a-imiwa malamulo a Yehova “voenda vasewu.” (Doto. 11:19) M’madela am’mavande a wu Izarayeli wookala misewu dedo athu kaendamoathu. Athu kaendanga koowanda ona vinyama vyo-iyana-iyana, mbalame koma teto maluwa. Mabanja a Chiizarayeli kaendanga m’misewudi makolo kookaana mipata dinjinji  dokami-eda a-imiwa ira kairenga chidwi na chilengedwe ya Yehova. Mookaikela, nyo teto makolo mukaana mipata n’nga dedi dofunji-a a-iminyu vo-indi-eda chito chilengedwe. Tiyemoni nione mwemo makolo amo-iwa kaireleathu vyevi.

9. Kodi ninafunjeda n’ni wa Punitha na Katya?

⁹ Muzimayi m’mo-iwa zina laye Punitha, onoyo unakala mutawoni ilukulu wu India, aongile ira: “Nadowanga dowa ona abali m’mavande, ninoona ira onola ngu mwayi woi nifunji-e a-imi-u vyokuza chilengedwe yoiri-a chidwi ya Yehova. Ndinoona ira a-imanga kanovwechecha pama vyokuza chilengedwe kakala undendayi na tawoni chifukwa kunakala athu koma teto magalimoto anjinji m’misewu.” Makolo, iziwani ira a-iminyu katinaza kadiwala thawi eneyo mwairilenawo nyo vyongo mungali umalo amo-iwene oriya. Murongola m’mo-iwa wa wu Moldova zinalaye Katya aongile ira: “Vyongo vyosangalasa vyevyo ndinaumbuwela miyo vinjinji pivyevyo ndairamiyo namakolwanga ndangali n’ng’onong’ono nadowa m’mavande. Ndinowayamikela vinjinji chifukwa yondifunji-a ambeela ndingali n’ng’onong’ono ira ndiimelenga vang’ono noona vyevyo Yehova alengile liye koma teto vyevyo vyongovyo vinandifunji-aathu vyokuza liye.”

10. Kodi makolo kanaire avi akala pivyorucha ira kadowe undendayi na tawoni? (Onani bokosi loi “ Vyevyo Vinakami-e Makolo.”)

¹⁰ Bwanji akala kai vyowandeya ira mudowe dela lam’mavande? Amol, onoyo teto unakala wu India aongile ira: “Wewo ndinakala miyo, makolo kanafuneela inda chito thawi indendayi koma teto kanafuneya ononga ndalama dinjinji ira kadowe dela lam’mavande. Komave dowa umalo oona vinyama kapena kala vamalo owaledela vadimu vanyumba unokoza akami-a ira kaone chilengedwe koma teto tapanya na a-imiwa vyokuza makalelo a Yehova.” Akala munasaele mosamala, nyo teto munokoza fwanya vyongo vyamuchilengedwe vakwikwi na wewo munakala nyo vyevyo munaoni-e nyo a-iminyu. (Sal. 104:24) Munokoza fwanya  vyongo n’nga mbalame, vilombo ving’onong’ono, vyomela navimo-iviwa. Karina wa wu Germany aongile ira: “Am’manga kanoomeluwana maluwa. Eno ndangali n’ng’onong’ono, thawi detene ndaendanga na aluwa koowomeluwa ndioni-a maluwa oriya.” Makolo, munokoza indi-eda teto chito mabuku na mavidiyo anjinji agulu li-u okuza chilengedwe vofunji-a a-iminyu. Eno kaya vyongo vili avi, munokoza kami-eda a-iminyu ira kairenga chidwi na vyevyo Mulungu apangile liye. Sopano tiyemoni nitapanye amo-i mwa makalelo a Yehova anayo munafunji-e nyo a-iminyu.

11. Kodi makolo kanakami-ede avi a-imiwa zindikila chikondi ya Yehova?

¹¹ Ira mukami-e a-iminyu zindikila chikondi ya Yehova, munokoza asambaulela mwemo vinyama vinjinji vinasamalelelaathu a-imiwa mwachikondi. (Mat. 23:37) Munokoza awoni-a teto vyongo vyo-iyana-iyana vyoiri-a chidwi vyevyo ninasangalalana iyo muchilengedwe. Karina onoyo nimuromon’le iyo walele eere: “Naendanga na a m’manga, koondilimbikisa ira ndiimelenga vang’ono noganizela mwemo luwa lililetene lililiathu lo-iyana na limo-i koma teto mwemo riya uwa unatonyi-edelaathu chikondi ya Yehova. Vofiya vano vivira chaka dinjinji, koma ndinoirave chidwi na maluwa o-iyana-iyana, mwemo kapangiweleathu koma teto mitundu diwa. Maluwayo kanondiubuchave ira Yehova unoniwomeluwana vinjinji iyo athu.”

12. Kodi makolo kanakami-ede avi a-imiwa zindikila zelu da Mulungu? (Salimu 139:14) (Onani teto ithuzithuzi.)

¹² Mukami-edenga a-iminyu zindikila zelu da Mulungu. Yehova ngwazelu vinjinji kwaranya iyo athu. (Arom. 11:33) Mofwanafwani-a, munokoza asambaulela mwemo ma-inje kanapangelaathu mirambo koma teto mwemo mirambodo dinaendelaathu mo-orucha. (Yob. 38:36, 37) Munokoza asambaulela teto mwemo thuthu li-u lapangiweleathu moiri-a chidwi. (Welengani Salimu 139:14.) Kaganizelani mwemo baba m’mo-i zina laye Vladimir airele liye vyevi. Liye eere: “Dambo limo-iliwa mwani-u oogwa va njinga kuphoreya. Vangavirile malambo oyeva libalalo looila. Miyo na mu-iyananga noomusambaulela ira Yehova oolenga thuthu li-u mundila yoi liwandenga viili-a ekiwa. Vanduli viwa noomusambaulela ira vyokala a vyevi kavinaireya na vyongo vyevyo athu kapangileathu. Mofwanafwani-a, galimoto kinavisakaeda ekiwa yaira ngozi. Vyevi  vyoomukami-eda mwani-uyo vwechecha ira Yehova ngwazelu.”

13. Kodi makolo kanakami-ede avi a-imiwa zindikila kopolo da Mulungu? (Yesaya 40:26)

¹³ Yehova unonivepa ira nigweli-e maswi-u udimu noganizela mwemo kopolo daye doiri-a chidwi dinakami-edelaathu ira nyenyedi dikale m’malo mwiwa. (Welengani Yesaya 40:26.) Munokoza limbikisa a-iminyu ira kaing’anenga udimu noganizela vyevyo kanaonaathu. Murongola Tingting wawu Taiwan unoumbuwelave vyevyo vyaireile angali mwana, teto eere: “Miyo na am’manga noodowa dowa ona malo teto ma-iyu, mo-osokonezeya na magesi amutawoni, nooing’ana udimu. Vathawi enela ndali ndikumbanyanga ira mwina kandinapitiliza tumikela Yehova mororomeleya chifukwa afwanga koondikanyi-eda ira ndiirenga vyotakala. Am’ma koondilimbikisa ira ndiganizele kopolo dedo Yehova a-indi-edele liye chito volenga nyenyedi detene dedo, koma teto umbuwela ira liye unokoza indi-eda chito kopolodo vonikami-eda ira nilimbanena vyoshisha vilivyetene. Vyongo vyamuchilengedwe vyevyo ndawonile miyo va ulendo onola vyoondilimbikisa ira ndimuiziwe pama Yehova, teto ndoosimikiza murima ira ndinopitiliza mutumikela.”

14. Kodi makolo kanakami-ede avi a-imiwa ona ira Yehova ngu Mulungu wa imwerumweru?

¹⁴ Chilengedwe ya Yehova inotonyi-eda ira liye ngwaimwerumweru koma teto wathabwala. A sayansi koofwanya ira vinyama vinjinji, tangani-avo mbalame na somba, vinowaleda. (Yob. 40:20) Kodi thawi imo-iwa a-iminyu kooteya kangaonile inyama imo-iwa iwaledanga? Mwina aluwa koowona mwanapaka awaledanga kapena a-ima a anambwa kawananga. Thawi imo-iwa a-iminyu kaza kateya voona inyama imo-iwa ipanganga vyotei-a muze muwaumbuche ira ninotumikela Yehova wa imwerumweru.— 1 Tim. 1:11.

15. Kodi chin’ni inakami-e makolo ira kaiziwe vyevyo a-imiwa kanaganizaathu? (Miyambo 20:5) (Onani teto ithuzithuzi.)

¹⁵ Thawi dimo-i makolo kanokoza vuteya ira katapanye na a-imiwa mavuto anayo kanagumananaathu. Akala mu pumwemo vililiathu na nyo, munafuneela yesayesa ira muiziwe maganizo  a a-iminyu. (Welengani Miyambo 20:5.) Mokolo amo-iwa kanoona ira vinokala vyo-orucha panga vyevi kaonanga vyongo vyamuchilengedwe limo-i na a-imiwa. Chifukwa n’ni? Chifukwa imo-i choi vathawila kavunakala vyongo vinjinji vyevyo vinaasokoneze. Baba m’mo-iwa wa wu Taiwan ooromola teto chifukwa imo-iwa. Liye eere: “Nadowa oyenda na a-imi-u, kaya dowa gwela mimwango kapena enda m’pepetele mwa nyanja, thawi dinjinji maganizwiwa kanokala ogarateya. Eno vinokala vyo-orucha iziwa vyevyo kanaganizaathu.” Katya onoyo nimuromon’le iyo walele aongile ira: “Ndaweruwa usukulu, am’ma koondilandela umalo amo-i oriya oona vinyama. Umalo ofaaseya anayo, kavyandirucha asambaulela vyevyo vindiireele usukulu koma teto vyevyo vinandikumbanyi-a.”

16. Kodi mabanja kana-indi-ede chito avi chilengedwe ira kafwanye mipata dovuma koma teto dosangalala?

¹⁶ Wona vyevyo Yehova alengile liye unokoza kami-eda teto mabanja fwanya thawi yovuma koma teto yosangalala vyevyo vinairi-e ira etene m’banja kagwilizanenga vinjinji. Baibulo linaonga ira vikala “thawi yoteya” koma teto “thawi yolupalupa mosangalala.” (Nam. 3:1, 4) Yehova oopanga malo anjinji oriya anayo ninasangalalelewo iyo. Mabanja anjinji kanoomeliwa dowa umalo osungelawo vyachilengedwe, madela am’mavande, umimwango kapena teto unyanja. A-ima anjinji kanoomeluwa tamanga koma teto waleda umalo osungelawo vinyama, koma teto sambilela m’mi-inje kapena munyanja. Nikaana mipata dinjinji dosangalala na vyevyo Yehova alengile liye.

17. Chifukwa n’ni makolo kanafuneela kami-eda a-imiwa ira kasangalalenga na chilengedwe ya Mulungu?

¹⁷ Muilambo isha ya Mulungu, makolo na a-ima kanoza kasangalale nachilengedwe ya Yehova kwaranya wale letene. Mo-iyana na malambwano, kaninaza niova vinyama teto vinyamavyo kavinaza viova athu. (Yes. 11:6-9) Ninoza nisangalale na vyevyo Yehova alengile liye mpakana walewale. (Sal. 22:26) Koma makolo, kamuire dedi-eda mpakana thawi eneyo ira muze mukami-ede a-iminyu ambeela sangalala na chilengedwe. Mwa-indi-edanga chito chilengedwe vofunji-a a-iminyu vyokuza Yehova, mookaikela aluwa kanoza kasomedele vyevyo Mwene Davide aongile liye, ira: “Nyo Yehova, . . . kavali chito dilidetene dofwanafwana na chito dinyu.”— Sal. 86:8.